'Dersim'in kayıp kızları' için 1507 isim listesi taranacak
HÜLYA KARABAĞLI - Ankara
Dersim olaylarını ve sürgünlerin akıbetini araştırmak için kurulan Meclis Komisyonu’na gönderilen 'Dersim'in kayıp kızları' için 1507 isim listesinde tarama yapılacak. Komisyonun CHP'li üyesi İzmir Miletvekili Erdal Aksünger, kurum ve kuruluşlardan 100 binin üzerinde evrak geldiğini bunlardan 14 bininin sürgün listesi olduğunu söyledi. 1507 ismin yer aldığı belgede, bazı kız çocukları için 'evlendi', bazıları için 'mezun oldu' gibi bilgiler yer alıyor.
CHP'li Aksünger, Meclis Dersim Komisyonu'na gelen son belgeri ve bilgileri T24'e anlattı. Milli Eğitim Bakanlığı'ndan komisyona Elazığ, Sıdıka Avar Kız Enstitüsü'nün belgeleri gönderildi. Öğrencilerin 1937-1952 yılı kayıtları yer alıyor. "Künye Defteri" başlıklı defterdi, her bir öğrencinin bilgileri ayrıntılarla tutulmuş. Öğrencinin, sınavlı gelip gelmediği, babalarının meslekleri, hayatta olup olmadıkları ve çocukların doğum yerleri tek tek belirtiliyor. Kimin de Tunceli, Dersim, Mazgirt, Hozat, Pülümür, Nazimiye yazıyor. 'Künye Defteri'nde, kız çocuklarının fotoğrafları da var. Geniş beyaz yakalı, siyah önlükleriyle defteri dolduruyorlar. 1926, 1931, 1935, 1930, 1939 doğumlular var.
14 bin kişilik sürgün listesi
CHP'li Aksünger, Genelkurmay Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı'ndan 14 bin kişilik sürgün listesi gönderildiğini söyledi. "Bunlara gizlilik kaydı düşülmüş. Ama bunun kaldırılmasını isteyeceğiz" diyen Aksünger, gelen evrak sayısının ise 100 bini aştığına dikkat çekti. Komisyona, başvuru sayısı ise 6 bin civarında.
MİT 'belge yok' dedi
Milli istihbarat, Dersim komisyonun başvurusunu, "Belge yok' diye yanıtlayınca komisyon üyelerine sürpriz oldu.
Milli Eğitim Bakanlığı'ndan
Meclis Dilekçe Komisyonu bünyesinde kurulan Dersim Alt Komisyonu, bugüne kadar gün ışığına çıkmamış sürpriz bir Dersim belgesine ulaştı.
1937-38 Dersim olayları sırasında aileleri öldürülen ya da ailelerinden alınarak sürgün edilen Dersimli kızların akıbetiyle ilgili önemli bir belge daha gün ışığına çıktı. Dersim'in kayıp kızlarının izi Genelkurmay arşivlerinde aranırken sürpriz Milli Eğitim Bakanlığı arşivinden çıktı. Milli Eğitim Bakanlığı'nın Meclis Dersim Alt Komisyonu'na gönderdiği arşivden, kayıp kızlarla ilgili okul kayıt defteri bulundu. Dersim'in kayıp kızlarından Sultan Kulalp'in, kardeşlerini bulmak için TBMM'ye yaptığı başvuru üzerine komisyonun taradığı arşivden çıkan kayıt defteri, Dersim'in diğer kayıp kızları açısından da umut oldu.
Bir ailenin başvurusuyla öğrenildi
1931 yılında doğan Dersimli Sultan Kulalp, babasının Dersim olayları sırasında, iki erkek kardeşinin ise aileden kalan mala el koymak için öldürüldüğünü anlatırken, kendisini ise bir akrabasının eğitime kazandırmak için bölgede kız çocuklarını toplayan Sıdıka Avar'a teslim ettiğini aktardı. 120 sahipsiz kız ile sınavsız olarak Elazığ Yatılı Bölge Kız Okulu'na kaydedildiğini belirten Kulalp, okulu bitirip Dersim'e döndüğünde ise iki kız kardeşinden bir daha haber alamadığını ifade etti. Kulalp, Meclis'ten kayıp kız kardeşlerini bulabilmesi için yardım istedi.
Okul kayıt defterindeki umut ışığı
Sultan Kulalp'in anlatımlarıyla Dersim'li kimsesiz kızların gönderildiği okuldan haberdar olan Dersim Alt Komisyonu ise çalışmalarını bu alanda yoğunlaştırdı. Milli Eğitim Bakanlığı'ndan o tarihlerde okullarla ilgili bilgi ve belge isteyen Komisyon, yıllardır tozlu raflarda bekleyen okul kayıt defterine ulaştı. Sıdıka Avar'ın yönettiği Elazığ Yatılı Bölge Kız Okulu'nun kayıtlarında çok sayıda Dersim kökenli ve sınavsız alınan kız çocuğunu tespit eden Komisyon, aynı zamanda Sultan'a ait olduğu düşünülen kayıtları da buldu.
Subaylara evlatlık verildiler
Okul kayıt defterinde, kızların fotoğraflarının yanısıra, baba adları, doğum yerleri, tarihleri ve okula nasıl alındıklarına ilişkin bilgiler de yer alıyor. Bu kayıtların hem kayıp kızları arayan aileler, hem de ailelerini arayan kayıp kızlar için yol gösterici olabileceği belirtiliyor. Komisyonun yaptığı araştırmada, Dersim'in kayıp kızlarının bir bölümünün ise olaylar sırasında operasyona katılan subaylara evlatlık olarak verildiği orta çıkmıştı.