Dinleme skandalı Varşova'yı sarsıyor
Her şey haftalık dergi Wprost'un, 16 Haziran'da politikacılarla işadamları arasında yasadışı kaydedilen görüşmeleri yayımlamasıyla başladı. Kayıtların içinde Polonya İçişleri Bakanı Bartolomej Sienkiewicz ve Polonya Merkez Bankası Başkanı Marek Belka’nın 2013 yılı başlarındaki bir konuşması da yer alıyor. Kayıtlarda Belka, o dönemin Maliye Bakanı'nın görevine son verilmesini talep ediyor ve karşılığında kriz döneminde hükümeti destekleme sözü veriyor. Konuşmadan sadece bir kaç ay sonra ise Maliye Bakanı Jacek Rostowski görevden alınıyor.
O dönemden bu yana politikacılar ile işadamları arasındaki konuşmalara dair yeni ses kayıtları, Donald Tusk hükümetine sıkıntılı günler yaşatmaya devam ediyor. Ortaya çıkarılan en son kayıtlardan biri Polonya Dışişleri Bakanı Radoslaw Sikorski ile eski Maliye Bakanı Jacek Rostowski arasında geçtiği iddia ediliyor. 2014 yılı başlarında yapıldığı ileri sürülen konuşmada Dışişleri Bakanı, ülkesinin ABD ile ilişkileri hakkında bir diplomata yakışmayan bir üslupla konuşuyor. Polonya’nın müttefiki ABD ile ilişkilerini, güvenlik açısından yanlış bulduğunu ve 'değersiz' olduğunu belirtiyor. Dışişleri Bakanı Radoslaw Sikorski ses kaydının kamuoyuna yansıması üzerine yaptığı açıklamada, bunun hükümete karşı organize bir suç eylemi olduğu görüşünü savunuyor.
Dinleme skandalının ardında kim var?
Ülkede kriz, yeni krizlere yol açıyor. Ancak dinleme skandalında tek sorun konuşmaların içeriği değil. Polonya hükümeti ve kamuoyu farklı yanıtların peşinde. Görüşmeleri kim dinledi ve neden özellikle de şimdi yayımladılar?
Skandalın ardında Rusya'nın olabileceğinden şüphelenenlerin sayısı artıyor. Ülkede tanıdık birçok önemli yorumcu, skandalın ardında, Polonya'yı istikrarsızlığa sürüklemeye çalışan Moskova'nın olduğu görüşünde. Gerekçe ise hâlihazırda devam eden Ukrayna krizi, Avrupa Birliği'nin yeni enerji politikaları ve Polonya'nın Avrupa Birliği Komisyonu içinde üstlendiği yeni görevleri.
Ukrayna'da basın hafta sonunda, konuşmaların dinlendiği restoranların müdürlerinin, Rus işadamlarıyla yürüttükleri ve bağlantıları Rus gizli servisine kadar ulaşan ticari ilişkilerine yer verdi. Polonya Başsavcılığı'nın iddiaları soruşturması bekleniyor.
Wprost'da arama yapıldı
Yasadışı yollarla kaydedilen konuşmaların, Varşova'daki üç farklı restoranda yapıldığına, politikacılar, mevki sahipleri ve işadamlarının gizli devlet meseleleri ve özel mevzular hakkında konuştuklarına yer veriliyor. Basında yer alan haberlere göre, dinleme faaliyetlerini organize ettikleri gerekçesiyle bazı restoran sahipleri, bir takım işadamları ve bazı gazeteciler şüpheli konumunda yer alıyor. Ancak konuşmaların neden dinlendiği hâlâ belirsizliğini koruyor.
Tapelerin yayımlanmasından üç gün sonra Wprost dergisine baskın düzenlenerek, arama yapıldı. Polis eşliğinde dergiye gelen savcıların derginin genel yayın yönetmeni Sylwester Latkowski'nin bilgisayarını zorla almaya çalıştıkları, ancak bilgisayara el konulamamasının ardından, arama operasyonunun bitirildiği belirtildi. Ancak operasyon kamuoyunda tepkiye yol açtı, basın özgürlüğünün ihlâl edildiği eleştirileri yapıldı.
Genel yayın yönetmenine dair şaibeler
Ne var ki, gizli konuşmaları yayımlaması nedeniyle Wprost da eleştirilerin hedefi oldu. Genel yayın yönetmeni Latkowski dergisini, "Görevimiz iktidarda olanları savunmak değil, görevimiz devletin kötü ya da etkisiz olduğu yerleri göstermek" sözleriyle savundu.
Oysa Sylwester Latkowski de Polonya basınında en çok konuşulan isimler arasında yer alıyor. Gazeteciliğe dolaylı olarak başlamış. 1990'lı yıllarda ticaretle uğraşan gazeteci, Alman otomobillerini doğuya satıyordu. 1994 yılında ise Stettin'deki bir çifte cinayetin iki şüphelisinden biri olarak gösterildi. O dönem hakkında şüpheli ticari işler yürüttüğüne dair iddiaların bulunduğu Berlin'e kaçtı. Hakkındaki cinayet suçlaması kalkan ve ardından 1998 yılında yeniden Polonya'ya dönen Latkowski, polise ifade verdi, dolandırıcılık ve gasp suçlamasıyla hapis cezasına çarptırıldı. 2000 yılında serbest kalan eski işadamı, takdir toplayan yazarlık ve belgesel yapımcısı kariyerine başladı.
Wprost dergisi ülkede sık sık yayımladığı tartışmalı başlıklarıyla tanınıyor. Dergi uzun yıllardır tanınmış kişilere 'Yılın insanı' ödülünü veriyor. Latkowski'nin genel yayın yönetmeni olmasından sonra ödül 2013 yılında Almanya Başbakanı Angela Merkel'e verildi. Ancak Merkel, ödüle şimdiye kadar bir ilgi göstermedi.
Hükümet günden güne zora giriyor
Dinleme skandalı Polonya hükümetini her geçen gün daha da sıkıntıya sokuyor. Zira Dışişleri Bakanı Sikorski'nin kayıtları, sadece Polonya ve Avrupa basınında değil, ABD basınında da geniş yer buldu. Birçok kişi hükümet ve ülkenin onarılamaz yaralar alacağı görüşünde. Skandalın patlak verdiği ilk günlerde muhalefet sıralarından milletvekili Yaroslav Kaçinski'nin erken seçime gitme talebi, iktidar partisi içinden de destek almaya başladı. Başbakan Donald Tusk da erken seçimi ihtimal dışında bırakmıyor. Ancak skandalın dinlenenler için değil, dinleme faaliyetlerini düzenleyenler için sonuçları olacağını vurguladı. Donald Tusk, 1989 yılından bu yana ilk kez hükümetin yasadışı yollarla düşürülmeye çalışıldığını ifade etti.