Dışişleri Bakanlığı, "istenmeyen adam" kararını önlemek için formül aramış
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan'ın Afrika ziyaretinden dönerken, "Bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz" sözleriyle işaret ettiği 10 büyükelçinin "istenmeyen adam" ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı'na aynı gün iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı'ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca girişimde bulunduğu ancak başarılı olamadığı ifade edildi.
İş insanı Osman Kavala'nın serbest bırakılması için Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda büyükelçiliklerinin 18 Ekim akşamında yaptığı ortak açıklamada; "AİHM'nin bu husustaki kararları doğrultusunda Osman Kavala'nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye'ye çağrıda bulunuyoruz" denilmişti.
Hükümetten aynı gece sert açıklamalar gelmiş, 10 ülkenin Ankara büyükelçisi ertesi sabah 19 Ekim'de Dışişleri Bakanlığı'na çağrılmışlardı. Dışişleri görüşme sonrasında, "Bu ülkelerin büyükelçileri/ Maslahatgüzarlarına, sosyal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafından yürütülen hukuki bir süreçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, hukuki süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, söz konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu iddia ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da aykırı olduğu iletilmiştir" açıklamasını yapmıştı.
Erdoğan ipucunu vermişti
Cumhurbaşkanı Erdoğan da 21 Ekim'de Afrika gezisinden dönerken uçaktaki gazetecilere "Söyledim Dışişleri Bakanımıza, bizim bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz. Türkiye'ye böyle bir ders vermek haddinize mi sizin? Kimsiniz siz?" diyerek, bugün yapacağı açıklamanın ipucunu vermişti.
İki günlük diplomasi trafiği
ANKA Haber Ajansı'ndan Duygu Güvenç'in haberine göre; Erdoğan'ın Afrika gezisinin ardından Dışişleri Bakanlığı'na büyükelçilerin "persona non grata" ilan edilmesi için talimat verildi. Ancak ikili siyasi ilişkileri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Ve hiyerarşi içerisinde bu görüşler Cumhurbaşkanı Erdoğan'a iletilmesi amacıyla Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'na sunuldu. Ancak iki gündür yapılan tüm girişimlere rağmen Erdoğan'ın talimatından vazgeçmediği öğrenildi. Dışişleri çözüm yolu ararken bazı bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti.
Büyükelçiler Dışişleri ile temasa geçti
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bugün yaptığı ve tarihte ilk defa toplu olarak büyükelçileri göndereceğini duyuran açıklamasının ardından söz konusu 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, ancak kendilerine henüz bir tebliğ yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, Büyükelçilere Türkiye'den ayrılmaları için henüz bir tebliğ iletilmediğini ifade etti.
Mütekabiliyet devreye girecek
Diplomasideki "karşılıklılık ilkesi" uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye'nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de aynı yöntemle geri gönderilmesi gündeme gelecek.
"Persona non grata" nedir?
Persona Non Grata terimi 1961 tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu'nun 9. maddesinde düzenlendi. Söz konusu düzenlemenin içeriği şöyle:
"MADDE 9. 1. Kabul eden Devlet, herhangi bir zaman ve kararının gerekçesini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen Devlete misyon şefinin veya misyon Diplomatik kadrosunun herhangi bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu veya misyon kadrosunun herhangi bir başka üyesinin kabule şayan olmadığını bildirebilir. Bu takdirde, gönderen Devlet, duruma göre, ilgili şahsı geri çağırır veya misyondaki görevine son verir. Bir şahıs kabul eden Devletin ülkesine gelmeden önce de istenmeyen veya kabule şayan olmayan şahıs olarak ilan edilebilir.
Gönderen Devlet bu maddenin 1 inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder veya makul bir süre içinde yerine getirmezse, kabul eden Devlet ilgili şahsı misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebilir.
Kabul eden devletin Persona Non Grata ilanı için herhangi bir gerekçe açıklamasına gerek yoktur. Yaygın olarak, kabul eden devletin menfaatlerine aykırı davranışlarda bulunan veya işlediği suç sonrası diplomatik kurallar nedeniyle yargısal yaptırıma tabi tutulamayan diplomatik görevliler hakkında bu ilan gerçekleştirilir.
Diplomatik görevli, henüz gönderilmeden önce kabul eden devlet tarafından yükümlülüklere ve gerekliliklere aykırı işlem ve eylemleri sebebiyle ‘Persona Non Grata' ilan edilebilir.
Persona Non Grata ilanı diplomatik görevlinin diplomatik dokunulmazlığını kaldırmaz. Yaygın olarak diplomatik görevlisi persona non grata ilan edilen devlet görevliyi geri çağırmaktadır fakat bu yaptırımdan doğan bir zorunluluk değil, pratik uygulamanın sonucudur."