"Dolardaki artış, cepleri yakıyor"
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın Merkez Bankası'nı hedef alan konuşamsının ardından artışa geçen dolar, 3.98'e çıkarak tarihinin rekorunu kırdı. Hükümet yetkililerinin dolardaki artışı “geçici” ve “spekülatif” diyerek adlandırmaları "durumu önemsizleştirmeye çalıştıkları" şeklinde yorumlandı. Artışın rünlere zam olarak yansığını ifade edilirken, "Dolardaki artış, cepleri yakıyor" dendi.
Eylül ayında 3.40 seviyelerinde olan dolar/ TL kuru, dün (24 Kasım 2017) 3.95 seviyelerinden işlem gördü. Yıl sonu için ise 4.10 tahmini yapılıyor. Türk Lirası, gelişmekte olan ülkeler arasında en fazla değer kaybeden para birimi oldu. Avro ise dün 4.69 lira ile yeni bir rekor daha kırdı. Döviz kurlarındaki artış, enflasyonu da ekim ayında yüzde 11.9’a yükseltti. Türkiye’de 10 yıllık tahvillerin faizi de yüzde 13’ün üzerine çıkarak rekor kırdı. Cumhuriyet'ten Emre Deveci'nin haberine göre dolar ve enflasyondaki artış, benzinden mazota, gıda fiyatlarından vergilere kadar her alanda zam yapılmasına neden oluyor. Söz konusu haberde, "Dolardaki artış vatandaşı vurdu" ifadesi kullanıldı. Haber aynen şöyle:
Birinci sorun ekonomi
Dolar ve enflasyondaki artış “Türkiye’nin en önemli sorunları” arasında “ekonomi”yi ilk sıraya yükseltti. Xsights Araştırma’nın Dünya Gazetesi için gerçekleştirdiği “Toplumsal Nabız Anketi”nin üçüncü çeyrek sonuçlarında vatandaşlar, “Bugün Türkiye’nin karşı karşıya olduğu en önemli mesele sizce nedir?” sorusuna yüzde 53 ile “ekonomi” yanıtını verdi. Bu oran yılın ilk çeyreğinde yüzde 39, ikinci çeyrekte ise yüzde 49 düzeyindeydi. Geleceğe ilişkin “iyimserlik” oranı da yüzde 46’dan yüzde 27’ye düştü.
Ücretler eridi
1 Ocak’ta dolar kuru 3.54 lira seviyesindeydi. Bin 404 liralık asgari ücretin karşılığı yaklaşık 396.6 dolardı. Dün öğle saatlerinde dolar 3.95 seviyelerine çıktı. Asgari ücretin karşılığı 355.4 dolara düştü. Dünkü dolar kuru üzerinden hesaplandığında yıl başından bu yana asgari ücret dolar karşısında 162 lira eridi.
Milli gelir düştü
Dolardaki yükseliş, Türkiye’nin dolar cinsinden milli gelirinin de erimesine neden oldu. 2013’te 950.4 milyar dolar olan Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH), 2016’da 847.3 milyar dolara düştü. 2014 yılında 12 bin 112 dolar olan kişi başına milli gelir de dolardaki yükselişle 2017’de 10 bin doların altına düşecek.
Benzin ve mazot uçtu
Ocak 2017’de 5.17 TL olan 95 oktan benzin önceki gün yapılan zamla 5.65 TL’ye (İstanbul ortalama) yükseldi. Ocak 2017’de 4.56 TL olan mazot ise 5.05 liradan satılıyor.
Borçta alarm
TCMB’nin eylül verilerine göre, özel sektörün 2016 yıl sonuna göre uzun vadeli kredi borcu 11.4 milyar dolar artarak 213.6 milyar dolar, kısa vadeli kredi borcu (ticari krediler hariç) ise 2.3 milyar dolar artarak 16.6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Dolar ve Avro’daki artış, özel sektör için kabusa neden oluyor.
Enflasyon artıyor
Türkiye hem üretimde hem de tüketimde ithalata bağımlı olduğu için dolardaki yükselişin faturası katlanıyor. Türkiye’nin yaklaşık 220 milyar dolar olan yıllık ithalatının yüzde 73’ü sanayi üretiminde kullanılan hammadde ve ara mallardan oluşuyor. 2017 Ocak-Ekim arasında Türkiye’nin enerji ithalatı da 29 milyar dolara çıkarak 2016’nın aynı dönemine kıyasla yüzde 37 artış kaydetti. Bu gelişmeler sonucunda, ekim ayı itibarıyla yurtiçi üretici fiyatları endeksi (YİÜFE) yıllık enflasyonu hammaddelerde (ara mallar) yıllık yüzde 24.3, ham petrol ve doğalgazda yüzde 42.8, metal cevherlerinde yüzde 16.8 seviyesine yükseldi.
Güven azaldı
Kasım ayı reel kesim güven endeksi, bir önceki aya kıyasla 3.2 puan azalarak 106.3 oldu. TCMB’ye göre; son üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki toplam istihdam miktarı, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, genel gidişat ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.
İyimserlik bitti
Kasımda hizmet, perakende ve inşaat sektörü güven endeksleri düşüş trendini sürdürdü. Hizmet sektörü 99.7, perakende ticaret sektörü 99.9 ve inşaat sektörü 82.4 değerini aldı. Endeksin 100’den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100’den küçük olması ise kötümserliğini gösteriyor.