Dünya Hepatit Günü: Hastalıktan nasıl korunmalı?
Dünya Hepatit Günü, bu hastalığa karşı bilincin ve duyarlılığın artırılması için 28 Temmuz’da gerçekleştiriliyor.
Vietnam’da yaşayan Lien Tran, 18 yaşındayken kendisine hepatit B teşhisi konmasını “Öleceğimi sandım, çok korkmuş ve üzgündüm” diye anlatıyor. Ancak teşhisin üzerinden 20 yıl geçtikten sonra Lien, şimdi bu hastalıkla ilgili önyargılarla mücadele ederken teşhisin ölümle eş anlama gelmediğini söylüyor.
Karaciğer iltihabı olarak bilinen hepatitin türleri A,B,C,D ve E viral enfeksiyon ile bulaşıyor. Hepatit B ve C’nin kronik enfeksiyonu siroza ya da karaciğer kanserine dönüşebiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre her 30 saniyede bir kişi, viral hepatitten ötürü hayatını kaybediyor.
Geçen yıl bir milyon insan bu yüzden hayatını kaybetti, bu sayı HIV ve sıtmadan hayatını kaybedenlerin toplamından daha fazla. WHO dünyada 350 milyon insanın halen farklı türde hepatit hastalıklarıyla yaşadığını aktarıyor.
Hastalığın belirtileri
Hepatit genel olarak viral enfeksiyon ile bulaşsa da bazı kimyasallar, alkol, uyuşturucu ve genetik bozukluklar da bu hastalığa yol açabiliyor. Lien gibi bazı hastalar başta bir belirti göstermeyebiliyor, bazı vakalarda etkilerin ortaya çıkması yıllar sürebiliyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, hastalığın belirtileri arasında şunları sayıyor: Ateş, yorgunluk, iştah kaybı, baş dönmesi, kusma, karın ağrısı, koyu idrar, açık renkte dışkı, eklem ağrısı ve sarılık.
Lien, Vietnam’ın başkenti Hanoi’nin küçük bir köyünde yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Üniversitede biyoloji okurken çalışmalarına Avrupa’da devam etmek için burs kazandı. Bunun için gerekli tıbbi testleri olurken hepatit B olduğunu öğrendi. Bu yüzden Avrupa’ya gidemedi; ancak teşhisinin de önyargılara teslim olmaması için elinden geleni yaptı:
“Hepatit kirli bir şey olarak anılıyor, insanlar HIV ile eşleştiriyor.”
Anneden çocuğa geçiyor
Doktorun verdiği bilgilerle tatmin olmayan Lien, hastalığı internetten daha çok araştırmış. Mezun olduktan sonra annesinin de aynı testi olmasını sağlamış ve annesinin de testi pozitif çıkmış. Annesi bunu daha önceden bildiği için kızına bu bilgiyi vermemekten ötürü kendini suçlamış.
Lien’e göre büyük ihtimalle annesi hastalığı kendisine hamileliğinden beri taşıyor. Lien’in aksine annesinin her gün antiviral ilaç alması ve sürekli sağlık kontrollerine tabi olması gerekiyor.
WHO’ya göre hepatit A ve E, hastalığın bulaştığı su ve gıdadan geçerken; B, C ve D vücut sıvılarından bulaşıyor. B, C ve D’nin bulaşabildiği yöntemler şöyle: Hastalığın bulunduğu kanla temas ya da kan nakli, bulaşın yayıldığı tıbbi operasyonlar, cinsel ilişki, anneden çocuğa doğum yolu.
Aşı koruma sağlıyor
İki çocuk annesi olan Lien, kızlarının da hepatit olmaması için aşı olmalarını sağladı; şimdi çocuklarının ikisi de negatif.
Hepatit A ve B’ye karşı aşı olmak mümkün. Hepatit B aşısının da gelecekte hepatit D olmayı engellediği biliniyor. Hepatit E aşısı ise sadece Çin’de var.
Son dönemde çocuklarda açıklanamayan nedenlerden ötürü karaciğerde sorun yaşanması sıklaştı. Bu yüzden doktorlar hepatite karşı bilincin daha çok artması gerektiğini vurguluyor.
Lien ise bu hastalığa karşı duyarlılığın artması için Avustralya’ya taşınmasının ardından gönüllü çalışmalara başlamış. Avustralya’nın Melbourne kentine doktora çalışmaları için gelen Lien, şimdi hikâyesini diğer hastalarla da paylaşıyor. 38 yaşındaki Lien, hepatitin kolaylıkla başa çıkılabilen bir hastalık olduğunu, doktora gidip gerekli ilaçların alınması gerektiğini vurguluyor:
“Hepatit ile yaşayabilir ve hem kişisel; hem de profesyonel olarak çok iyi bir hayat sürebilirsiniz. Şimdi bununla ilgili açık bir şekilde konuşabildiğim için kendimi özgür hissediyorum.”