Edirne Valisi'ne tepki yağdı, sinagog kararından döndü...
Edirne Valisi Dursun Şahin'in, şehirde restorasyonu devam eden sinagogu müze olarak kullanmaya karar verdiklerini açıklamasından sonra tepkiler art arda geldi. Valinin ibadethaneyi İsrail'in Mescid'i Aksa'ya düzenlediği baskına kızıp müzeye çevirmek istemesine ilk yanıt Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden geldi. Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, bir açıklama yaparak sinagog ile ilgili tasarrufun kendilerinde olduğunu hatırlatarak “Edirne Büyük Sinagogu”nun ibadethane olarak hizmet vereceğini bildirdi. Bu açıklamadan sonra Vali Dursun Şahin çark etti, binanın kullanım şekliyle ilgili kararın Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait olduğunu söyledi. Türkiye Hahambaşılığı ve Türk Musevi Cemaati de bir yazılı açıklama yaparak "Bu tür bir söylemin devletimizi temsil eden bir valimiz tarafından ifade edilmesinden dolayı hicap duymaktayız" ifadelerini kullandı.
Edirne Valisi Dursun Ali Şahin, restorasyonu süren tarihi sinagogla ilgili açıklamalarına gelen tepkilerin ardından durumu düzeltmeye çalışarak, binasının kullanım şekliyle ilgili kararın Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olduğunu söyledi. Vali Şahin, müze olarak kullanılması kararının Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce geçen eylül ayında alındığını ifade etti.
Edirne Valiliği’nden bugün akşam saatlerinde yazılı açıklama yapıldı. Vali Dursun Ali Şahin’in dünkü "Mescid- i Aksa’nın içinde savaş rüzgarları estiren, bizzat savaş tatbikatı yapan o eşkıya kılıklı insanlar orada Müslümanları katlederken, biz de onların burada sinagoglarını yapıyoruz. İçimde büyük bir kinle söylüyorum bunu" sözlerinin ’yanlış mecraya çekilmesini önlemek’ amacıyla yapıldığı belirtilen yazılı açıklamada, şöyle denildi:
"İlimizde yer alan ve restoresine 2010 yılında başlanılan Büyük Edirne Sinagogu, idare binası ve müştemilat binası Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü marifetiyle onarılmaktadır. 2014 yılı içerisinde restorasyonu bitirilmesi planlanan Sinagog binasının kullanım şekliyle ilgili karar, Vakıflar Genel Müdürlüğüne aittir ve müze olarak kullanılmasına karar verilmiştir. Eylül 2014 tarihinden itibaren de bu karar doğrultusunda ilgili birimlerle yazışmalar gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla 21 Kasım 2014 tarihindeki açıklamalar üzerine, ‘Yaşanan Olaylar Nedeniyle Müze Yapılmasına Karar Verilmiştir’, ‘Edirne Valisi Mescid-i Aksa baskınına kızdı’, ’Sinagogu Musevilere kapattı’, ‘Vali İsrail’e kızdı, sinagogu müzeye çevirdi’ ve benzeri şekilde medyada yer alan haberler gerçeği yansıtmamaktadır."
Yazılı açıklamada, Vali Dursun Ali Şahin’in, dünkü sözlerinin ’Mescid-i Aksa da yaşanan olayları tasvip etmediğini ifade etmek adına yapıldığı’ ifade edildi.
Vali Şahin’in o sözleri
Edirne Valisi Dursun Ali Şahin, dünkü açıklamasında 2010 yılından bu yana restorasyonu vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan sinagogun müze olarak kullanılacağını ifade ederek şöyle konuşmuştu:
"Mescid- i Aksa’nın içinde savaş rüzgarları estiren, bizzat savaş tatbikatı yapan o eşkıya kılıklı insanlar orada Müslümanları katlederken, biz de onların burada sinagoglarını yapıyoruz. İçimde büyük bir kinle söylüyorum bunu. Biz de onların mezarlıkların etrafını temizliyor, projelerini kurula gönderiyoruz. Kültür Varlıkları Koruma Kurulu’ndan tescilini bekliyoruz. Bizim yaklaşımımız nerede, onların yaklaşımı nerede? Yani bunu izleyicilerin takdirine sunuyorum. Buradaki tadilatı sona gelen sinagog sadece müze olarak, içerisinde hiçbir şey olmadan o şekilde müze olarak tescil edilecek."
Vali Şahin’in bu sözlerine tepki gösteren CHP Bursa Milletvekili Aykan Erdemir, "Edirne Valisi Dursun Şahin kamu görevi icra etmeye uygun bir ruh hali içinde değildir. Vali Şahin makamının itibarını ve Türkiye’nin onurunu korumak için istifa etme sağduyusunu gösteremeyecekse, vakit geçirmeden görevden alınmalıdır" dedi.
Türkiye Hahambaşılığı ve Türk Musevi Cemaati: Hicap duymaktayız
Türkiye Hahambaşılığı ve Türk Musevi Cemaati, Edirne Valisi Dursun Ali Şahin'in restore edilen Edirne Sinagogu ile ilgili sözleriyle ilgili bir açıklama yaptı. Türkiye Hahambaşılığı ve Türk Musevi Cemaati'nin ortak yazılı açıklamasında, hükümetlerin yıllardır sürdürdüğü ayrımcılığı reddeden anlayışa rağmen, Vali Şahin'in dün verdiği beyanda, Türkiye'nin asırlardır önemli bir unsurunu teşkil eden Yahudi vatandaşlarını ötekileştirdiği savunuldu.
Açıklamada, şu görüşlere yer verildi:
"Ortadoğu'daki politikalar, eylemler ve davranışlar, hiçbir yetkiliye bu topraklarda asırlardan beri yaşayan, Osmanlı ve Türk milletinin bir parçası olmaktan gurur duyan biz Türk Yahudilerini hedef haline getirme hakkını vermemektedir. Bu tür bir söylemin devletimizi temsil eden bir valimiz tarafından ifade edilmesinden dolayı hicap duymaktayız.
Dönemin koşullarından dolayı mazbutaya alınmış olan Büyük Edirne Sinagogu, Vakıflar Genel Müdürlüğünün özverisi ve teveccühüyle Türk Musevi Cemaati yönetiminin bilgisi ve arzusu doğrultusunda el birliği ile restore edilmiştir. Yahudi tarihinde, ilmi ve dini olarak çok önemli bir yer işgal eden Edirne Yahudiliğinin bu sembolünün baştan beri tanımlandığı gibi müze-sinagog olarak tekrar ayağa kaldırılmasının özellikle Edirne şehrimizin tanıtımına katkıda bulunacağına inanmaktayız."
Trakya ve Anadolu başta olmak üzere, geçmişte İstanbul içinde ve dışında sayısız mezarlığın kutsallığına el atılarak tahrip edildiği savunulan açıklamada, "Son aylarda doruğa ulaşan Yahudi karşıtı söylem ve eylemlere karşı toplumun, adaletin ve hükümetimizin duyarlılığı ve çabalarıyla acilen mücadele edilmesini temenni ediyor, devletimize güveniyoruz. Başta insan hayatı kutsallığı olmak üzere tüm kutsalların gereken saygı ve sevgi içinde barışa hizmet edecek şekilde korunması en samimi dileğimizdir" ifadelerine yer verildi.
Edirne Valisi Şahin, Edirne Büyük Sinagogu'na ilişkin açıklamalarda bulunmuş, bazı basın yayın organlarında sinagogun ibadethane olarak kullanılmayacağına yönelik haberler yayımlanmıştı.
Edirne Valiliği'nden açıklama
Edirne Valiliği Sinagog binasının kullanım şekliyle ilgili kararın Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olduğunu bildirdi.
Edirne Valiliğinden yapılan yazılı açıklamada şunlar kaydedildi:
"İlimizde yer alan ve restoresine 2010'da başlanılan Büyük Edirne Sinagogu, idare ve müştemilat binası Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü marifetiyle onarılmaktadır. 2014 yılı içerisinde restorasyonu bitirilmesi planlanan Sinagog binasının kullanım şekliyle ilgili karar, Vakıflar Genel Müdürlüğüne aittir ve müze olarak kullanılmasına karar verilmiştir. Eylül 2014 tarihinden itibaren de bu karar doğrultusunda ilgili birimlerle yazışmalar gerçekleştirilmiştir."
Vali Şahin'in açıklamaları üzerine, "Yaşanan olaylar nedeniyle müze yapılmasına karar verilmiştir", "Edirne Valisi Mescid-i Aksa baskınına kızdı, sinagogu Musevilere kapattı", "Vali İsrail'e Kızdı, Sinagogu Müzeye çevirdi" ve benzeri şekilde medyada yer alan haberlerin gerçeği yansıtmadığı belirtilen açıklamada şu ifadeler yer aldı:
"Sayın Valimiz açıklamalarında, Mescid-i Aksa'da meydana gelen üzücü olaylara dikkati çekmek üzere Sinagog'un ihya edilmesinden bahsetmiştir. Tüm dinlere ait kutsal mekanlar ile kültürel miras addedilen eserlerin korunması ve yaşatılması gerektiğini vurgulamak ve Mescid-i Aksa'da yaşanan olayları tasvip etmediğini ifade etmek adına bu açıklamalarda bulunmuştur. Kamuoyuna saygıyla duyurulur."
Vakıflar Genel Müdürlüğü: İbadethane olarak kalacak
Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, müdürlükleri bünyesindeki yapılarda fonksiyonla ilgili kararların müdürlükleri tarafından alındığını ifade ederek, tarihi Edirne Büyük Sinagogu'nun ibadethane olarak hizmet vereceğini bildirdi.
Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yaptırılan ve yaklaşık 4 milyon liraya mal olacak yapının restorasyonunun 1-2 ay içinde tamamlanacağını ifade eden Ertem, şöyle konuştu:
"Öncelikle şunu ifade edeyim; Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait bütün yapılarda fonksiyonla alakalı kararı, Vakıflar Genel Müdürlüğü veriyor. Bu konuda gerek Başbakan Yardımcımızla, gerekse de Başbakanımızla görüşerek fonksiyon verme noktasında kararı biz veriyoruz. Burayla ilgili de 1 sene önce açıklamamızı yapmıştık. Sayın Başbakanımızın da talimatları doğrultusunda burayı ne olarak düşündüğümüzü ifade ettik. Öncelikle şunu söyleyeyim, bizim niyetimiz kesinlikle oranın öncelikli olarak bir ibadethane olarak fonksiyon üretmesidir. Türkiye'ye gelecek, Edirne'yi ziyaret edecek veya Musevi cemaatine mensup vatandaş dışarıdan olur, içeriden olur, oraya gidip ibadetini, onların ifadesiyle duasını rahatlıkla yapabilmeliler. Ona zemin hazırlıyoruz ve imkan vereceğiz. İkinci olarak da burası bir kültürel varlık. Ortak tarihimizin, ortak değerlerimizin ve dünyanın bir kültürel varlığı. Onun için de diyoruz ki tıpkı Süleymaniye Cami, Sultanahmet Cami gibi hem ibadet işlevi görsün hem de müze olarak da gelen ziyaretçilerin, ibadet harici, Museviler dışında diğer insanlar da gelip bu yapıyı, Avrupa'nın en büyük sinagogunu gelip yerinde ziyaret edebilsinler. Niyetimiz bu."
Sinagogun daha önceden kütüphane olarak kullanılan bölümüyle ilgili kararı henüz vermediklerini vurgulayan Ertem, "Önemli olan burada sinagogla alakalı ne yapılması gerektiğidir. Sinagogla ilgili düşüncemiz bunun dışında bir şey değildir. Bu açıklamayı yapmak zorunda hissediyorum. Bunun haricindeki söylemlere itibar edilmemesi gerekiyor. Biz Musevi cemaati temsilcileriyle de ki onlar vakıf olarak da bizim sorumluluğumuzda, diyalog içindeyiz. Bu konuda her türlü görüşmeyi, teması sağlamış vaziyetteyiz. Ne yapılmasıyla alakalı istişare içindeyiz. İki hafta içinde görüşmede bulundular. Ben de orada bulundum. Ne yapılması gerektiği ortada, onun için başka söylemlere itibar edilmesin. Bizim niyetimiz burada öncelikli olarak Musevi cemaatinin ihtiyaçlarına göre burayı dizayn etmek" ifadelerini kullandı.