Ekonomist Mahfi Eğilmez: Baz etkisi her zaman lehte çalışmaz

Mahfi Eğilmez 

Bir ay önce 4 Ekim 2019’da “Olumlu Baz Etkisinin[i] Sonuna Geldik” başlıklı yazımda şunları yazmıştım.  “Kasım ayında baz etkisinin olumsuz etkisi devreye girecekŞimdi de son 2 yılın enflasyonuna TÜFE bazında bakalım (Kaynak: TÜİK Tüketici Fiyat Endeksi, Haber Bültenleri.)

Tabloda turuncu ile gösterilen bölgeler 2018 yılında yaşanan büyük kur artışlarının da etkisiyle enflasyonun çok yüksek gerçekleştiği aylardır (Ağustos, Eylül, Ekim.) Söz konusu aylarda 12 aylık enflasyon rekor düzeylere çıkmıştır. Bu yıl söz konusu aylarda (yeşil ile gösterilen bölge) kur artışları çok daha makul düzeyde kaldığı için aylık enflasyon oranları geçen yılın aynı dönemindekinden çok daha düşük kalmış ve 12 aylık enflasyon bu üç ayda hızla düşerek 8,55’e kadar gerilemiştir (olumlu baz etkisi.) Tabloda sarı ile gösterilen alan (2018 yılı Kasım ve Aralık ayları) aylık enflasyonun sırasıyla eksi 1,40 ve 0,40 olduğu aylardır. Bu yıl bu aylarda enflasyonun bu oranlarda olması mümkün görülmemektedir.”Aynen böyle oldu ve olumlu baz etkisiyle düşen enflasyon Kasım ayında olumsuz baz etkisiyle yükseldi. Kasım 2019 aylık enflasyonu nispeten düşük (yüzde 0,38) gelmiş olmasına karşılık geçen yılın Ekim ayında aylık enflasyon yüzde eksi 1,40 olduğu için enflasyon 12 aylık bazda yüzde 8,55’den yüzde 10,56’ya yükselmiş oldu (Tabloda koyu siyahlar.)Bu gelişmeyi aşağıdaki grafikten izleyebiliriz (kaynak: TÜİK, Tüketici Fiyat Endeksi, Haber Bülteni, Kasım, 2019)  

Bu gelişmeyi aşağıdaki grafikten izleyebiliriz (kaynak: TÜİK, Tüketici Fiyat Endeksi, Haber Bülteni, Kasım, 2019)  

Asıl sıkıntı çekirdek enflasyonda[ii] ortaya çıktı. Para politikasının etkisinin en fazla görüldüğü enflasyon olan çekirdek enflasyon Kasım ayın yüzde 6,67’den yüzde 9,25’e fırladı.

Bu durumda Merkez Bankası’nın yılın son toplantısında faiz konusunda ne karar vereceği iyiden iyiye merak konusu hâline geldi.Merkez Bankası’nın ortalama fonlama maliyeti ile aylık enflasyonun gidişi aşağıdaki grafikte yer alıyor.

Aralık ayında da enflasyonda yükselme olacağı dikkate alınırsa Merkez Bankasının faizi bu toplantıda değiştirmemesi gerektiğini düşünüyorum. 

[i] Baz etkisi; karşılaştırmaya konu olan iki dönemden ilkinde herhangi bir nedenle oran ya da sayılar üzerinde ortaya çıkan aşırı bir yükseliş veya düşüşün karşılaştırılan dönemlerin sonuçları üzerinde yarattığı etkidir. Bu etki bir sonraki döneme ilişkin karşılaştırmada ortadan kaybolabilir.

[ii] Çekirdek enflasyon; fiyatlarda gözlemlenen tüm geçici etkilerin arındırılması suretiyle oluşturulmuş bulunan “özel kapsamlı TÜFE göstergeleri” ile ölçülen enflasyona verilen isimdir. Bu göstergeler içinde en çok kullanılanı C endeksidir. Bu endeks; TÜFE toplamından enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın dışlanarak hesaplanmaktadır.