Enflasyon ve kur baskısı altında asgari ücret mücadelesi

Türkiye'de Ekim ayında asgari ücretlinin bir çift bot alabilmesi için yaklaşık 9-11 ay çalışması gerek. Enflasyon ve kur karşısında eriyen asgari ücretle ilgili verilecek karar öncesi tartışmalar alevlendi.Ekonomideki kötü gidişat nedeniyle asgari ücret tartışmaları bu yıl erken başladı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu 2022'de geçerli olacak asgari ücreti belirlemek için Aralık ayında masaya oturacak.DW Türkçe'ye konuşan DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu'na göre asgari ücret tartışmalarının bu kadar gündemde olmasının iki temel nedeni var: Bunlardan birincisi geçim sıkıntısı. Çerkezoğlu, "Özellikle ekonomik kriz ve arkasından gelen pandemiyle birlikte ücretlerin baskılandığı, gelir dağılımı adaletsizliğinin daha fazla arttığı ve yüksek enflasyon karşısında çok ciddi bir yoksullaşmanın yaşandığı bir süreçteyiz" diyor. İkinci olarak Türkiye'de asgari ücretin çalışanların yarısından fazlasını ilgilendirdiğini belirten Çerkezoğlu, sözlerini "Aslında biz asgari ücreti konuşurken Türkiye'de ortalama ücretleri konuşuyoruz. O nedenle de asgari ücret çok daha erken ve ciddi bir gündem haline geldi" şeklinde sürdürüyor.İktidar ve muhalefetin gündemindeKomisyon toplantısından önce hem muhalefet hem de iktidar cephesinden de konuyla ilgili açıklamalar geliyor. Hükümetin erken seçim ihtimalini gündemde tutması ise asgari ücrette yüksek zam beklentisi yarattı.Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, 'vatandaşın enflasyona ezdirilmemesi için gerekli hassasiyeti göstereceklerini' belirtti. Bilgin, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda Bakanlığının 2022 yılı bütçesine ilişkin yaptığı sunumunda, "Asgari ücretle ilgili hepimizin yaptığı hesaplar, bizim de yaptığımız değerlendirmeler var. Enflasyon karşısında emeği koruyacak bir asgari ücret seviyesinin belirlenmesi gerektiği düşüncesiyle hareket ediyoruz" şeklinde konuştu.CHP ise asgari ücretin, vergi yükü kaldırılarak en azından yıl sonuna dek 3 bin 577 TL olmasını teklif ediyor. CHP’li il başkanları tarafından geçen hafta pek çok kentte eş zamanlı olarak okunan ortak açıklamada "Asgari ücretliden gelir vergisi, SGK işçi payı, İşsizlik Sigortası primi payı, damga vergisi olmak üzere yapılan aylık toplam kesinti tutarı 752 TL'dir. Bir başka deyişle asgari ücretten kesintilere son verildiğinde, asgari ücretlinin geliri 752 TL artışla 3 bin 577 TL'ye yükselecektir" denildi.Ücretler dolar bazında eridiBu yıl için net asgari ücret 2 bin 825 TL olarak belirlenmişti. Ancak asgari ücret, yüksek enflasyon ve artan kurlar nedeniyle her geçen gün eriyor.2019 yılında 2 bin 20 TL olan net asgari ücret, 2020 yılında 2 bin 324, 2021 yılında ise 2 bn 825 TL'ye yükseltildi. Ancak dolar bazında 2019'da 356 dolar olan asgari ücret, 2020'de 331 dolara, 2022'de 291 dolara düştü.Evli, eşi çalışmayan iki çocuklu işçi için asgari geçim indirimi dahil asgari ücret ise 2 bin 960 lira.Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Hanehalkı Tüketim Harcaması verilerinden yapılan hesaplamaya göre, bu işçi aylık elde ettiği asgari ücretin yaklaşık 850 TL'sini gıda, 592 TL'sini kira, 332 TL'sin su, elektrik ve yakıt harcamalarına, 83 TL'sini giyime, 30 TL'sini ayakkabıya, 50 TL'sini ev aletlerine, 266 TL'sini ulaştırmaya, 104 TL'sini haberleşmeye, 59 TL'sini sağlığa ve 27 TL'sini eğitime ayırabiliyor.Öğün başına 2 lira 26 kuruş düşüyorBuna göre asgari ücretlinin çocuk başı eğitime aylık ayırabildiği rakam sadece 13,5 TL. Verilere göre tek kişinin çalıştığı dört kişilik hanede günlük gıda harcaması 28 TL 33 kuruş olurken, kişi başına harcama 7 TL 8 kuruş, öğün başı harcama da 2 TL 36 kuruşa düşüyor.TÜİK verileri asgari ücretlinin, kentsel donatı hizmetlerinin az olduğu sağlıksız yapılarda yaşadığını da gösteriyor. Ekim 2021'de Türkiye genelinde kiracı tarafından ödenen ortalama kira bin 242 TL 66 kuruş iken asgari ücretli kira için aylık 592 TL ayırabiliyor. Asgari ücretli, konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar dahil konut harcamalarının tümüne ise aylık 924 TL harcayabiliyor.Buzdolabı için 115 ay, bot için 11 ay gerekTÜİK verilerine göre Ekim ayında bir buzdolabının ortalama fiyatı ise 5 bin 759 TL 68 kuruş. Buna göre ev aletlerine aylık 50 TL ayırabilen bir asgari ücretlinin bir buzdolabı alabilmesi için tam 115 ay çalışması gerekiyor.Ekim ayında bot fiyatı erkek için ortalama 319, kadın için ortalama 274 TL oldu. Dolayısıyla giyime ayakkabıya 30 TL ayırabilen bir asgari ücretlinin erkek botu almak için yaklaşık 11 ay, kadın botu için ise 9 ay çalışması gerek.İşveren ne diyor?Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nda işveren kesimini temsil eden Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) ise olağanüstü ekonomik şartlara vurgu yapıyor.TİSK, dün yaptığı açıklamada "Refah seviyelerini, istihdamı korumak, ilave istihdam ve yeni yatırım oluşturmak, salgında zor durumda kalan sektörlerin üzerindeki baskıyı azaltmak için dönemin koşullarını ve uzun vadeli ekonomik etkileri dikkate alan, dengeli bir asgari ücretin belirlenmesini bu yıl her zamankinden de önemli buluyoruz" dedi.Arzu Çerkezoğlu'na göre ise asgari ücretteki artışın işverenin maliyetini artırdığı için istihdamı olumsuz etkileyeceği tartışmaları doğru değil. Çerkezoğlu, asgari ücretle ilgili artış her gündeme geldiğinde işten çıkarmalar ya da kayıtdışının artacağı yönünde bazı ifadeler kullanılmaktadır ki bunu da kabul etmek mümkün değil. Bir ortalama ücret haline gelmiş olan asgari ücretin mutlaka ve mutlaka bir geçim ücreti olarak belirlenmesi şart" diyor.Asgari ücret ne kadar olmalı?DİSK Genel Başkanı'na göre "Asgari ücretin yıllar içerisinde enflasyon dolar kuru ve altın fiyatları karşısındaki gerilemesini ortadan kaldıran, büyümeden, milli gelir artışından payını alan, tümüyle vergi dışı bırakılan ve kesinti yükünün Hazine’den karşılandığı bir asgari ücret olmalı. Ayrıca açlık sınırı ve yoksulluk sınırı rakamları dikkate alınmalı."DİSK-AR'ın aylık yayınladığı Açlık ve Yoksulluk Sınırı dönem raporuna göre Ekim ayında dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için aylık yapması gereken harcama tutarı 2 bin 955 TL'ye yükselirken, yoksulluk sınırı 10 bin 221 TL'ye çıktı.İşçilerin gelir vergisi oranlarının düşürülmesini talep eden Türk-İş'in hesabına göre ise asgari ücretin artan enflasyon nedeniyle 3 bin 772 TL olması gerekiyor.Pelin Ünker © Deutsche Welle Türkçe