Ertuğrul Özkök: Bakan açıkladı, o dev projenin merkezi Atatürk'ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak, köyün hayvan mezarlığı da var

20 yılı Genel Yayın Yönetmeni olmak üzere 35 yıl aralıksız çalıştığı Hürriyet'in kasım ayında yollarını ayırdığı Ertuğrul Özkök, eşinin adına gönderme yapan "Tansu'ya Mektuplar" başlığı altında yazılarını sürdürüyor. Yazılarını "newsletter" olarak geniş bir gruba gönderen Özkök, son yazısında, Çeşme Yarımadası projesine değindi. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy'la görüştüğünü belirten Özkök, "O dev projenin merkezi Atatürk'ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak. Atatürk’ün planında buraya yapılacak binaların mimari projeleri ve çizimleri yok. Şimdi bunlar da hazırlanmış. Son biçimleri verilmek üzere. Yeni yarımada böyle bir Cumhuriyet idealinin etrafında gelişecek." bilgisini paylaştı.

Özkök'ün "Tansu'ya Mektuplar" dizisinde "Bakan açıkladı, o dev projenin merkezi Atatürk'ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak, köyün hayvan mezarlığı da var" başlıklı yazısı şöyle: 

Önce buluştuğumuz yeri anlatayım.

Sarıyer’de “Six Senses Kocataş Mansiyon” adlı otelde buluştuk.

Ben ilk defa gidiyorum, sahilde gerçekten çok güzel bir bina. Avlusunda dev bir yeni yıl ışıklandırılması yapılmış. Bu merkez Ramazan’da başka şekilde ışıklandırılacak, avluya Ramazan çadırları kurulacakmış.

Yukarıda bir güzel bir bistrosu, onun hemen altında da dünya mutfağı yapan çok estetik ve modern bir restoranı var.

Bakan tartışmalı AKM'yi tartışmasız tamamladı

Bakan Ersoy’la sohbetimizin konusu tabii ki Çeşme Yarımadası ile ilgili dev projesi.

Bakan’ın en önem verdiği projelerden biri bu.

İki öteki projesi de Beyoğlu Kültür Yolu ve Göbeklitepe etrafındaki bütün bölgesel tarihi yerler olacak.

Bana göre bakanın en başarılı işlerinden biri Atatürk Kültür Merkezi’ni başarıyla tamamlaması oldu.

Türkiye’nin en tartışılan, üzerinde anlaşılması en zor projesiydi.

Karşısında çok güçlü bir muhalefet cephesi vardı.

Bu cephe Türkiye’nin kültür ve sanat alanında, medyada, iş dünyasındaki çok güçlü şahsiyetlerden oluşuyordu.

Sonunda o projeyi neredeyse kimsenin itiraz etmediği, hatta beğendini açıkça söylediği bir biçimde bitirdi.

Beğenenlerden biri de bendim. Covid pozitif çıktığım için açılışına katılamadım ama üç gün sonra Devlet Opera ve Balesi’nin sahnelediği Aida Operasını izledim.

Bugüne kadar çeşitli ülkelerde izlediğim en iyi Aida performanslarından biriydi.

Bakanın AKM’yi herkesin gönlüne yatacak şekilde ve inanılmaz bir hızla bitirmesi tabii ki çok önemliydi.

Şimdi Çeşme Yarımadası projesine başlıyor

Bakan Ersoy şimdi İzmir, Çeşme Yarımadası projesine yoğunlaştı.

Proje Çeşme’nin Ovacık bölgesinde yakında başlıyor.

4-5 milyar dolarlık bir yatırım projesi bu ve bölgenin turizmini 12 aya çıkaracak bir anlayışla hazırlanıyor.

Golf sahaları, esnaf köyleri,  sanatçı köyleri, otelleriyle gerçekten etkileyici bir proje.

Buraya kadarını biliyoruz.

Ancak bakan bu sohbetimizde bana çok şaşırtıcı gelen ama aynı zamanda büyük heyecan veren bir şeyi açıkladı.

Projenin merkezine Atatürk'ün ideal Cumhuriyet Köyü yerleşecek

Projenin merkezine bizzat Atatürk’ün emriyle planları yapılan bir “Cumhuriyet Köyü’nü” yerleştiriyor.

Evet o bölgenin tam merkezinde Atatürk’ün isteği ve emri ile planları yapılan bir köy, hatta kasaba kuruluyor. Bunun uygulama işiyle de bölgenin en ünlü mimarlarından Haldun İbrahim Demirhisar ve şirketi görevlendirilmiş.

Demirhisar Alaçatı ve Çeşme yarımadası aşığı bir insan. Sohbette bakanın yanında o da vardı ve projenin tamamını büyük bir heyecanla anlattı.

Sonunda en şaşırtıcı habere geldi. Onu anlatmayı da bakana bıraktı.

Atatürk’ün yaptırdığı bu planı bulmuşlar ve bütün Çeşme projesinin merkezine onu koymuşlar.

Benim için sürprizdi. Atatürk’ün böyle bir plan yaptırdığını hiç bilmiyordum.

Bununla ilgili geniş bilgiyi ise Sinan Meydan’ın internet sitesinden öğrendim.

İdeal Cumhuriyet Köyü planı kimdeydi?

Projenin orijinal adı “İdeal Cumhuriyet Köyü’müş…”

Atatürk bu projeyi ölümünden bir yıl önce 1937’de hazırlatmış.

Proje, Afet İnan’ın “Devletçilik İlkesi” ve “Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz” adlı kitaplarında yer almış.  Afet İnan, çizimlerin orijinalini Türk Tarih Kurumu’na bağışlamış. Afet İnan, Cumhuriyet’in 50 yılı nedeniyle 1970’lerde tekrar gündeme gelen projenin hayata geçirilmesi için Bayındırlık Bakanlığı ve valilere mektuplar göndermiş.

Hatta o yıllarda bunun için “çalışma atölyeleri” kurmuş, finansman sorununun çözülmesi için Meclis’e yasa tasarısı sunulmasına da önayak olmuş.

Ancak proje bir türlü hayata geçirilememiş.  Atatürk’ün İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi’nin amacı “çağdaş” ve “çevreci” bir köy yaratmakmış.

Okul, cami, çocuk bahçesi, sosyal tesis

Proje, daire yerleşim planına sahip. Daire planın tam merkezindeki küçük dairenin etrafına, gittikçe genişleyen dört daire eklenmiş.

Yani Rönesans’ın “yıldız şehirler” konseptine yakın.

Merkezden çevreye doğru helezonik bir biçimde gittikçe genişleyen dört parçalı köy planı, merkezden dışa doğru 6 yolla bölünmüş.  Aslı Türk Tarih Kurumu’nda muhafaza edilen “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nde okul, cami, köy konağı, sağlık ocağı, otel–han, çocuk bahçesi ve fabrika dahil toplam 43 yapı bulunuyor.

Bazılarının “Camiler ahır yapıldı” diye iftira attığı dönemlerden  söz ediyoruz. Bırakın ahır yapmayı, köyün merkezinde okulun yanına camiyi koydurmuş Atatürk.

Plana göre köyün orta yerine yapılacak anıtın etrafında sosyal tesisler, terzi, bakkal, berber gibi mekânlar yer alacak. Planın tam merkezinde bir “anıt” var. Merkezin hemen sağına "köy meydanı"nda ise "köy parkı" ve "çocuk bahçesi" var.

Sağında, en dış çemberden dışa doğru açılan alanda çok geniş bir koruluk bulunuyor. Koruluğun sonundaki çayın kenarında kuzeyde değirmenler, güneyde ise “yaş ve kuru yonca ile hayvan pancar tarlası” görülüyor.

Solda insan mezarlığı, sağda hayvan mezarlığı

Şimdi geliyorum en önemli ayrıntılardan birine.

Planın sol üst köşesinde özel bir yer ayrılmış. Burası insanlar için  “asri mezarlık.” Sağ üst köşede ise bir başka alan ayrılmış. Burası da  "hayvan mezarlığı”. Evet Atatürk daha 1937’de hazırlattığı İdeal Cumhuriyet Köyü projesinde, köyün bir kenarına insan mezarlığını, bir başka yanına ise hayvan mezarlığını yerleştirecek kadar ileri görüşlü bir insandı. Şimdi bu köy, işte bütün bu özellikleri ile Çeşme Yarımadası’nda başlayacak olan dev bir projenin tam merkezinde yer alacak.

Ev tiplerinin ve binaların mimari çizimleri de hazır

Atatürk’ün planında buraya yapılacak binaların mimari projeleri ve çizimleri yok. Şimdi bunlar da hazırlanmış.

Son biçimleri verilmek üzere.

Yeni yarımada böyle bir Cumhuriyet idealinin etrafında gelişecek.

Kültür ve Turizm Bakanı işte bu heyecan verici projeyi açıkladı ve siz de ilk defa burada okuyorsunuz."