Eşin yanında çalışmak “emekten” sayılmadı: “Sigortasız çalışması anayasaya uygun”

T24/ANKARA

Anayasa Mahkemesi (AYM), eşine ait işyerinde ücretsiz çalışan eşin sigortalı sayılmayacağına dair düzenlemeyi anayasaya uygun buldu. Kararda, bu işyerinde yürütülen faaliyetten elde edilen kazancın aile bütçesine katkı sağladığına işaret edildi. Ücretsiz çalışan eşin de işverenin elde ettiği kazançtan yararlandığı ifade edilen kararda, eşin çalışmasına ilişkin diğer çalışanlardan farklı muamelenin yapılmasının eşitlik ilkesine aykırı olmadığı savunuldu.

“Eşitlik ilkesine aykırı”

İzmir İstinaf Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda, işverene ait işyerinde ücretsiz çalışan eşin sigortalı sayılmayacağını düzenleyen kuralların Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle AYM’ye başvurarak iptallerini talep etti. Başvuruda, eşine ait iş yerinde çalışan kişinin emeğinin göz ardı edilmemesi gerektiği, boşanma durumunda eşine ait işyerinde çalışan kişinin herhangi bir sosyal sigorta yardımına hak kazanamadığı, işveren konumundaki eşin kendi sigortalılığına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda da çalışan eşin sosyal güvenlik hakkından yoksun kaldığı ifade edildi. İşverenin eşi olmayan kişinin ücretsiz çalışmasının sigortalılığa engel oluşturmadığına da dikkat çekilen başvuruda, çalışan durumundaki eşin bunun dışında tutulmasının eşitlik ilkesine de aykırı olduğu savunuldu.

Eşe yardım yükümlülüğü

Başvuruyu değerlendiren Yüksek Mahkeme ise söz konusu kurallara ilişkin Daire’nin itirazını reddetti. AYM kararında, Türk Medeni Kanunu’na göre çalışarak gelir elde eden eşin, çalışmayan ya da ücretsiz çalışan eşe yardımcı olmakla yükümlü olduğu, bu yükümlülüğün eşe ait işyerinde ücretsiz çalışılarak da yerine getirilebileceği ifade edildi. Eşinin işyerinde ücretsiz çalışan kişinin, yardım amacı taşımadan da çalışabileceği ancak kanun koyucunun itiraz konusu kurallarda buna ilişkin bir ayrım yapmadığı belirtilen kararda, hangi hallerde yardım amacının bulunmadığı ve sigortalı sayılması gerektiğine ilişkin objektif ölçütler belirleyebilmenin neredeyse imkansız olduğuna dikkat çekildi. Kararda, “Dolayısıyla kanun koyucunun kategorik olarak işverenin ücretsiz çalışan eşinin eşe yardım yükümlülüğünü yerine getirdiğini kabul etmesinin makul bir nedeninin bulunduğu söylenebilir” denildi.

Farklı muamelenin makul nedeni var

AYM’nin kararında şu ifadeler kullanıldı:

“İşverenin işyerinde yürütülen faaliyetten elde edilen kazancın ücretsiz çalışan eşi ile kurdukları ailenin bütçesine katkı sağlayacağı açıktır. Bu nedenle ücretsiz çalışan eşi işverenin elde ettiği kazançtan yararlanmaktadır. Diğer ücretsiz çalışanların işverenin elde ettiği kazançtan yararlanmaları ise kural olarak mümkün değildir. İşverenin sigortalı olması hâlinde ücretsiz çalışan eşinin işveren üzerinden sosyal sigorta yardımı alması mümkün iken diğer ücretsiz çalışanların kural olarak işverenin sigortalı olmasına bağlı olarak herhangi bir yardım almaları da söz konusu değildir. Ayrıca işverenin eşinin ücretsiz çalışması eşe yardım yükümlülüğünün bir görünümü olduğundan bu eş ile diğer ücretsiz çalışanlar arasındaki farklı muamelenin makul bir nedeninin bulunmadığı söylenemez. Kurallarla işverenin eşinin tüm ücretsiz çalışmalarının değil yalnızca işverenin işyerindeki ücretsiz çalışmasının sigortalı sayılmasına engel olacağı öngörülmüştür. Bu nedenle farklı muamelenin ölçüsüz olduğu da söylenemez”