Eski Diyanet Başkanı Bardakoğlu: "İslam barış dini­dir" demeniz karın doyurmaz; şiddet, terör ve nefret gerçeğiyle yüzleşmeliyiz!

Eski Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Bardakoğlu, İslam dünyasının içinde bulunduğu durumun portresini çizerken, "Bugün İslam dünyasında şiddetin, terö­rün, nefretin olduğu doğrudur. Bununla yüzleşmemiz gerekiyor. İslam adaletten çok söz eder, fakirin yanında olmaya teşvik eder ama bugün İslam dün­yasında insan değeri çok aşağılarda" dedi. "Toplumun sosyal, ekonomik ve siyasal hayatında çok büyük çatlaklar, zaaf nok­taları varsa ve fırsat eşitliği yoksa, insan­lar tüm sorunlarını dini alana taşıyıp, öfke ve kavgalarını din üze­rine yapabiliyor­lar" diyen Bardakoğlu, "Sorunlar giderilmeden 'İslam barış dini­dir' demeniz karın doyurmaz. Zemin çok kötüyse dinin yapacağı katkı sınırlıdır" ifadesini kullandı.

"Küçük çocukların evliliğini din adına elbette savu­namazsınız. Kitap böyle yazıyor diyerek ola­yın geçiştirilmesi savunulmaz" diyen Bardakoğlu, "Bu duruma ilk onların karşı çıkması gerekir. Fakat bazen önde yürümek yerine, önde yürüyenlere mani olup, din adına karşı çıkabiliyorlar. İslam âlimleri öfkeli ve hırçın. Din dili ideolojik ve ayrıştırıcı oldu" görüşünü dile getirdi.

Prof. Bardakoğlu, "İslam üzerinden siyaset yapılması, İslam’ın ideolojik bir düzleme çekilmesi, İslam’ın kendisine büyük zarar verdi" derken, yılbaşı kutlaması tartışmalarına ilişkin olarak Diyanet'in durduğu noktayı ise şu sözlerle açıkladı:

"Kutlama günah olmaz. Yılbaşını, hicri yılı ya da miladi yılı kutlamak da günah değildir. Hatta güzel bir davra­nıştır. İnsanların yeni yılı kutlamasına diyanet ve din bir şey demez. Diyane­tin ve din hocalarının demesi gereken şey 'Kutlamana haram bulaştırma. Kutlamana içkiyi, kumarı karıştırma' olmalıdır."

Habertürk'ten Kübra Par'ın sorularını yanıtlayan (8 Ocak 2016) Ali Bardakoğlu'nun açıklamalarından bazı bölümler şöyle:

Bugün İslam dünyası denildiğine bir Batılının aklına terör, savaş, geri kalmış­lık, kadınların aşağılanması, otoriterlik, bilim sanatta geri kalmışlık ve körfez ülke­lerindeki abartılı lüks tüketimi geliyor. Neden böyle bir manzara ortaya çıktı?

Batılıların da bizim de görme biçimi­mizde biraz yanlılık var. İslam tarihinde bilimde, teknolojide, bilgi üretiminde başarılı olunan altın dönemler var. Ama bugün İslam dünyasında şiddetin, terö­rün, nefretin olduğu doğrudur. Bununla yüzleşmemiz gerekiyor. Kadın hakları, kız çocuklarına ayrımcılık, eğitim, sağ­lık, çevre gibi temel açılardan gerideyiz. Mesela milli gelirlerin İslam ülkelerindeki dağılımı ve sosyal adalet konusu... İslam adaletten çok söz eder, fakirin yanında olmaya teşvik eder ama bugün İslam dün­yasında insan değeri çok aşağılarda.

İslam dünyası niye bu noktaya geldi?

İslam dünyasının geri kalmışlığını sadece dinle ilişkili olarak açıklayama­yız. “Dinimizi yanlış anladığımız için bu noktaya gedik” diyemeyiz çünkü din tek başına toplumların kalkınmasının ya da geri kalmasının amiri değildir. İslam’ın ilk dönemlerinde büyük bir medeniyet kur­duk ama bunu sadece dini iyi anladığımız için kurmadık. Din bir motivasyondu ama dünyayı iyi anladık, gerçeklerle yüzleştik, çalıştık, çabaladık... Ama son yüzyıllarda geri kaldık. Müslümanlık tarzımız kadar, iktisat biliminin, bilimsel düşüncenin, kal­kınmanın, refahın, mutluluğun sağlanması lazım. İyi dindar olduğumuz vakit sağlıklı olur muyuz? Olmayabiliriz. Zengin olur muyuz? Olmayabiliriz. Onların kendilerine has kuralları vardır. Din ile dünya haya­tında önem verdiğimiz şeylerin arasında sıkı bir bağ kurmamız yanlış olur.

"Sorunlar giderilmeden 'İslam barış dini­dir' demeniz karın doyurmaz"

Toplumun sosyal, ekonomik ve siyasal hayatında çok büyük çatlaklar, zaaf nok­taları varsa ve fırsat eşitliği yoksa, insan­lar tüm sorunlarını dini alana taşıyıp, öfke ve kavgalarını din üze­rine yapabiliyor­lar. Bir toplumda milli gelir, yer altı kaynak­ları yöneticile­rin tekelinde oluyor da hal­kın yüzde 95’i fakir­lik sınırının altında yaşıyorsa ve o insanların ortak değeri Müs­lümanlıksa elbette bu insanlar tepkisini din üzerinden ifade edecektir. Sorunlar giderilmeden “İslam barış dini­dir” demeniz karın doyurmaz. Zemin çok kötüyse dinin yapacağı katkı sınırlıdır.”

"Din sadece yaşadığınız hayatta ahlakiliği sağlı­yor"

“İnsanlar kendi mesleklerine, evli­liklerine, kaç çocukları olacağına kendi karar verir. Din sadece işin kıvamını, ahlaki ve insani tarafını hatırlatır. Biz dini çok ayrıntılı bir hayat reçetesi olarak görüyoruz. Sabahtan akşama kadar tüm davranışlarımızı din belir­lemiş diye kabul ediyoruz. Öyle değil. Din sadece yaşadığınız hayatta ahlakiliği sağlı­yor. İlk geldiği dönemde de o ahlakiliği sağladı. Bugün de iyi anlarsak o ahlakiliği sağlayabiliriz.”

"Din dili ideolojik ve ayrıştırıcı oldu"

Peki, Müslüman ülkelerin çoğunda otoriter yönetimlerin ve toleranssız top­lumların olması tesadüf mü? Hak ve özgürlükler meselesinin bu kadar aşağıda olmasının sebebi nedir?

Müslüman ülkelerdeki sorunlar İslam’ın özünden kaynaklanmı­yor. Her birinin kendi tarihle­riyle ilgili sebepleri var. Ama haklı olduğunuz bir nokta var; İslam bu otoriter­liği, adil olmayan yönetim biçimlerini düzeltmede çok fazla role sahip değil. Din bu noktada neden çok etkili olamıyor? Bu da ulemanın sorunu. Yani dinin değil, din algısının ve ulemanın sorunu... Din adamları çok arkaik kaldı. Tarihe takıl­dılar. 21. Yüzyıla girdik ama hâlâ hicri 3. ve 4. asırdaki yorumları bize gerçek din olarak sunma yanlışını sürdürüyorlar. Halbuki din bil­ginlerinin toplumun önünü açması, toplumun sorunlarının giderilmesinde iyileştirici unsur olarak işe yaraması gerekiyordu.

Bir ilahiyatçı olarak diyorum ki; ulema, din ve İslam bilginleri bu konuda engel olmaktan vazgeçsinler. Siyasetçiler, kadın ve kız çocuk­larının hakları konusunda adım atmak istiyor­lar ve ulema da “Bu dinimizde zinhar doğru değildir” diyorsa, bu büyük vebaldir. Ulema­nın ilk görevi, çağdaş dünyanın gereği ola­rak insanımızın daha özgür ve insani bir hayat standardına doğru yürümesiyse, “Eski kitap­larda böyle okuduk” diyerek engel olmaktan vazgeçip, hayatın akışını anlamaları, teş­vik edici olmaları lazım. Bir gözü Kur’an’da ve Sünnette bir gözü de toplumda olacak. Söylediği şeyin insanları ne kadar mağdur edip etmeyeceğini görecek. Örneğin küçük çocukların evliliğini din adına elbette savu­namazsınız. Kitap böyle yazıyor diyerek ola­yın geçiştirilmesi savunulmaz. Bu duruma ilk onların karşı çıkması gerekir. Fakat bazen önde yürümek yerine, önde yürüyenlere mani olup, din adına karşı çıkabiliyorlar. İslam âlimleri öfkeli ve hırçın. Din dili ideolojik ve ayrıştırıcı oldu. Anlattığımız dinin toplumda karşılığının olmadığını gördükçe hırçınlaşı­yoruz. Hâlbuki Allah bu dini bütün insanlığa gönderdi. Bizim Allah’ın kitabını, Peygam­ber’imizin sünnetini bu insanlara güncelle­yerek ve insanların gönül dünyalarına hitap ederek anlatmamız gerekiyor.

"İslam'ın siyasallaşması dine büyük zarar verdi"

İslam üzerinden siyaset yapılması, İslam’ın ideolojik bir düzleme çekilmesi, İslam’ın kendisine zarar verdi mi?

Büyük zarar verdi. Gençlik yıllarımızda kapita­lizm ve sosyalizmin alternatifi olarak İslam’ı koyu­yorduk. Yeni nesillerin hoşuna gidiyordu. Oysa İslam bir ideoloji değildir. Demokrasiyle yarıştırıla­cak bir siyasal tercih değildir. İslam’ı ancak Yahu­dilik ya da Hıristiyanlıkla mukayese edebilirsiniz. Siyaset ve İslam’ın iç içe olması İslam’a büyük haksızlıktır. İnsanlar artık siyasete olan ilişkilerine göre dinle ilişkilerini ayarlıyorlar. Siyasete kızan dine de kızmaya başlıyor. Siyasetin yanlışı dine ait olmaya başlıyor.

"Yılbaşı kutlaması günah olmaz"

Bu sene yılbaşı gecesi bir eğlence mekanına yapılan terör saldırısı Türkiye’deki yılbaşı kutlama tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Saldırının öncesinde ve sonrasında Diyanet’in iki açıklaması oldu. Siz yılbaşı meselesine nasıl bakıyorsunuz?

Reina’daki katliam tam bir vah­şettir. Bunu yapan hangi dine men­sup olursa olsun tasvip edilecek tarafı olmadığı gibi milletin yeni yıla girme umutlarını da havaya uçurdu. Hayatını kaybedenlere Allah’ın rahmetini dili­yorum. Diyanetin hutbesinin suçlan­masını haklı bulmuyorum. Hutbenin yılbaşını kutlayanlara yönelik eleştiri olarak hazırlandığını düşünmüyorum. Belli haramları hatırlatan bir hutbeydi. Diyanet İşleri Başkanımızın “Mabet ile eğlence mekanına yapılan vahşet aynıdır” cümlesine katılıyorum. İki olay yan yana gelince algı yönetimi sorunu oldu. Bu katliam olmasaydı hiçbirimiz o hutbeyi konuşmayacaktık.

Siz yılbaşı meselesine nasıl bakıyorsunuz? Yılbaşı kutlamak günah mıdır?

Kutlama günah olmaz. Yılbaşını, hicri yılı ya da miladi yılı kutlamak da günah değildir. Hatta güzel bir davra­nıştır. İnsanların yeni yılı kutlamasına diyanet ve din bir şey demez. Diyane­tin ve din hocalarının demesi gereken şey “Kutlamana haram bulaştırma. Kutlamana içkiyi, kumarı karıştırma” olmalıdır. Bizim tarihimizde nice güzel eğlenceler, sanat, musiki var. 14 asırı ağlayarak, başımız önde geçirmedik. Asıl suratlı dindar profili oluşturuldu. Sorun eğlence değildir. Eğlenenleri kınayarak kutuplaştırmaya yol açmak yanlıştır. Toplumsal sinirlerimiz gev­şedi. En küçük şeyde alev alacak gibi­yiz. Siyasetçilerin, din ve üniversite hocalarının, aydınların, gazetecile­rin sözlerine dikkat etmesi gerekiyor. Kutuplaşmayı besleyecek gibi görü­nen masum cümlelerden dahi kaçın­mamız gerekiyor.

Satranç tartışması...

‘Satranç günahtır’ tartışmasına ne diyorsunuz?

Allah’ın haram dediği haramdır. Haram demediği helaldir. Kimsenin günah ve haram üretme hakkı yoktur. Maalesef din adamları “Benim yorumum” demiyor da “İslam’a göre”, “Allah’a göre” diyor. Bunu dinleyen gariban vatandaş birden fazla İslam’la karşı karşıya kalıyor. Birinin başında fes diğerinin yüzünde sakal var. Kılık kıyafetine mi bakacaksın? Dediğine mi bakacaksın? Allah’ın haram kıldıkları bellidir. Bunu anlayabilselerdi yaşam tarzlarına müdahale etmezlerdi, farklı görüşlere tahammül ederlerdi.

"Laik kesimde de dindarlık ve din hakkında olumsuz bir yargı oluştu"

İslam laikliğe karşı mıdır?

Laiklik tartışmaları İslam dünyasına hoyratça ve dışarıdan dayatma ile girdi. Katı Batıcıların emri vakisi ve stratejik hatalar da olunca muhafazakâr kesimde değişmez bir önyargı oluştu. Laik kesimde de dindarlık ve din hakkında olumsuz bir yargı oluştu. Yobaz çizgide bir din eğitimi verirseniz adam onu dinin gereği zanneder. Çocuğunu da döver insanlara da sataşır. Tarihimizde farklı yaşam tarzlarına devlet eliyle sistematik bir müdahale yoktur. Ama son dönemde din siyasal ve ideolojik bir tavır haline gelmeye başladı. Dinin neye izin verip, neye vermediği konuşulmaya başlandı. Din adına konuşma Allah’a ve peygambere aittir. Din bilginlerinin din adına konuşması son derece yanlış ve tehlikelidir.

Söyleşinin tamamı için tıklayın