"Fırsatçı' zammı, ucuz et kuyruğuna neden oldu"

Vatandaşlar, hesaplı et alabilmek için Et ve Süt Kurumu (ESK) önünde uzun kuyruklar oluşturuyor. Dana kıymanın kilosunun 28 lira 75 kuruş, dana kuşbaşının ise 31 liradan satıldığı ESK’da, bir kişi en çok 2 kilogram et alabiliyor. Kasaplardan yaklaşık yüzde 35 daha hesaplı satış yapan ESK bayilerinin çoğunda saat 16:00’da reyonlar boşalıyor. Vatandaşlar, fiyat farkı nedeniyle ESK mağazalarını tercih ettiğini söylüyor.

"Ramazan öncesinde et fiyatlarının yükselmemesi için yeterli önlemin alındığı ısrarla vurgulansa da, bazı 'fırsatçılar' nedeniyle et fiyatlarında geçen aya göre ortalama 2-5 lira artış var" görüşünü dile getiren Hürriyet yazarı Sefer Levent, piyasalarda et fiyatlarını ilerleyen günlerde daha da artacağı endişesinin hakim olduğunu aktarıyor. 

Sefer Levent'in "Fiyatlara dikkat ‘et" başlığıyla yayımlanan (3 Haziran 2017) yazısı şöyle:

Kasaplarda satılan et fiyatlarında geçen aya göre kilogram başına 3-4 TL yükseliş var. Et ve kıyma ürünlerini yüzde 35’e varan oranlarda ucuza satan Et ve Süt Kurumu mağazaları önünde ise uzun kuyruklar dikkat çekiyor.

Yaklaşık 20 yıldır tarım konusunda yazan meslektaşım, Dünya gazetesi yazarı Ali Ekber Yıldırım önceki gün “Karkas ette ithalat hazırlığı” olduğuna dikkat çekti. Yıldırım’ın yazısındaki dikkat çekici pek çok ayrıntıyı paylaşmadan önce aynen katıldığım özet görüşünü aktarayım: “Kırmızı et fiyatı 50 liraya çıktı” denilerek karkas et ithalatı yapılması yönünde ciddi lobi çalışması yapanlar var. Et ve Süt Kurumu da ithalat için hazırlık yaptı. Besilik hayvan ithalatı yapılırken karkas et ithal etmek hem yerli üreticiye hem de besilik hayvan alıp besleyenlere büyük darbe vurur.”

Bir taraftan ette ithalat hazırlığı yapılırken bir taraftan da ramazan ayının gelmesiyle birlikte yine et fiyatlarının artacağına yönelik endişeler vardı. Ramazan ayı öncesi hem hükümet yetkilileri hem de piyasadaki büyük oyuncular et fiyatlarının artmaması için yeterli önlemin alındığını ısrarla vurguladılar. Buna rağmen geride bıraktığımız bir haftalık süreçte yüzde 35’e varan oranlarda ucuza ürün satışı yapan Et ve Süt Kurumu bayilerinin önünde uzun kuyruklar oluştuğuna yönelik haberler yayınlandı. Ben de et piyasasındaki son durumu gözlemlemek için dün kasap, market ve Et Süt Kurumu mağazalarının yolunu tuttum.

Fiyatlar düşmemeli

Kesime hazır yeterli sayıda hayvan bulunduğu ısrarla belirtilmiş üstüne bir de et ithalatı için hazırlık yapıldığı öne sürülmüştü. Ne beklersiniz? Yeterli yerli hayvanımız varsa, et de ithal edileceğine göre arz/talep dengesini göz önüne alıp fiyatların düşmesi kimseyi şaşırtmaz değil mi? Peki öyle mi oldu? Dün İstanbul’un farklı semtlerini dolaştım. Fiyatlara baktım. Her yerde et fiyatlarında bir iki ay öncesine göre artışlar var. Dahası kasaplarla konuştum, fiyatların daha da artacağı konusunda bir endişe de hakim. Kasaplar niye endişeli demeyin. Sonuçta kasaplar eğer kendileri üretim yapmıyorsa, yani zincirin son halkasındaysalar et fiyatlarının artmasını istemezler. Kârları değişmeyeceği gibi bir de üstüne pahalı ürün sattıkları için satış hacimleri düşer. O yüzden kasapların geneli fiyatların artışından rahatsız.

Hayvan yok diyorlar

Fiyat yükselişinin nedenini sorduğumda aldığım yanıtlar ise benzer… “Yeteri kadar hayvan yok” diyorlar. Eğer bakanlık yetkililerinin elinde doğru veri varsa yani hayvan sayısı gerçekten yeterliyse ve buna rağmen piyasada kesime giden yeteri kadar hayvan yoksa o zaman geriye sadece bir seçenek kalıyor. Besiciler yani üreticiler ramazan ve yaklaşan kurban bayramının da etkisiyle et fiyatlarının artacağına yönelik beklenti içinde. Bu yüzden de ellerindeki hayvanları kesmeye yanaşmıyorlar. Bunda son dönemde yem başta olmak üzere tüm maliyetlerin tırmanması etkili olmuş olabilir. Ya da bakanlığın elindeki veriler doğru değil, kesimlik hayvan sayısı talebi karşılamıyor.

Ne olursa olsun et fiyatları ‘açıklamalar’ı dinlemiyor ve durduğu yerde durmuyor. Enflasyonla mücadele bir tarafa vatandaşın cebini daha da yakmamak için bir an önce gerçekçi bir piyasa oluşturulması şart.

ET ve Süt Kurumu’nun (ESK) bayileri ramazan ayının başlamasıyla birlikte kalabalık günler geçirmeye başladı.

İşte ESK’dan notlar:

*Dana kıymanın kilosunu 28 lira 75 kuruştan, dana kuşbaşının kilosunu 31 liradan satan Et ve Süt Kurumu’nda vatandaş başına satış 2 kilogram ile sınırlı. Yani bir vatandaş isterse bir kilo ve kıyma bir kilo et alabiliyor isterse iki kiloluk hakkının tümünü kıymadan yana kullanabiliyor.

*Kasaplara göre çok daha uygun fiyatlardan satış yapan Et ve Süt Kurumu bayilerinin çoğunda saat 16.00’ya doğru reyonlarda çok az ürün kaldığı görülüyor. ESK bayilerine yoğun talep gösterilirken, et almak isteyen vatandaşlara yetişebilmek için kalabalık kadrolar oluşturuldu.

*Yoğun bir kalabalığın olduğu Esenler ESK şubesinden et satın alan bir vatandaşa ‘neden ESK’yı tercih ediyorsunuz’ diye sorduğumuzda ise bize şu cevabı verdi:  “Mahallemizdeki kasaplara göre çok daha uygun fiyattan et satın alabiliyoruz. Dana kıymanın kilogramı ESK’da 30 lira, mahalle kasabımızda 40 lira. Evde 5 kişilik bir nüfus var. Aldığımız maaş da belli. Hazır çekilmiş kıyma bile olsa ESK’yı tercih etmek zorundayız. Yoksa ayda bir et alabilirken onu da alamayız.”

Ortam uygun değil

*Bayrampaşa’daki ESK bayisinde de durum pek faklı değil. Neredeyse günün her saati mağazanın içinde kalabalıklar oluşuyor. Burada da vatandaşın alacağı ete sınırılama getirilmiş. Burada konuştuğumuz vatandaşlar da ESK’yı tercih etmelerindeki en büyük neden olarak fiyatları gösteriyor.

*ESK’nın daha ucuza et sattığını dile getiren bir vatandaş, “Uygun fiyatlara et alabileceğimiz tek yer burası. Devlete bağlı bir kurum olduğu için güven de duyuyoruz. Mahalle aralarında da ESK’ya yakın fiyatlarda satan kasaplar oluyor. Ancak etin kalitesinin ne olduğunu bilemiyoruz” dedi.

*Başka bir vatandaş ise ESK’nın ürünlerini eleştirerek, şunları söyledi: “Burada fiyatlar çok uygun ancak kalabalıktan dolayı müşteri ile çok fazla ilgilenmiyorlar. Kuşbaşı alıyoruz ama etin büyük bir kısmı yağlardan oluşuyor. Hızlı hareket ettikleri için ortam da pek sağlıklı kalmıyor. Ancak başka bir çaremiz yok. Fiyatlar diğer kasaplara göre etin çeşidine göre 10-12 lira daha uygun fiyatlarla satılıyor. Durum böyle olunca da gerisine hiç bakılmıyor.”

İki ayda etin  kilogramı  3-4 lira arttı

Ramazan ayının gelmesiyle birlikte et fiyatlarında kasaplarda ve marketlerde artış yaşandı. Örneğin Bağcılar’da mart ayı sonunda bir kilogram dana kuşbaşı eti 43 liraya satan bir kasabın, 2 Haziran’da aynı ürünü 46 liraya sattığını gözlemledik. Dana kıymada da benzer yükselişler var. Yine aynı bölgede başka bir kasapta iki ay arayla dana kıymaya gelen zam 4 lirayı bulmuş. En büyük artış ise kuzu etinde. Bağcılar’da hizmet veren bir kasap 2-3 ay öncesine göre kuzu etine 10-12 lira zam geldiğini ifade etti. Esenler’deki bir başka kasap ise fiyat artışının kendilerinden kaynaklanmadığını, karkas et fiyatlarındaki yükselişten dolayı bu durumun yaşandığını söyledi. Geçen sene ramazan ayına göre kasaba giren müşteri sayısında dahi azalma olduğunu kaydeden esnaf, “Fiyatların yükselmesini biz de istemiyoruz. Fiyat yükseldi diye daha çok kazanmıyoruz. Aksine işlerimiz azalıyor. Fiyatları görünce daha bir şey söylemeden dışarı çıkmaya başladılar. Biz de bu yüzden reyonlarımıza fiyat yazmayı bıraktık” dedi.

İthalat  yetkisi devlette

* Türkiye bir yandan yerli hayvan varlığını artırarak dışa bağımlılığı azaltmak istiyor ama bir yanda da et fiyatı artmasın diye hayvan ithalatına devam ediyor.  * Besilik dana ithalatı özel sektöre, ithalat yetkisi sadece Et ve Süt Kurumu’nda. * Mart ayında ithalat için Et ve Süt Kurumu’na başvuran, parasını yatıran çoğu besicinin hala danalarını teslim alamadı ileri sürülüyor. * Toplam 50 bin ton karkas et ithalatı için hazırlıklar sürüyor, bu etin önemli bölümünün Bosna Hersek’ten yapılması öngörülüyor.