Gazze | Filistinli çocuklar İsrail'in hava saldırılarından ve ablukasından nasıl etkileniyor?
Gazze'de İsrail'in düzenlediği hava saldırıları sonucu en az 58 çocuk hayatını kaybetti, yüzlerce çocuk da yaralandı.
İsrail de, Gazze'den atılan roketler sonucu 10 çocuğun yaşamını yitirdiğini açıkladı.
Pazar günü Gazze'de 10, İsrail'de de 2 çocuğun hayatını kaybetmesi sonrası Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), "çocuklara yönelik şiddetin durması" çağrısında bulundu.
ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken da İsrail ve Filistinlilere, şiddete derhal son verme ve sivilleri koruma çağrısı yaptı.
Anthony Blinken, Danimarka'da gazetecilere yaptığı açıklamada, "ABD bölgede şiddetin artması nedeniyle çok kaygılı. Yüzlerce insan öldürüldü ya da yaralandı, bunlara enkaz altından çıkartılan çocuklar da dahil" dedi.
Blinken, iki tarafa da sivilleri ve çocukları koruması çağrısında bulundu.
İsrail yetkilileri, eleştirilere karşın "sivilleri ve çocukları hedef almadıklarını" söylüyor.
Türkiye'de ve uluslararası kamuoyunda ise Filistinli çocukların tanıklıkları ve röportajları sıklıkla paylaşılıyor.
Peki Filistinli çocuklar hangi koşullarda yaşıyorlar, şiddetin tırmanması onları nasıl etkiliyor?
Filistin Merkezi İstatistik Kurumu'nun 2021 yılı verilerine göre Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ndeki Filistinli nüfusun yüzde 37,9'u 0-14 yaş arası çocuklardan, yüzde 28,4'ü ise, 15-29 yaş arası gençlerden oluşuyor. 15 yaş üstü için son açıklanan işsizlik oranı ise yüzde 25.3.
15 yaş altı çocukların yüzde 35,8'i Batı Şeria, yüzde 41'i ise Gazze'de yaşıyor.
Ancak 2007'den bu yana İsrail'in ablukası altındaki mahallelerde Filistinli çocukların temel haklara erişiminde yaşanan ciddi sorunlar var.
Gazze Şeridi'ne giriş-çıkışın 14 yıldır kapalı olması, Filistinlilerin hareketliliğini kısıtladığı gibi çocukların da sağlık hizmetleri başta olmak üzere temel gereksinimlere erişimini engelledi.
Eğitim ve okullar ne durumda?
İsrail'in bir haftadır düzenlediği hava saldırılarında okullar da hasar gördü.
BM yetkilileri, Gazze'de en az 40 okulun kısmen ya da tamamen hasar gördüğünü açıkladı.
Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı'na (UNRWA) ait en az iki okul vuruldu.
UNICEF'in Cumartesi günkü raporunda, "En az 29 okulun geçici olarak yerlerinden edilen ailelere sığınak olarak kullanılmaya başlandığına" dikkat çekildi.
Filistin Özerk Yönetimi'nin resmi verilerine göre bölgede 3 binden fazla okul, 58 binden fazla öğretmen var.
İsrail'in zaman son yıllarda düzenlediği hava saldırıları ve bölgede inşaat izni olmadıkları gerekçesiyle bazı binaların yıkılmasını istemesi sonucu, çok sayıda okul hasar görme, yıkılma ya da kapatılma riski ile karşı karşıya.
Çocuk hakları kuruluşu Save the Children, Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te geçen yıl 500'den fazla çocuğun yerinden edildiği ve 53 okulda okuyan 5 binden fazla çocuğun İsrailli güçlerin yıkımları sonrası okulsuz kalma riski ile karşılaştıklarını açıklamıştı.
Covid salgını çocukların tedaviye erişimini daha da zorlaştırdı
Bölgede sağlık hizmetleri, 14 yıldır uygulanan ambargo sonucu zor koşullar altında veriliyor.
Bölgede BM desteğiyle faaliyetlerini sürdürmeye çalışan 22 hastane var. Ancak İsrail'in 2008-09, 2012 ve 2014'teki askeri operasyonları altyapı üzerinde onarılması zor bir hasar bıraktı.
Ambargo nedeniyle bomba, roket ya da patlayıcı yapımında kullanılabileceği gerekçesiyle bazı sağlık ekipmanlarının da bölgeye girişine izin verilmiyor. Bölgede sık sık elektrik kesintileri yaşanıyor ve jeneratör sayısı da az.
En az 500 bin çocuk, temiz ve güvenilir su kaynaklarına erişimden de yoksun.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), çocukların sağlık hizmeti alabilmesi için şart koşulan yetişkinlere refakat izni konusunda da sorunlar çıktığını vurguluyor. Bazı Filistinliler İsrail'in sağlık sigortasından yararlanırken bir çoğu ise bu haktan yoksun.
Öte yandan Covid salgını, yaşanan sorunları derinleştirdi. Çok sayıda çocuk da salgından etkilendi.
Geçen yıl Filistinliler arasındaki Covid vakalarının yüzde 14'ü, 18 yaş altı çocuklarda görüldü.
Bölgede 5 yaş altı çocuklar arasında ölümler yaygın. UNICEF, her yıl doğan her 1000 bebekten yaklaşık 22'sinin yaşamını yitirdiğini söylüyor.
Sağlık hizmetlerine erişimde yaşanan zorluklar yanında, yoksulluk, yetersiz beslenme ve hem çocuk hem de ailelerinin devamlı olarak şiddete ve çevresel şiddete maruz kalmasının bunda etkili olduğu yorumu yapılıyor.
Çocuklarda şiddetin psikolojik etkisi
UNICEF, çatışma ve saldırıların çocuklar üzerinde "uzun süreli ve derin" etkileri olduğuna dikkat çekiyor.
Öte yandan İsrail'in Gazze'ye daha önce düzenlediği askeri operasyonlara benzer şekilde, son bir haftada tırmanan şiddetin yükünü yine çocukların göğüsleyeceği kaygısı dile getiriliyor.
İsrail'in 2014'te düzenlediği operasyonda, 495'i çocuk 2 binden fazla Filistinli yaşamını yitirdi.
Yaklaşık 50 gün süren askeri operasyonların yüzbinlerce çocuğun psikolojisini etkilediği belirtildi.
Bunda ev ve okulların hedef alınması da etkili oldu.
BM'nin o dönem yayınladığı bir raporda, Gazze'de 200'den fazla okulun hasar gördüğü, bazılarının onarılamaz hale geldiği, bazılarının yok olduğu belirtildi.
BM'nin Filistin'deki insani durumu takip eden özel raportörü Makarim Wibisono, aynı raporda yaşanan şiddetin etkilemediği "bir çocuk bile olmadığını" söylemiş, uyku ve yeme bozukluğu, altına kaçırma gibi psikolojik belirtilerin yanında ve saldırgan davranışlarda artış görüldüğünü vurgulamıştı.
Avrupa Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi dergisinde geçen yıl yayınlanan bir araştırmaya göre, aralıklı olarak şiddetin devam etmesi sonucu çocuklar arasında anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu yaygın. Araştırma bu çocukların sadece mahallelerinde değil evde ve okulda karşılaştıkları şiddeti de kapsıyor. Araştırmaya katılan çocukların yarıya yakını mahallelerinde şiddete tanık olduklarını söylüyor.
İsrail ne diyor?
İsrail, hava saldırılarında Filistinli sivilleri ve çocukları da hedef almakla suçlanıyor.
BM başta olmak üzere uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum örgütleri, çocukları korumak amacıyla hem İsrail hem de Hamas güçlerini gerilimi daha fazla tırmandırmaması yönünde uyarıyor.
Türkiye'nin Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Feridun Sinirlioğlu, "İsrail'in saldırılarının başlamasından bu yana Gazze'de 40'tan fazla çocuk öldü. Çocukların olduğu bir sınıf, başka bir yerde havaya uçurulsa Konseyin açık oturumda toplanması kaç gün alırdı?" sözleriyle uluslararası toplumu İsrail'e karşı sessiz kalmakla suçlamıştı.
Eleştirilere karşın İsrail'de hem hükümet hem de ordu yetkilileri, sivilleri değil Hamas liderleri ve örgüte ait yapıları hedef aldıklarını savunuyor.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da, saldırıların "meşru olduğunu" ve tüm hızıyla devam edeceğini söylüyor.