Göğe bakan şair 88 yaşında
Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biri olan Turgut Uyar’ın bugün doğum günü. Şair yaşasaydı bugün 88 yaşında olacaktı.
“Kendi şiirlerimi sonraları pek okumam. Çoğu zaman 8-10 yıl önce yazdığım bir şiiri tanıyamadığım, yadırgadığım bile olur” dese de şair, ardında Göğe Bakma Durağı, Çılgın-Hüzünlü, Palyaço, Bir İntihar Akşamı gibi defalarca okunacak şiirler bıraktı.
İkinci yeni şairlerin en önemli isimlerinden olan Turgut Uyar, 4 Ağustos 1927 yılında Ankara’da dünyaya geldi. Babası Hayri Bey, bir subaydı ve ailesinden uzakta yaşamak zorunda kalıyordu. Bu nedenle Turgut Uyar da babasından ayrı büyüdü. Şairin naif kişiliğinin oluşmasında, babasından sıklıkla ayrı kalmasının yarattığı hüznün payı büyüktür. Hüznünü şöyle anlatır Uyar: “Hüzünlü bir çocuktum. Nedense hep ağlamaya hazır. Ağabeyim bana sataştıkça annem “Yapma oğlum” derdi ona, “O içli bir çocuk…”
Turgut Uyar, Bursa Işıklar Askeri Lisesi ve sonra da Askeri Memurlar Okulu’nu bitirdi. Ardından çeşitli illerde askeri memurluk yaptı. Bu görevinden istifa eden Uyar, 1967 yılında kadar SEKA’da çalıştı ve buradan emekli oldu.
İlk evliliğini Yezdan Şener ile yaptı. 18 yaşında baba olan Uyar, bu evliliğinden olan 3 çocuğunu memurluk yaptığı yerlerde büyüttü. 1966 yılında eşinden ayrılıp, İstanbul'a yerleştiğinde o dönem Cemal Süreya ile ilişkisi bitme aşamasında olan Tomris Uyar ile şiir üzerine mektuplaşmaya başladılar. Bu mektuplaşmalar 1969'da evlilikle sonuçlandı. Tomris Uyar ile evliliklerinden bir erkek çocukları (Hayri Turgut Uyar) oldu. Siroz hastalığına yakalanan Turgut Uyar, 22 Ağustos 1985'te yaşama veda etti.
Garip akımından İkinci Yeni'ye
İkinci Yeni akımının öncüleri arasında sayılan Uyar'ın ilk şiiri 1947'de Yenigün dergisinde yayımlandı. Hece ölçüsüyle yazdığı ve toplumsal konuları işleyen ilk iki kitabı Arz-ı Hal (1949) ve Türkiyem (1952)'den sonra, Dünyanın En Güzel Arabistanı (1959)'yla bireyin iç dünyasına ve birey-toplum ilişkisine yöneldi. Tütünler Islak (1962) ve Her Pazartesi (1968)'de de koruduğu bu çizgi yerini Divan (1970) ile geleneksel şiirin kalıplarına, Toplandılar (1974) ve Kayayı Delen İncir (1982) ile söz konusu dönemde yaşanan sınıfsal mücadelenin yansımalarına bıraktı.
Şair eserlerini kendi sesinden şöyle anlatıyor:
Uyar, ilk olarak Yâd adlı şiirini, o zamanların en önemli dergilerinden biri olan ve birçok şairin adını duyurduğuYedigün dergisinde yayımladı. 1948 yılında ise Uyar edebiyatımızın en sağlam kalemlerinden biri olan Nurullah Ataç’ın ısrar ve çabaları ile Kaynak adlı derginin açtığı yarışmaya katıldı ve Arz-ı Hal şiiri yarışmayı kazandı.
Kendi şiirini kendi çabaları ile oluşturan Turgut Uyarın şiirlerinde Nazım Hikmet, Cahit Külebi, Lorca, Ahmet Haşimi ve Orhan Veli'nin izlerini bulunur. Orhan Velinin şiiri ile Garip akımının bazı özelliklerini gösteren Turgut Uyar, zamanla II. Yeni hareketi içine girmişti. Ancak içine girdiği bu hareketin şiirleri gibi tamamen kapalı bir anlatımı Turgut Uyar, çoğu zaman tercih etmemiştir.
Uyar’ın sevilen şiirlerinden Göğe Bakma Durağı ile şairin doğum gününü kutlayalım:
Göğe Bakma Durağı
İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım Şu kaçamak ışıklardan şu şeker kamışlarından Bebe dişlerinden güneşlerden yaban otlarından Durmadan harcadığım şu gözlerimi al kurtar Şu aranıp duran korkak ellerimi tut Bu evleri atla bu evleri de bunları da Göğe bakalım
Falanca durağa şimdi geliriz göğe bakalım İnecek var deriz otobüs durur ineriz Bu karanlık böyle iyi afferin Tanrıya Herkes uyusun iyi oluyor hoşlanıyorum Hırsızlar polisler açlar toklar uyusun Herkes uyusun bir seni uyutmam birde ben uyumam Herkes yokken biz oluruz biz uyumayalım Nasıl olsa sarhoşuz nasıl olsa öpüşürüz sokaklarda Beni bırak göğe bakalım
Senin bu ellerinde ne var bilmiyorum göğe bakalım Tuttukça güçleniyorum kalabalık oluyorum Bu senin eski zaman gözlerin yalnız gibi ağaçlar gibi Sularım ısınsın diye bakıyorum ısınıyor Seni aldım bu sunturlu yere getirdim Sayısız penceren vardı bir bir kapattım Bana dönesin diye bir bir kapattım Şimdi otobüs gelir biner gideriz Dönmeyeceğimiz bir yer beğen başka türlüsü güç Bir ellerin bir ellerim yeter belleyelim yetsin Seni aldım bana ayırdım durma kendini hatırlat Durma kendini hatırlat Durma göğe bakalım