'Güney Akım'ın yerini 'Türk Akımı' aldı; yeni proje Türkiye ve Avrupa'yı nasıl etkileyecek?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, Güney Akım’ı iptal ederek, yerine Türkiye üzerinden geçecek yeni bir boru hattı inşa etmeyi istediklerini açıklaması enerji piyasalarını hareketlendirdi. Gazprom, Türkiye üzerinden inşa edilmesi planlanan bu hat ile yaklaşık 10 milyar dolar tasarruf sağlayacak. Ayrıca yeni hat ile Türkiye pazarına ilave doğalgaz satma fırsatı yakalamış olacak.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yine sürpriz bir hamle yaparak, 40 milyar dolarlık Güney Akım Boru Hattı Projesi’ne çizik attıklarını ve bunun yerine Türkiye’ye uzanacak 63 milyar metreküplük yeni bir boru hattı inşa etmeyi planladıklarını açıkladı.

Bu açıklama, dünya basınında geniş yankı buldu. Putin, Çin ile yaptığı dev doğalgaz anlaşmasının ardından, şimdi de bu adım ile değişen enerji dengelerinde nasıl usta bir oyun kurucu olduğunu bir kez daha gösterdi. Ancak uzmanlar Rus basınının “Türk Akımı” olarak adlandırdığı yeni boru hattı konusunda dereyi görmeden paçayı sıvamamak gerektiğini de vurguluyor.

Dev boru hattı

Merve Erdil'in Hürriyet'teki haberine göre, Putin, Avrupa’nın enerji haritasını değiştirecek hamleyi önceki gün Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile düzenledikleri ortak basın toplantısında duyurdu. Rusya’nın çok önem verdiği ve Rus gazını Karadeniz üzerinden Bulgaristan’a, buradan da Güney ve Orta Avrupa’ya taşıyacak Güney Akım boru hattını yapmayacaklarını açıklayan Putin, bunun yerine Türkiye üzerinden Türkiye-Yunanistan sınırına gazı taşıyacak yeni bir boru hattı üzerinde çalışıldığını söyledi. Gazprom ile Botaş’ın imzaladığı mutabakat zaptına göre, yapılacak boru hattının kapasitesi 63 milyar metreküp (bcm) olacak. Bunun 14 bcm’i, yani Batı Hattı aracılığıyla tedarik edilmekte olan hacimle eşit miktarda doğalgaz, Türkiye’deki tüketiciler için ayrılırken, yaklaşık 50 bcm’i, bir doğalgaz teslim noktasının tesis edileceği Türkiye-Yunanistan sınırına aktarılacak.

Rus basınında Putin’in açıklaması, “Rusya Güney Akım yerine ‘Türk Akım’ı tercih etti” şeklinde yorumlandı. Türkiye halen Mavi Akım üzerinden 16 milyar metreküp, Batı Hattı’ndan da 10 milyar metreküp doğalgaz alımı yapıyor. Türkiye’nin 2015 için planı, BOTAŞ ve özel sektör aracılığı ile Rusya’dan 30 milyar metreküp doğalgaz alımı yapmak. Yani Rusya’nın teklif ettiği yeni boru hattının taşıyacağı 63 bcm gaz, bugün Türkiye’nin Rusya’dan aldığı gaz miktarının iki katından fazla bir miktara tekabül ediyor. Rus gazına bağımlılığın tartışıldığı bir ortamda Rusya’dan gelecek yeni bir boru hattı bazı analistlerce sorgulansa da, bunun dünya enerji haritasında Türkiye’nin konumunu güçlendireceğini savunanlar da var.

10 milyar dolar farkı

Güney Akım Boru Hattı, 931 kilometresi Karadeniz,  bin 455 kilometresi Avrupa karasında toplam 2 bin 386 km. uzunluğa sahip olacaktı. Sadece Karadeniz geçişinin maliyeti yaklaşık 22 milyar dolar olacaktı. Ancak “Türk Akımı” güzergâhında, Karadeniz geçişi 2 bin 100 kilometre kısalacağı için maliyet de 10 milyar dolar kadar düşmüş olacak. Petrol fiyatlarındaki düşüşün Rusya ekonomisini zora soktuğu bu dönemde, 10 milyar dolarlık maliyet düşüşü Rusya için oldukça avantajlı. Bir doğalgaz uzmanı, bu durumun Türkiye’nin enerji köprüsü olma hedefine hizmet edeceğini belirtti.

Rusya’ya bağımlıyız...

Rusya’nın Güney Akım projesini iptal ederek AB’ye siyasi bir mesaj verdiğini kaydeden bir enerji analisti ise “Türkiye bugün doğalgaz ithalatının yüzde 58’ini Rusya’dan yapıyor ve Rus gazına bağımlı. Aynı zamanda Türkiye doğusu ve güneyinde bulunan gaz kaynaklarını Avrupa’ya kendisi üzerinden taşıyarak bir enerji koridoru olmak istiyor. Rusya, Güney Akım’ın farklı bir versiyonunu Türkiye’ye ulaştırmayı ve böylece AB üyesi olmayan Türkiye üzerinden Yunanistan ve Bulgaristan aracılığıyla bu gazı satmayı planlıyor. Bu ilk bakışta Türkiye’nin yararına gibi gözükebilir fakat Rusya Türkiye’ye büyük miktarda gaz getirerek hem Türkiye pazarına egemen olacak, hem de Türkiye üzerinden Avrupa’ya gidecek Kuzey Irak, Doğu Akdeniz, Türkmenistan ve İran gazının önüne güçlü bir set çekme imkânına kavuşacak” dedi.

New York Times: Kazanan Türkiye

Türkiye ve Rusya’nın enerjideki bu yeni hamlesi, Batı medyasında da yoğun ilgi gördü. New York Times, Putin’in Avrupa karşısında kaybettiğini iddia etti. Gazete, Putin’in projenin durdurulmasını Avrupa’ya mal ettiğini ve giderek bu “zehirli” ilişkinin (Avrupa-Rusya ilişkisinin) kurbanı olduğunu belirtti. Türkiye’nin ise “kazanan” taraf olduğunu kaydeden NY Times, Batı ve Rusya arasındaki çatlaktan düşük fiyattan uzun vadeli enerji anlaşmaları çıkararak istifade ettiğini vurguladı.

Putin’in oyunu

The Bosphorus Energy Club’ın Başkanı Mehmet Öğütçü ise gelişmeleri şöyle yorumladı:

“Rusya gerçek anlamda iyi bir satranç oyuncusu olduğunu gösterdi. İlk hamleyi 400 milyar dolarlık anlaşma ile Çin’de yapmıştı. İkinci hamleyi Türkiye’de hiç beklenmedik bir anda yaparak, bir taşla birkaç kuş birden vurdu. Güney Akım’ı öldürürken, yeniden doğurdu. Böyle bir ortamda Güney Akım’ın zaten yaşama şansı yoktu. Buna karşın, Mavi Akım’a çekeceği paralel bir hat ile hem maliyeti düşürecek, hem de Türkiye’nin HUB olma hevesine hizmet edecek.”

Güney Akım’ın AB’ye zararı: 2.5 milyar Euro

Güney Akım projesinin kilit noktasında yer alan, ancak Avrupa Komisyonu’nun baskısı üzerine ülkesindeki inşaat çalışmalarını durduran Bulgaristan Cumhurbaşkanı

Rosen Plevneliyev, “Hattın kaderiyle ilgili karar, Rusya ve AB tarafından alınmalıdır” dedi. Diğer yandan, İtar-Tass ajansının South Stream Transport şirketinin verilerine dayanarak yaptığı hesaplamalara göre iptal kararı, AB şirketlerinin en az 2.5 milyar Euro zarar etmesine yol açacak.

TANAP’la aynı noktaya

Bir doğalgaz sektörü temsilcisi ise TANAP ile Rus gazının Türkiye’de aynı noktaya geleceğini ifade ederek, “Avrupa’ya beraber pazarlanacak. Trakya’da bir enerji merkezinin oluşması demek, gazın orada fiyatlandırılıp Avrupa’ya ihraç edilmesi demek. Boru hattının TANAP’la beraber çalışacak olması, Azerbaycan’ı rahatsız eder mi? Ben o noktada Gazprom ve Socar’ın Avrupa pazarında ortak nokta belirleyeceklerine inanıyorum. Avrupa’nın artan gaz ihtiyacını Rusya’nın dışında başka bir yerden emredebilme imkanı yok. En ekonomik kaynak Rusya gözüküyor” şeklinde konuştu.