Hadron Çarpıştırıcısı yine kapatılacak

T24 - Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın, çarpıştırma süreci daha da güçlendirilmeden önce bakıma alınacağı açıklandı.Deneyin direktörlerinden Dr. Steve Myers, bu gecikmenin makinanın tam kapasiteye ulaşmasında iki yıl gecikmeye neden olacağını söyledi.Atomları birbirine çarpıştıran cihazın gücünün önümüzdeki günlerde 7 trilyon electron volt'a ulaşması bekleniyor.Ancak cihaz 2011 yılının sonunda tünelin şimdikinin iki katı şiddette gerçekleştirilecek proton çarpıştırılmasında daha güvenli hale getirilmesi için yaklaşık bir yıl süreyle bakıma alınacak.Büyük Hadron Çarpıştırıcısı 2008 Eylülü'nde yaşanan bir kazanın ardından 14 ay kapalı kalmış kısa bir süre önce yeniden çalışmaya başlamıştı.Dr. Myers, ''Belki de daha fazla kaynak, insan gücü ve kalite kontrolüyle kaçınabileceğimiz bir şey olabilirdi bu ama bunun bir tasarım hatası olduğunu düşünmekte zorlanıyorum'' dedi.Teknolojiyi sonuna kadar zorladıklarını belirten Myers, ''İnanılmaz ölçüde iyi giden binlerce olumlu gelişme var ama bunlar duyulmuyor'' yakınmasını dile getirdi.Myers, karşı karşıya kalacakları sorunun gelişmiş teknolojiye değil, daha çok tünel sistemi içinde bulunan süperiletken bağlantıların çevresindeki bakır kılıflara ilişkin olduğunu söyledi.Bakır kılıflar, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın ''ani sönme'' olarak adlandırılan, mıknatıslardan birinin aşırı ısınması durumunda devreye giren arıza güvenlik mekanizması.2008 yılında yaşanan olay tünele bir ton helyum sızmasına neden olmuş ve bir dizi sönme olayı yaşanmış, onarımı ise 30 milyon doları aşan bir fatura çıkarmıştı.Mühendisler, cihazın şu anda 7 trilyon elektron volt civarında çalıştırılmasının herhangi bir güvenlik sorunu oluşturmadığını düşünmekle birlikte daha da şiddetli bir güçle çalıştırmanın risk yaratmasından kaygılı.Bu nedenle, son alınan karara göre, cihaz 18 ila 24 ay süreyle şu anda olduğu gibi maksimum gücünün yarısında çalıştırılacak, daha sonra da bakım ve güçlendirme çalışmaları için çarpıştırıcı bir yıl süreyle kapatılacak.Dr. Myers, kararın Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda görevli fizikçilerin de katılımıyla alındığının altını çiziyor.Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, protonları ışık hızına yakın bir hızda karşılıklı olarak gönderiyor ve bu protonlar büyük bir hızla birbirine çarparak dev bir enerji açığa çıkarıyorlar.Bilimadamlarının bu çalışması ''Bing Bang'' olarak adlandırılan, evrenin oluştuğu ''Büyük Patlama''nın koşullarını yaratıp incelemeyi amaçlıyor.Bu nedenle de hedef proton parçacıklarını 14 trilyon elektron volt civarında çarpıştırabilmek.Böylece de protonların enkazında daha küçük parçacıkları görüp evrenin milyarlarca yıl önce oluşumu konusunda daha ayrıntılı bilgi sahibi olunması umuluyor.Yetkililer, cihazın 7 trilyon electron volt civarında çalıştırılmasının ise bilimadamlarının evrenin bir başka esrarını, kara delikleri inceleyebilmeye olanak sağlayacak malzemeleri ortaya çıkarmasını umuyor.Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Fransa İsviçre sınırında yerin 100 metre altında inşa edildi.