Hafızayı güçlendirmenin yolu nereden geçiyor?

Öğrendiğiniz şeyleri hatırlamak için hangi yöntemi kullanıyorsunuz? Tom Stafford bugüne kadar yaptığımızın belki de tersini yapmak gerektiğini söylüyor. Bazı telefon numaralarını ya da belli bilgileri ezberlemeniz istense onları öğrenmek için nasıl bir yöntem kullanırsınız?

Zihnin ilginç yanlarından biri, hepimizde olsa da onu en iyi nasıl kullanacağımıza dair tam bilgi sahibi olmamamız. Bunun nedenlerinden biri, kendi zihnimizle ilgili düşünme becerimizin, yani ‘üstbiliş’imizin kusurlu olması. Düşünme sürecimizle ilgili araştırmalar insanın zihinsel kör noktaları olduğunu gösteriyor. Bu kör noktaların yaygın olduğu alanlardan biri öğrenmeyle ilgili alanlar. En iyi nasıl öğrendiğimiz konusunda pek de bilgi sahibi değiliz aslında.

BBC Türkçe'de yer alan habere göre, araştırmacı Jeffrey Karpicke ve Henry Roediger konunun bir yönünü inceledi: Test yoluyla bilgimizi sınamak hafızayı nasıl pekiştirebilir? Yaptıkları deneyde lise öğrencilerinden, Svahili dilinden birkaç kelimenin İngilizce karşılıklarını öğrenmeleri istendi. Bir hafta sonra öğrendikleri kelimelerle ilgili bir sınav yapılacaktı.

Birçoğumuz bu türden kelimeleri ezberlemeye çalışırken ne kadar öğrendiğimizi test eder, bildiklerimizi listeden çıkarır, sonra diğerlerini yeniden sınarız. Bu, test işinin daha çabuk gerçekleşmesini ve henüz öğrenmemiş olmadıklarımız üzerinde yoğunlaşmamızı sağlar. Oysa gerçekten öğrenmek istiyorsak bu planı uygulamak felaketle sonuçlanır.

Teste devam

Araştırmacılar daha sonra öğrencilerden çeşitli testler hazırlamalarını ve başarı derecelerini kıyaslamalarını istedi. Örneğin bir grup, test sırasında doğru bildikleri kelimeleri listeden hiç çıkarmadan testlere devam ediyorken, diğer grup da doğru bildikleri kelimeleri listeden çıkarıyor, geriye kalanlarla teste devam ediyordu.

Son sınavda aradaki fark oldukça çarpıcıydı. Hazırlık aşamasında, yani ezber sırasında doğru bilinen kelimeleri listeden çıkararak öğrenmeye devam etmek herhangi bir fark yaratmazken, test sırasında listeden çıkaranlar daha az başarı kaydetmişti. Bunlar ancak kelimelerin yüzde 35’ini hatırlıyordu. Oysa kelimeleri öğrendikten sonra onları testlerine dahil edenlerde hatırlama oranı yüzde 80 olmuştu.

Bu deney, öğrenirken en etkili olan yolun, daha fazla çalışarak bu bilgileri pekiştirmek değil, öğrenilen bilgilerin hafızada yoklanıp sınanması olduğunu gösteriyor. Ayrıca öğrendiklerinizi gözden geçirirken, iyi bildiğinizi düşündüğünüz şeyleri listenizden çıkarmak da doğru değil. O bilgileri öğrendiyseniz artık onlara çalışmanız gerekmez, ama asıl sınavda hatırlamanız için öğrendiklerinizi test etmeye devam etmelisiniz. Öyle görünüyor ki öğretmenler de bu deneyden sonuç çıkarabilir: Testler sadece öğrencilerin ne kadar bildiğini göstermiyor, aynı zamanda öğrenileni hatırlamaya da yardımcı oluyor.