"Hal yasası ile komisyonculuğu tekelleştiriyorlar"
Kamuoyunda "Hal Yasası" olarak bilinen “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun”da yeni değişikliklerin yapılması gündemde. Meclis gündemine getirilmesi beklenen “Hal Yasası” ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Tarım ve Orman Çalışanları Sendikası (Tarım Orkam-Sen) Genel Başkanı Hamit Kurt, “Halleri anonim şirketi haline dönüştürerek, tek elden yönetecekler" diyerek bunun gıda krizine çözüm olamayacağını belirtti.
Mezopotamya Ajans'ından Zemo Ağgöz'e konuşan Kurt, "Bu hal yasası sıklıkla değiştirilen bir yasa. En son 2010’da değiştirilmesi gündeme geldiğinde biz sendika olarak karşı çıkmıştık ve ne yazık ki aradan geçen sürede haklı çıktığımızı görüyoruz. Yeni hal yasasındaki değişimlerin de çözüm olmayacağını, gıda enflasyonuna, ekonomiye ve toplumun üretimine bir katkısının olmayacağını biliyoruz. Dolayısıyla buna şimdiden itirazımızı ve uyarılarımızı yapmak istiyoruz" dedi.
"Bakanlık eli ile anonim şirketler kuracaklar"
Yeni yasa taslağında tartışılan konulardan biri olan komisyoncuların kaldırılacağına yönelik konuşan Kurt, "Yeni yasaya göre aradaki komisyoncuları kaldıracaklarını ve bakanlık eli ile anonim şirketler (A.Ş) kuracaklarını söylüyorlar. Komisyonculuğun kötü yönleri var. Biz komisyonculuğun tamamını savunmuyoruz. Komisyonculuğun daha şeffaflaştırılması, demokratikleştirilmesi, tekelleşmenin ellinden kurtulması gerekiyor. Ama yapılması planlanan değişiklikle var olan komisyonculuk daha da tekelleştirilmeye çalışılıyor. A.Ş haline dönüştürerek, tek elden yürütecekler. Tek elin olduğu bir yerde de kar hırsı vardır. Kar hırsı olacağı bir yerde ‘enflasyonu düşüreceğiz, çiftçinin ve tüketicinin menfaatine bir yasa çıkaracağız’ demeleri hiç samimi değil" ifadelerini kullandı.
"Haller tamamen şirketleştiriliyor"
Mevcut hal yasasında birçok sıkıntının olduğunu ama en azından yerelden belediyeler tarafından hallerin kurulduğunu söyleyen Kurt, "Yeni hal yasası ile haller tamamen şirketleştiriliyor. Yerelden alınıp bakanlığın açtığı ihale sonucu kazanan şirket tarafından hal kurulacak. Ayrıca kurulacak bu hallere sadece yaş sebze ve meyve değil, süt, et ve bal da gelecek. Bir yerde daha çok ürün, tek el, daha çok kar hırsızlığı ve işin en vahim yönü tekelleşen şirketler, üreticilerin ne kadar üretim yapacaklarına, nasıl bir üretim yapacaklarına ve ne üreteceğine karar verecekler" diye belirtti.
"Değişiklikler gıda krizini etkilemeyecek"
Meclisteki tüm siyasi partilere seslenen Kurt, şunları söyledi: “Bir 5 yıl sonra yine haklı çıktık demek istemiyoruz. Yapılacak değişiklerin sonucunda fatura hepimize, en başta da emekçilere, yoksullara ve halka kesilecek. Üretim tek elde toplanırsa istenildiği gibi müdahale edilir. Daha önceki mevcut kurumlar bütün toplum adına üreticiden ürünleri alıp, işledikten sonra uygun fiyatlarla topluma sunuyorlardı. Dolayısıyla üretecinin karı ve zararı da topluma mal oluyordu. Bu modellerde ihtiyaç fazlası üretim kamu yararına depolanması yapılıyordu ya da ithal ediliyordu. Yapılacak değişiklik ile ihtiyaç fazlası ürüne ne olacağını açıkçası bilemiyoruz. Bu yeni taslağın gıda krizini hiç bir şekilde etkilemeyeceği ortadadır.”
Ne olmuştu?
“Hal Yasası”ndaki ilk değişiklik 2007 yılında meydana geldi. Toptancı hal açma yetkisi büyükşehir ve ilçe belediyelerine verildi. Belediyeler hal açabileceği gibi ruhsat da verebildi. 2010 yılında gidilen yeni düzenlemelerle toptancı hallerinin müşteri grubundaki tabldot yemek veren kurumlar gibi yerlerin açıklanan miktarın altında ürün satın almaları yasaklandı. Ayrıca üreticilerce araçlara yüklenen ürünlerin bildirim zorunluluğunu toptancı hallerindeki komisyonculara verildi.
Üretici ve tüketici çıkarlarını öngören ve halka ucuz ürün ulaştırmayı hedefleyen çoğu kuruluş da daha sonra kapatıldı. Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) Süt Endüstrisi Kurumu'nun (SEK), Et ve Balık Kurumları (EBK), Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri (TSKB) gibi kuruluşlar özelleştirme adı altında şirketlere aktarıldı.