"Halka nakit yardımı yapılması gerek" diyen ekonomist Atilla Yeşilada: Tek çıkar yol para basmak
Dünya ekonomileri büyük bir belirsizliğin ortasında zarar hesaplayıp çıkış yolu ararken, virüse ekonomisinin bağışıklığı çok düşükken yakalanan Türkiye gibi ülkeler için işler daha da zorlaşacağı belirtiliyor. Salgının iyi senaryoda Türkiye’ye 20 milyar dolara mal olacağını söyleyen ekonomist Atilla Yeşilada, çıkışın Merkez Bankası'nın para basması görüşünde.
Ekonomist Yeşilada'nın Sözcü'den Özlem Ermiş Beyhan verdiği röportaj şöyle:
- Önce açıklanan virüs paketine dair yorumlarınızı soralım…
Bu paket hemen hemen hiç nakit içermiyor. Hükümet üzerindeki yükü bankalara atıyor. Bu salgın bitince bankaları ne yapacağız? AVM'lerin kapanması ile kapanan işletme sayısı 300 bine çıkmıştır. Her bir işletmede 4 kişi çalışsa 1.2 milyon kişi şu an itibarıyla ücretsiz izne çıkarılmış durumda.
– Hizmet sektörünün durması zincir reaksiyonla tüm sektörleri vuruyor. Size göre bu fitilin ateşini söndürmek için ne yapılmalıydı?
Gelirini kaybedenlere nakit yardım şart, Küçük işletmeciyi korumanız gerek. Ama önce talebi hareketlendirebilmek için insanların cebine para koymak gerekir.
"İkinci bir paket gelmeli"
– Bundan sonra hangi önlemleri beklemeliyiz sizce?
Virüs salgını uzarsa bir noktada hükümetin para bulması gerekecek. İkinci bir 100 milyar TL'lik nakit ihtiyacı olacak. Bu ortamda borçlanma imkanı neredeyse hiç yok.
Merkez Bankası para basacak, bankalara ya da servet fonuna verecek, oradan halka dağıtılacak. Ben normalde böyle bir şey duyduğumda zehir yutmuş gibi olurum ama şu durumda bir itirazım yok. Başka çare yok gibi görünüyor.
Kemoterapi gibi; pek çok zararı var bünyeye ama yaşamak için şart… Burada uyarım; dağıtılacak parayı alanların bu nakti döviz almak için kullanmasının önüne geçilmesini sağlamak.
Sizin gazeteniz de yazdı KGF kredileri ile ev alanlar, oğlunu evlendirenler oldu… Paranın nereye gittiği denetlenmezse bu durum devalüasyona yol açar.
– Para basma masada mıdır sizce?
Bence masadadır.
"50 milyar dolar zarar"
– Virüsün Türkiye ekonomisine iyi ve kötü senaryoda etkisi ne olur sizce?
Bir resesyona gireceğiz. Daralma yüzde 10 mu olur 15 mi, bu hükümetin atacağı adımlara bağlı.
Karantina yaza kadar sürerse kayıp 20 milyar dolar olur. Daha kötü bir senaryoda virüs yazın da devam eder ve Türkiye'ye turist gelmezse 50 milyar doların üzerine çıkar kayıp.
Turizmde 1 milyon kişi çalışıyor, geçen yıl turizmden toplam gelir 35 milyar dolar olmuştu. Turizmde çalışanlar gelir elde edemezse ekonomiyi çok olumsuz etkiler, talep iyice daralır.
"Dövizde yanlış bir adım felç eder"
Birilerinin kafasından geçiyorsa bilinmeli ki dolarda serbest piyasa karşıtı bir karar iş dünyasını felç eder. Gelinen durumda IMF'ye gitmemiz her halükarda kaçınılmaz oldu. 3 yıl önceki BDDK kuralları ile banka bilançolarını inceleseniz bugün yüzde 15 batık kredi çıkar. BDDK bankalara ‘idare et' diyor. BDDK ‘ver' der verirsin ama kaç yabancı merkezli banka buna sürekli eyvallah der, burası soru işareti. Dünya ekonomik sistemi yeniden yapılanacak. Bu kriz aynen iklim değişikliği gibi global koordinasyonla, ülkelerin merkezi bir kuruma yetki aktarması ile çözülebilecek.