Harvard yaz okuluyla geliyor

Sabancı Üniversitesi'nden Prof. Dr. Halil Berktay, Harvard Yaz Okulu'nu İstanbul'a gelmeye ikna etti, Güler Sabancı da olağanüstü güzel bir yer temin etti. Sabancı Üniversitesi'nin tarih bölümünü kuran Prof. Dr Halil Berktay'ın ömrünün uzun bir bölümü doktora yapmakla geçmiş. O nedenle üniversitede yanına gelip de 'Hocam sizce ben geç mi kaldım' diyen 28 yaşındaki öğrencilerine doktorasına nasıl 43 yaşında kavuştuğunun öyküsünü anlatıyor zaman zaman. Yale Üniversitesi'nde lisans ve ekonomi mastırını yapan ardından doktoraya başlayan Berktay, yıllar sonra ekonomi değil tarih doktorasını tamamlamasını, 'Meğerse ekonomiyi o kadar çok sevmiyormuşum' diye açıklıyor. Türkiye'nin çalkantılı dönemlerinde yani 1969'dan itibaren çeşitli defalar üniversitede doktoraya tekrar tekrar başlayan ancak o yılların solcu siyaseti için de yer aldığı için her defasında doktorası kesintiye uğrayan bir isim o. 12 Mart muhtırasından sonra tutuklanan, bir ay işkence gören, iki küsür yıl Mamak'ta yatan ve 1974 affıyla çıkan Berktay, üçüncü kez asistan olarak döndüğü üniversiteden bu kez, 12 Eylül rejiminden nasibini alarak çıkmak zorunda kalmış. Azim bu ya. Sonunda İngiltere'deki Birmingham Üniversitesi'nde üstelik de ekonomi değil o çok sediği tarih alanında doktora yapmayı başarmış. Hayatındaki zig zaglar için, "Sol siyasal angajmanlar ve ona uygun hayat tarzından, adeta bir uluslararası bilim alanına çıkıp çıkıp geri kaydım. Sonunda 4'üncü denememde rampayı çıkmayı başardım" derken, 'solu da mı bıraktınız' şeklindeki soruma, şöyle cevap veriyor: " Örgütlü bir sol anlamında bıraktım ama düşünce tarzı anlamında bırakmadım. Ama tabii sol anlayışım da değişti. Kendimi şu anda sol demokrat aydın olarak tarif edebilirim. Demokrasi dışında hiçbir siyasal yöntemi kabul etmeyen, anormal politikaya yani iktidarları devrimler ya da darbelerle belirlemeye kalkmaya ya da herhangi bir şekilde şiddet içeren siyasal yöntemlere asla inanmayan ama aynı zamanda çeşitli eşitsizliklere, hiyerarşilere karşı çıkmaya devam eden bir sol demokrat olarak tarif edebilirim." Ünlü tarihçi bunları söyledikten sonra dönüp bana bakıyor ve "Aslında biliyor musunuz' diyor, "Bazen acayip bir şekilde şanslı olduğumu düşünüyorum. Benim, bırakın bulunduğum yerde olmayı, bir bakıma hayatta olmam mucize. Bunu bilmek ve alçakgönüllü olmak durumundayım diye düşünüyorum. Yüzlerce insan öldürüldü, on binlerce insan işkenceden geçirilip, sakat kaldı. Ya da pek çoğunun hayatları kırıldı, parçalandı, kaybolup gittiler... " Sabancı ‘Hocam yalı sizin’ dedi İşte Hayat'ın bu pazar konuğu çarpıcı öyküsüne kısaca değindiğim Halil Berktay. Onun kişisel ilişkileri sayesinde Harvard Yaz Okulu ilk kez İstanbul'a geliyor. Güler Sabancı da onun kadar heyecanlı, öyle ki ikiliyle bu söyleşi öncesi yaptığım kısa sohbet esnasında Berktay'a dönüyor ve 'Hocam anahtarı aldınız değil mi, Sicimoğlu Yalısı sizin' diyor... - Harvard Üniversitesi'nin sizin sayenizde yaz okulunu İstanbul'da açacağını Güler Sabancı'dan duydum. İlk kez, bir yabancı üniversitenin, üstelik de Harvard'ın yaz okulu açılıyor. Harvard'ın geliş öyküsünü sizden dinleyebilir miyiz? 2007'de bir dönem ve 2008'in tamamını ders vermek üzere Harvard'da geçirdim. İşte o sırada bir şeyi algıladım. 2006-2007'ye kadar Harvard ABD dışında yaz okulu açmakla hiç ilgili değildi. İstemiyordu. Boston'da yani Harvard'ın içinde yaz okulu vardı ve dünyanın dört bir yanından öğrenci alıyordu ama dışarıda yaz okulu yoktu. Bilmiyorum belki nispeten düşük kaliteli olabilir, Harvard damgasını sunmak konusunda tereddütlüydüler. Paradoksal olarak bu benim kendi yorumum, 11 Eylül'den sonra muhafazakâr ABD'li Bush yönetimi dışa kapanma, dünyaya düşman tavır içine girerken, liberal demokratik ABD tam tersi bir reaksiyon gösterdi ve Harvard'ın da politikası son iki yılda değişti. Harvard Yaz Okulu'nun dekanı bu okula bir eklenti olarak yurtdışında yaz programları konusunda harekete geçti ve hızla dünyada bir biri ardına yaklaşık 30 okul açıldı. Ben bunu tesadüfler, sorup soruşturmalarla öğrendim. Beijing'de, Peru'da, Venedik'te, St. Petersburg'da yaz okullarını açtılar. Ben bu işin içindeki insanlarla İstanbul'da da bir yaz okulu açmak için görüştüm. Sonunda Sabancı Üniversitesi ile İstanbul'da bir yaz okulu açma konusunda Harvard ile anlaştık. 60 öğrenci iki ay boğazda - Harvard Yaz Okulu'nun konsepti ne olacak? Harvard, öğrencilerine bulunduğu şehrin mukayeseli avantajını vermek istiyor. Harvard öğrencilerine İstanbul'da bilgisayar teknolojisi veya matematik dersi vermenin bir anlamı yok. İstanbul'da olacaksa bu Türkiye'nin, Ortadoğu'nun, Osmanlı'nın, kültürü, uygarlığı, sanat tarihi, güncel politikası, dinleri, ekonomisi üzerine olmalıydı, öyle de olacak. - Öğrenci sayısı ve Harvard Yaz Okulu'nda öğrenci olmanın maliyeti ne olacak? Şu anda Harvard, 29 öğrenciyi kabul etmiş. 5 de yedekte bekletiyormuş. Biz de kendi öğrencilerimizi seçiyoruz. Yaklaşık 60 öğrenci ders alacak. Harvard ile kasamız ortak değil. İki taraf da kendi öğrenci ve öğretmenlerinden sorumlu. Harvard, iki aylık yaz okulu için kendi öğrencisinden 7500 dolar alacak. Biz ise ders başına öğrenciden 1000 lira alacağız. Ama tabii bunun içine yurt, yemek ücretleri gelecek. Bir öğrenciye maliyeti yaklaşık 4 bin lira civarı olacak.