İdam edilen Kürt liderlerinin mezar yerleri gizli mi tutuluyor?

Hülya KARABAĞLI/ ANKARA

BDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a, “Şeyh Saidisyanı sonrasında idam edilen Kürt liderleri kimlerdir? Bu liderlerin nüfusta kayıtlı oldukları iller hangileridir? Bu liderlerin mezar yerleri nerededir? Söz konusu mezarların ailelerine teslim edilmesi hakkında ne düşünüyorsunuz” diye sordu. Şeyh Said isyanından sonra idam edilen Kürt liderlerini gündeme taşıyan Baluken’in soru önergesi ve gerekçesi şöyle:

1921 Anayasasının Türkiye’deki halkları kapsayıcı niteliğinin 1924 Anayasasında yer almaması ve Türklük tanımı ile diğer halkların yok sayılması sonucunda Şeyh Said ve arkadaşlarının başlattığı hak talepli başkaldırı devlet tarafından şiddet kullanılarak bertaraf edilmeye çalışılmıştır. Devletin bu yaklaşımı başkaldırının liderlerini öldürmenin yanı sıra Kürtlerin toplumsal hafızasını da yok etmeye yönelik amaçlar taşımıştır. Bu kapsamda; idam edilen Kürt liderlerinin mezar yerleri devlet tarafından gizli tutulmakta ve eğitim sisteminin tarih öğretisinde bu katliam bilgi kirliliği içerisinde öğretilmektedir.

-Şeyh Said isyanı sonrasında idam edilen Kürt liderleri kimlerdir? Bu liderlerin nüfusta kayıtlı oldukları iller hangileridir? Bu liderlerin mezar yerleri nerededir? Söz konusu mezarların ailelerine teslim edilmesi hakkında ne düşünüyorsunuz?

Mezar yerini bilmek torunlarının hakkı değil mi?

-Kürt başkaldırılarından sonra idam edilen Kürt liderlerinin mezar yerlerinin gizli tutulması Kürtlerin tarihiyle arasındaki bağı koparmaya yönelik bir devlet politikası mıdır? Kürt liderlerinin mezar yerlerini bilmek bu liderlerin torunlarının (halkının) hakkı değil midir?

-Bu bağlamlarda İstiklal Mahkemeleri tarafından idam edilen Kürt liderlerinin önemli bir kesimi seçim bölgem olan Bingöl iline kayıtlı şahsiyetlerdir. Gökdere bölgesinden Seyh Şerif Bey, Modan bölgesinden Fakih Hasan Fehmi Bey, Zıkte bölgesinden Hacı Sadık Bey, Çan bölgesinde Şeyh Abdullah ve Şeyh İbrahim, Melekhan Bölgesinden Şeyh Abdullah Bey, Musyan ve Yamaç bölgelerinden Molla Cemil Bey ve Ali Badan Bey, Karlıova Bölgesinden Halid Bey, Az Bölgesinden Süleyman Bey ve Çapakçur bölgesinden Ali Arab Abdi Bey ile Yusuf Bey ve katliama uğramış nice Kürt lider, Bingöl ili sınırları dâhilinde bulunan Kürt liderleridir. Bu liderlerin mezar yerleri nerededir? Kürt liderlerinin idam kararlarının siyasi ve hukuki gerekçeleri nelerdir? Bu liderlerle ilgili bilgilerin devletin gizli arşivlerinde yer almasınşexın siyasi dayanağı nedir? Bu liderlerin gömüldükleri yerlerden alınarak kendi topraklarına gömülmesi talebi ile ilgili düşünceleriniz nelerdir?

-Bingöl ili Zıkte bölgesinden Hacı Kolos Ağa ve Abdullah Hacı ile Botıyan Bölgesinden Ömere Faro’nun Şeyh Said başkaldırısı sırasında öldürülmesinde dönemin siyasi otoritelerinin tasarrufu var mıdır? Bu şekilde öldürülen başka Kürt liderleri var mıdır? Öldürülen bu liderlerin mezar yerleri nerededir? Herhangi bir hukuki süreç işletilmeden katledilen bu kişilerin ailelerinden manevi özür dilenmesi hususunda düşünceleriniz nelerdir?

-Başkaldırı ve devlet şiddetini takip eden sürede; Bingöl ilimizin birçok bölgesinde yurttaşlar toplu katliama maruz bırakılmıştırlar. Örneğin Genç ilçemizin sınırları içerisinde bulunan köylerde yüzlerce yurttaş aynı ev ya da ahır içerisinde silahla taranmış ve yakılmıştır. Bu katliamlara ilişkin devletin gizli kayıtları var mıdır? Bu kayıtları açıklamayı düşünüyor musunuz? Bu katliamlarda hakikatin açığa çıkarılması noktasında hükümet ya da TBMM’nin inisiyatif alması ile ilgili herhangi bir çalışmanız var mıdır?

Torunlarının mezar yerini bilmek hakkı değil mi?

-İnsan, hakları ile insandır cümlesinden hareketle Bingöl ilinde yaşayan yurttaşlardan liderleri ve ataları ile ilgili bilgilerin saklanmasının ahlaki boyutu hakkında ne düşünüyorsunuz? Türkleştirme siyasetine karşı çıkan ve kimliğinin gerektirdiği hakları talep ettiği için öldürülen ya da idam edilen bu kişilerin siyasal taleplerine karşılık öldürülmeleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

-Başta Bingöl olmak üzere tüm Kürt halkı idam edilen liderleri ile ilgili devlet arşivlerinin açığa çıkarılmasını talep etmektedir. Bingöllü Kürt liderleri ve arkadaşlarının idam kararının verildiği mahkemenin tutanaklarını Bingöl ve tüm Türkiye kamuoyuna açıklamayı düşünüyor musunuz? Bu tutanaklarda geçen delillerle idam kararı verilen kişilerin torunlarının/halkının, tutanaklardaki gerçekliği bilmesi gerektiğini düşünüyor musunuz?

-Seyit Rıza ve arkadaşlarının idam edilmesi ve Dersim katliamı için gerekirse devlet adına özür dileriz cümlelerini Şeyh Said isyanından sonra gerçekleştirilen katliam için de kullanmayı düşünüyor musunuz? Katliama uğratılan Kürt halkının liderlerinin anısını yaşatmak üzere gerekli çalışmaların yapılması hususunda parti politikanız nedir? Katliama uğratılan Kürt liderlere ilişkin iade-i itibar içeren herhangi bir çalışmanız olacak mıdır?