İHD'ye göre Türkiye'de 21 ilde 253 toplu mezar var!..

HÜLYA KARABAĞLI T24/ANKARA

TBMM Terörden Kaynaklı Yaşam Hakkı İhlallerini Araştıran Alt Komisyonda, İnsan Hakları Derneği Başkanı Öztürk Türkdoğan, Türkiye’nin  toplu mezar haritasını  açıkladı. Buna göre Türkiye'de   21 ilde 253 toplu mezar var ve bu mezarlarda 3 bin 248 olduğu tahmin ediliyor.  36 mezar sayısıyla Siirt ilk sırayı alıyor. Bitlis, Hakkari ve Bingöl listenin ön sırasında.  İHD Başkanı Türkdoğan, “Dersim’den kalma iki ya da üç mezar yeri var. Birisinde 240, diğerinde 180 kişinin gömülü olduğu tahmin ediliyor”.  Açılan 29 toplu mezarda 190 kişi çıkarıldı. Hizbullah tarafından öldürülen 54 kişi de toplu mezarda.

‘Ermeni ve Süryanilere yapılan soykırım’

İHD Başkanı ÖztürkTürkdoğan’a göre, toplu mezarlar7 kategoride değerlendiriliyor.  Kategoriler içinde 1915’de Ermeni ve Süryanilere yapılanlar ve  Şeyh  Sait, Seyit rıza gibi  mezar yeri belli olmayan isimler de var. Türkdogan’ın değerlendirmesi şöyle.

“Türkiye’de toplu mezarlar yedi grupta değerlendirilebilir.  1915’te Ermeni ve Süryanilere yapılan soykırımdan kalma toplu mezarlar. 1924 ve devamında Kürt isyanları sonucunda  Kürtlere yapılan  katliamlara ait toplu mezarlar.1928’de Dersim’de  Kürt Alevilerine yapılan soykırımdan toplu mezarlar, 1984 ve devamında  PKK ile devlet güçleri arasında yaşanan silahlı çatışmalardan kalma  toplu mezarlar. Bir çoğu 90’lı yıllarda olmak üzere  gözaltında veya evinden işyerinden sokaktan zorla  kaçırılarak götürülüp infaz edilenlere ait toplu mezarlar. Askeri darbeler sonrası işlenen insanlığa karşı suç sonucu oluşturulmuş toplu mezarlar ile İstiklal Mahkemeleri döneminde kalma toplu mezarlar, yasa dışı örgütlerden  kaynaklanan  toplu mezarlar.

Şeyh Sait ve Seyit Rıza ‘gizli mezar’

 Türkiye’de toplu mezar olmamakla ‘gizli ‘ mezarlar bulunmaktadır.  Bunlar ölüm cezası verilip infazı gizlice yapılan ve gizlice defnedilen kişilere ait mezarlar (Şeyh  Sait,  Seyid  Rıza) ile  ölümü gizlice defnedilen kişilere ait  ( Sait Nursi)  mezarlardır.  Ayrıca 12 Eylül 1980  askeri darbesi ile başlayıp  1983  yılı Kasım  ayına kadar geçen sürede  gözaltında öldürülüp  gizlice defnedilen ve hala mezarı  belli olmayan  kişilere ait  mezarlar bulunmaktadır.

 Dersim’den kalma iki ya da üç toplu mezar

 İHD olarak,  mezarların açılması noktasında ailelere acele etmemelerini söylediklerini anlatan Türkdoğan,  “Bu bir arkeolojik kazı gibi olmalı.  Altyapının, adli tıp uygulamalarının hepsinin yeterli olması lazım.  Bunların yetersizliği yüzünden kaybolan, açıkta kalan kemik parçaları, eşleşmeyen DNA örnekleri var”.   Toplu mezarların açılmasından Bosna örneği veren Türkdoğan “Şeyh Sait döneminden tutun da Ermenilere yapılan, Kürt isyanları, Dersim soykırımı döneminde kalma toplu mezarlarer ya da geç gündeme gelecek.  Dersim'den kalma iki ya da üç mezar yeri var. Birinde 240 diğerinde 180 kişi tahmin ediliyor.

Komisyona verilen çizelgede  illere göre toplu mezarlar ve bu mezarlardaki kişi sayısı şöyle:

DİYARBAKIR: 30  mezar 298 kişi

SİİRT: 36 Mezar 376 kişi

BİTLİS:35 mezar 485 kişi

HAKKARİ; 33 mezar 347 kişi

BİNGÖL 33 mezar 468 kişi

VAN: 18 mezar 257 kişi

ŞIRNAK: 14 mezar 204 kişi

BATMAN: 11 mezar 198 kişi

MARDİN: 14 mezar 98 kişi

TUNCELİ:5  mezar 259 kişi

ELAZIĞ: 3 mezar 55 kişi

AĞRI: 2 MEZAR 53 KİŞİ

IĞDIR: 1 mezar 14 kişi

ARDAHAN. 1 mezar 19 kişi

KARS: 1 mezar 7 kişi

ADIYAMAN: 1 mezar 17 kişi

MALATYA : 1 mezar 5 kişi

GAZİANTEP: 1 mezar 10 kişi

HATAY: 1 mezar 8 kişi

ŞANLIURFA: 2 mezar 16 kişi

HİZBULLAH: 10 MEZAR 54 KİŞİ

Toplam: 253 mezar 3248 kişi