İki sıkı müttefik: Türkiye ve Katar

Dünyanın gündemine siyasetle gelen Katar, son iki yıldır Türkiye ekonomi gündemini en çok meşgul eden ülkelerin başında geliyor. DW Türkçe, her türlü kamu satışında adı geçen Katar'ın Türkiye ekonomisindeki yerini mercek altına aldı.

Son yıllarda dünyanın her yerine yaptığı yatırımlarla dikkat çeken Katar'ın Türkiye ekonomisindeki payı hızla artıyor. Hükümet yetkililerinin DW Türkçe'ye verdiği bilgiye göre Varlık Fonu üzerinden, son iki ayda 600 milyon dolarlık Katar sermayesi Türkiye’ye giriş yaptı.

Doğrudan yatırımda kriter farkı

Resmi verilere göre, Katar, ne doğrudan yatırımlarda ne de dış ticarette dikkati çekecek bir yere sahip. Ekonomi Bakanlığı'nın yatırım verilerine göre Katar, ilk 20 uluslararası yatırımcı sıralamasında 2002-Mart 2017 tarihleri arasında toplam 1,5 milyar dolar yatırımla 19'uncu sırada yer alıyor.

Ancak Katar İş Forumu ve AKP kaynaklarına göre ise doğrudan yatırımda Katar, 7'nci sırada ve yatırım miktarı çok daha yüksek. Bakanlık yetkilileri, söz konusu çelişkiyi ‘kriterler’ farklı şeklinde yorumluyor.

Ekonomi Bakanlığı'nın verilerine göre Türkiye, geçen yıl Katar'a 439 milyon dolar ihracat yaptı, Katar'dan 271 milyon dolarlık ithalat yapıldı. Toplam dış ticaret hacmi ise 710 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Bakanlık web sitesinde "Katar, Bakanlığımız tarafından 2016-2017 döneminde öncelikli ülkelerinden birisi olarak belirlenmiştir” ifadesi yer alıyor. İki ülke ayrıca mal ticaretini artırabilmek için Serbest Ticaret Anlaşması (STA) görüşmeleri yürütüyor.

En büyük ortak Ethem Sancak

Katar, özellikle son iki yılda Türkiye'deki ortaklıklarıyla dikkat çekiyor. Doğrudan yatırımın büyük bölümü, bu yıllara ait. Katar, 2015'de Medya Patronu Ethem Sancak'ın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'ndan (TMSF) aldığı askeri araç üreten BMC'nin yüzde 49'una ortak olurken, yine TMSF'nin elindeki Digitürk Kanalı'nı satın aldı.

Aynı zamanda Türkiye-Katar İş Forumu (DEİK) Başkanı olan Ethem Sancak, aynı zamanda AKP, MKYK (Merkez Karar Yönetim Kurulu) üyesi olarak görev yapıyor.

Ayrıca Katar'ın Türkiye'de iki bankası bulunuyor. Katarlı Commercial Bank of Qatar (CBQ) Alternatifbank (Abank)'ı yüzde 75'ini 2013 yılında geri kalanını da 2016 yılında olmak üzere toplamda yaklaşık 700 milyon dolara satın aldı. Qatar National Bank (QNB) ise 2015 yılında Finansbank'ı 2,75 milyar euroya satın aldı. Türkiye Bankalar Birliği verilerine göre, Finansbank aktif büyüklüğüne göre 2016 yılında Türkiye'nin en büyük 8'inci bankası olurken, Alternatifbank 18'inci sırada yer aldı.

Banvit Tavukçuluk ile Boyner Grubu’nun yüzde 42,7 hissesi de, Katar sermayesinin elinde bulunuyor.

Varlık Fonu'nunda ikinci ortak Katar

Türkiye Varlık Fonu (TVF) web sitesinde yer alan bilgiye göre Ağustos 2016'da kurulan fon halen yaklaşık 40 milyar ABD doları tutarında varlığı yönetiyor. TVF ilk ortak fonu Rusya ile arkasından Katar ile kurdu.

Hükümet yetkililerine göre son iki ay içinde Türkiye'ye Katar'dan 600 milyon dolar sıcak para geldi ve karşılığında en büyük çay üreticisi Çay-Kur'un hisseleri güvence olarak verildi. Çay-Kur 24 Ocak 2017 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile Türkiye Varlık Fonuna devredilmişti.

Yine hükümet yetkililerine göre, geçen yıl sonu itibariyle Merkez Bankası kayıtlarındaki 10,9 milyar dolar net hata noksan payının üçte birinden fazlası Katar kökenli. Katar Varlık Fonu yoğun bir şekilde alım yapıyor. Fonun varlıkları arasında Alman Volkswagen'ın yüzde 17 hissesi bulunuyor. Hükümet yetkilieri önümüzdeki dönemde TVF üzerinden Katar sermaye akışının artmasını bekliyor.

Katar'a 3 bin Türk askeri

Ankara, Katar'ı en güvenilir Arap müttefiki olarak görüyor ve ekonominin yanısıra askeri yakınlaşma ve işbirliği de hedefleniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan Şubat ayında Körfez ülkelerine yaptığı seyahat sırasında iki ülke arasında bu yıl içinde 2 milyar dolarlık savunma sanayi projeleri gerçekleştireceklerini açıklamıştı. Bu çerçevede Türkiye, Katar'a zırhlı araç, gece görüş sistemi, radar, insansız hava aracı ve telsiz satacak.

Türkiye'nin Katar'da mevcut 88 askerin görev yaptığı askeri üssün inşaat ve kapasite olarak büyümesi planlanıyor. Savunma Sanayii Müsteşarlığı yetkilileri, üsse 3 bin asker yerleştirileceğini ve Katar’ın savunma sanayi alanında Türkiye'den yararlanmayı amaçladığını belirtiliyor.

Umut inşaat sektöründe

Katar'ın 2022 Dünya Futbol Şampiyonası'na ev sahipliği yapmak için ayırdığı bütçe, Türk müteahhitlerinin iştahını kabartıyor. Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek geçen yıl Katar'da faaliyet gösteren Türk müteahhitlik firmalarının bugüne kadar 125 projeden toplam 13,7 milyar dolarlık proje üstlendiklerini söylemişti.

Hükümet yetkilileri hedefin bu projelerden 15-20 milyar dolarlık taahhüt üslenmek olduğunu aktarıyor. Bu çerçevede tek kalemde üstlenilen en büyük proje Tekfen'in 2,3 milyar dolarlık yol yapımı oldu.

Hükümet, 335 milyar dolarlık yatırım portföyüyle dünyanın önde gelen para kaynaklarından biri olan Katar sermayesini yurtiçine çekmek için büyük çaba harcıyor. Bu çerçevede Katar Emiri'ne özel uçağıyla Karadeniz kıyılarını gezdiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, ortak yatırım arzusunu her fırsatta dile getiriyor.

Katar ile Karadeniz'de kış turizmi için tesis ve yatırım yapılması konusunda görüşmeler sürerken, petrol ve doğalgaz zengini ülkenin bu kaynakların çıkarılması ve pazarlanmasında da Türkiye aktif rol almak istiyor.

Katar günlük 600 bin varil petrol üretim kapasitesine sahip. Ülke dünyanın en büyük üçüncü büyük doğalgaz (LNG) varlığına sahip ve LNG ihracatında ise ilk sırada yer alıyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Aslı Işık