İklim krizi: Grönland'daki bir buzul 15 yılda 100 metre inceldi
Bilim insanları Grönland'daki dev buz tabakasının bu yıl rekor düzeyde eriyerek küçüldüğünü tespit etti.
Buz tabakasındaki kayıp öyle büyük çaplı ki dünyada deniz seviyesinde 1 milimetreden fazla yükselmeye neden oldu.
Araştırmacılar buz tabakasındaki erimenin bu kadar hızlanması karşısında "hayrete düştüklerini" ve kıyı kentlerinin geleceği konusunda endişe duyduklarını belirtiyor.
Grönland'ın güneyindeki buzullardan biri, bu bölgeye haber için geldiğim 2004'ten bu yana 100 metreden fazla incelmiş.
Grönland neden önemli?
Grönland'daki buz tabakası İngiltere topraklarının 7 katı büyüklüğünde. Buzların kalınlığı bazı yerlerde 2-3 kilometreyi buluyor.
Buradaki buzullar eridiğinde dünya çapında deniz seviyesi 7 metre yükselebilir.
Bunun olması yüzlerce, hatta belki de binlerce yılı bulabilir. Ancak önümüzdeki birkaç yıl içinde erime düzeyinde ufak bir artış, kıyı bölgelerinde yaşayan milyonlarca insan için büyük bir tehdit olacak.
Bangladeş, Florida ve İngiltere'nin doğusu su seviyesindeki yükselmeden ilk etkilenecek bölgeler arasında yer alıyor.
Grönland birçok ülkeden uzak olsa da onun kaderi, deniz kıyı şeritlerini değiştirme, kıyıya yakın yaşayan insanları iç bölgelere göçe zorlama potansiyeli taşıyor.
Buradaki buzulları inceleyen bilim insanlarından biri olan ve Danimarka ve Grönland Jeoloji Araştırma Merkezi'nde çalışan Dr Jason Box, potansiyel tehlikelerin kendisini korkuttuğunu ve kıyı bölgeleri için gerekli planların yapılması gerektiğini söylüyor.
Grönland'daki buzullar ne kadar eriyor?
Yakın zamana dek buz tabakası genel olarak denge halindeydi; yani kışın yağan kar yazın eriyen buza hemen hemen eşitti.
Hatta geçen yıl yeni buz miktarı eriyen miktarı aşmıştı, ama bu pek alışılmış bir durum değil. Son 30 yılda Grönland giderek daha fazla buz kaybetti.
Danimarka Jeoloji Araştırma Merkezi'nden Dr Jason Box
Ya yüzeydeki buz eriyip civardaki denizlere bol su bırakıyor ya da buzulların kenarlarından büyük kütleler kopup buz dağı şeklinde bir süre denizde dolaşıp sonra giderek eriyor.
Son yıllarda yüz milyarlarca ton buz kaybı oldu. Kaba bir tahmine göre 362 milyar ton buzun erimesi, dünya çapında deniz seviyesinin 1 milimetre yükselmesine neden oluyor.
Bu önce büyük bir miktar olarak görünmeyebilir. Ancak 2012'de Grönland'da toplam buz kaybının 450 milyar ton oldu ve bu yıl da benzer bir kayıp olacak. Bazı araştırmacılar deniz seviyesindeki yükselmenin 2 mm olacağını söylüyor.
Antarktika'da eriyen buzulları ve ısının suyun genleşmesi gibi faktörleri de hesaba kattığımızda okyanuslardaki su seviyesinin yükselme oranı daha fazla olacak.
Dr Box'a göre, son yıllarda ortalama hava sıcaklığındaki artışın etkisi Grönland'daki buz tabakasında hissediliyor. "Bu artış Grönland'daki buzullar için ölüm fermanı, zira gelecekte hava sıcaklığındaki artışın daha da yükseleceğini tahmin ediyoruz."
"Yani Grönland'ı kaybediyoruz. Sorun, bunun ne kadar hızlı olacağı."
Buz tabakasının değişim hızı ne?
Buzullara ne olduğunu kendi gözlerimle gördüm. Güneydeki Sermilik buzulu dünyadaki en hızlı küçülen buzullardan biri.
2004'te oraya ulaşmak için büyük buz dağlarını aşmamız gerekmişti. Buzulların ucuna çeşitli ölçüm cihazları yerleştirmiş olan bilim insanları, buzul seviyesinin her ay bir metre kadar düştüğünü tespit etmişti.
Aradan geçen 15 yılda bu küçülme oranı o kadar arttı ki bu gidişimizde buzulların manzaraya damgasını vuran devasa kütlesinden söz edilemezdi artık.
Box'un son ölçümleri bu yaz buzul seviyesinde 9 metrelik bir düşüş gösteriyor.
Bu 15 yılda Sermilik buzulunun seviyesinde 100 metrelik düşüş olmuş, yani yarı yarıya küçülmüş.
Buza ne oluyor?
Buzullarla kaplı Arktik bölgesi el değmemiş bembeyaz bir tabaka değil artık. Yüzey öyle kirli görünüyor ki Ay'da yürüdüğünü sanıyor insan.
Açık gri alanların yanı sıra daha koyu alanlar var. Çamur görünümlü bu bölgelere rüzgarın getirdiği toz ve kirliliğin neden olduğu sanılıyordu.
Ancak eriyen buzlarda yayılacak elverişli ortam bulan mikroskobik alglerin (yosun) yüzeydeki bu kararmaya yol açtığı anlaşıldı.
Alglerin yüzeyi karartması ise güneş ışınlarının daha fazla emilmesine neden olup erimeyi hızlandırdığı tespit edildi.
Araştırmaları kimler yürütüyor?
Buzullardaki bu değişimin yol açtığı sonuçlar milyonlarca insanı etkilediği için Grönland pek çok uluslararası araştırmaların çekim merkezi haline geldi. Bu araştırmalar uydular, keşif uçuşları ve buzullara keşif gezilerini içeriyor.
ABD uzay araştırmaları merkezi NASA yıllardır buzulların erime nedenlerini ve bunun yol açabileceği sonuçları araştırıyor.
2005'te buz tabakalarının hareketi konusunda önemli bir keşifte bulunulmuştu.
Büyük buz kütleleri hareketsizmiş gibi görünse de aslında sürekli olarak kıyıya yaklaşıp baskı yaptığı ve bu hareketin yazları iki katına çıktığı görüldü.
Keşfedilen başka bir şey de buzulların erimesine sadece havadaki ısınmanın değil, onlarla temas halindeki suyun ısınmasının da neden olmasıydı.
Box ve ekibi ise sensör cihazlarıyla buzul yüzeylerinin yüksekliği ve yansıtma oranını ölçerek yaşanan değişimi tespit etmeye çalışıyor.
Bilim insanları için en büyük zorluklardan biri, buz tabakasını etkileyen mekanizmaları anlayıp deniz seviyesindeki yükselme konusunda güvenilir tahminlerde bulunmak.
Japonya Meteoroloji Merkezi'nden Dr Masashi Niwano, "Buz tabakası kütlesinin küçüldüğü kesin. Bunun deniz seviyesinde yükselmeye neden olacağı da kesin. Ama henüz anlamadığımız birçok fiziksel süreçler söz konusu olduğundan geleceğe yönelik tahminlerde bulunmak oldukça zor" diyor.
Buzulların üzerindeki kararmaya algler neden oluyor. Bu kararma ise güneş ışınlarının daha fazla emilmesine yol açtığı için erimeyi daha da hızlandırıyor
Grönland halkı bu olanlara ne diyor?
Grönland'ın nüfusu sadece 56 bin. Bunlar buz tabakasının kenarlarında dar bir koridorda küçük topluluklar halinde yaşıyor. Ama buzullar nedeniyle birbirlerini görmeleri zor.
Narsaq köyünde yaşayan Christian Mortensen, çocukken var olan bir buzulun giderek küçüldüğünü ve parçalanıp sulara karıştığını anlatıyor.
Hava sıcaklığındaki artış daha fazla tarımı mümkün kılıyor. Etrafta otlanan inekler çarpıyor gözünüze.
Ancak genç Grönlandlılar iklim değişikliğini kaygıyla izliyor. İklim değişikliğine karşı kampanya yürüten İsveçli Greta Thunberg'den ilham aldıklarını söylüyor.
Ne yapılabilir?
Box ve ekibinin tahminleri doğruysa buz tabakasındaki artma ve azalma eğilimi yeni bir safhaya girmiş, buzulların küçülme hızı artış hızını aşmış durumda ve buz kaybı daha hızlı olacak.
2015 Paris İklim Anlaşması'nın öngördüğü şekilde küresel ısınmaya neden olan gazların salınımını azaltıcı önlemler alınsa bile Grönland'da erime hızı biraz yavaşlama ile birlikte hızla devam edecek.
Bilim insanları bu yüzden Grönland'daki kampanyacılar gibi kendi eylem planlarını hazırlama ihtiyacından söz ediyor.
Bölgeye düzenlenen uçak seferlerinin yol açtığı karbondioksit salınımını azaltıcı önlemler almaya başladılar.
Araştırmaların yapıldığı güney bölgesinde bulunan Narsarsuaq havaalanı yakınlarına 6 bin adet Sibirya karaçamı dikiliyor.
Bir uçuşta salınan karbon miktarını emebilmesi için 10 ağacın 60 yıl büyümesi gerekiyor. Ancak bunun bir ilk adım olduğuna ve daha büyük ormanların iklim değişikliğinin yol açtığı sonuçlar bakımından ufak da olsa etkisi olacağına inanılıyor.
