İşçi haklarına yönelik yeni öneriler: İşçi alacaklarında, dava açma süresi 5 yıldan 1 yıla indirilsin

İşveren örgütlerinin yıllardır tekrarlayıp durdukları esnekliği ve güvencesizliği artırmaya ve iş mevzuatında kalan son kırıntıları ortadan kaldırmaya dönük öneriler, Türkiye’nin en büyük işveren örgütü olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından güdeme getirildi ve 16 Mayıs 2019’da toplanan Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Yönlendirme Komitesi toplantısında kabul edilerek hızla hazırlıklara başlandı. Yeni düzenlemelerle, belirli süreli sözleşmeler, deneme süresi, telafi çalışması, ve işçi alacaklarında dava açma süresi hakkında değişiklikler yapılması planlanıyor. Tüm işçi alacaklarında dava açma süresi 5 yıldan 1 yıla indirilmek isteniyor

BirGün'den Aziz Çelik'in haberine göre çalışma hayatına ilişkin olan yeni düzenlemeler şunlar:

Belirli süreli (geçici) çalışmada keyfilik

İş Yasası’nın 11. maddesine göre belirli süreli (geçici) çalışma sözleşmeleri esaslı bir neden olmaksızın birden fazla yapılamıyor. Yapılırsa belirsiz süreli sözleşmeye dönüşüyor. Öneri ile belirli süreli sözleşme esaslı bir neden olmaksızın dört kez yapılabilecek. 

Deneme süresi 2 aydan 6 aya çıkarılacak

Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. 2 ay olan deneme süresi altı aya çıkarılarak işverene altı aya kadar bildirimsiz ve tazminatsız fesih hakkı tanınacak. Bu altı aylık çalışma süresinde işçinin ücret alacağı dışında hiçbir hakkı söz konusu olmayacak.

Telafi çalışması 2 aydan 6 aya çıkarılacak

İş Yasası’nın 64. maddesine göre işveren zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle iş yerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Yasada öngörülen 2 aylık süre 6 aya çıkarılıyor ve çalışılmayan cumartesi günlerinde de telafi çalışmasının önü açılıyor.

Denkleştirme süresi 2 aydan 4 aya çıkarılıyor

İş Yasası’nın 63. maddesine göre haftalık normal çalışma süresi, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Buna denkleştirme süresi deniyor. Denkleştirme kapsamındaki fazla çalışmalarda fazla mesai ücreti ödenmiyor. Değişiklik önerisine göre denkleştirme süresi 4 aya olacak. Bu öneri işçilerin daha uzun süre esnek çalıştırılması ve 4 ay boyunca denkleştirme yapılarak günde 11 saate kadar (fazla mesai ücreti almaksızın) çalıştırılması anlamına geliyor.

İşçi alacaklarında dava açma süresi 5 yıldan 1 yıla indiriliyor

Bilindiği gibi kıdem tazminatı başta olmak üzere, yıllık izin ücreti, iş sözleşmesinin bildirim şartına uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminat, kötü niyet tazminatı, iş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminatların zaman aşımı süreleri, sendikaların tüm itirazlarına rağmen 2017’de 5 yıla düşürüldü. Şimdi tüm işçi alacaklarında dava açma süresi 5 yıldan 1 yıla indirilmek isteniyor. Böylece işçinin geçmişe dönük hak taleplerinin önü tıkanacak.

İşçi Sağlığı ve Güvenliği (İSG) mevzuatına (6331) değişiklikler

Öneride İSG mevzuatının yeniden ele alınması, “gereksiz yüklerin kaldırılması” ve yeni bir sistem tasarlanması isteniyor. Böylece defalarca değiştirilen ve çeşitli hükümlerinin yürürlüğe girmesi yıllardır ertelenen 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu tırpanlanacak ve koruyucu düzenlemeler gevşetilecek.

Zorunlu istihdam alanları daraltılıyor

Öneri ile zorunlu istihdam alanlarının (engelli, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması) yeniden düzenlenmesi isteniyor. Burada amacın zorunlu istihdamı sınırlamak olduğu anlaşılıyor.

Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) Yönlendirme Komitesi’nde alınan bu kararlar doğrultusunda bir “Çalışma Hayatı” çalışma grubu oluşturularak Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na görev verildi. Bakanlık da 28 Mayıs 2019’da işçi ve işveren konfederasyonlarına “çok ivedi” bir yazı yazarak, 29 Mayıs 2019’da yapılacak toplantıya karar vermeye yetkili en az bir temsilcilerinin katılımının sağlanmasını istedi.

Bakanlık açıklamasında 29 Mayıs 2019 tarihinde bakanlıkta yapılan toplantıya tüm tarafların katıldığı bilgisi yer alsa da DİSK’in katılmadığını öğrenildi. Öte yandan toplantıda alınan kararlara ilişkin bir açıklama yapılmadı. Toplantıya katılan işçi konfederasyonları bu konuda kamuoyunu bilgilendirmelidir.

YOİKK nedir?

Çalışma hayatında yeni bir kölelik düzeni yaratacak kararları alan YOİKK nedir, yapısı nasıl, bu konularda yetkisi var mı? 14 Mart 2019 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan karara göre YOİKK hükümet ve sermaye temsilcilerinden oluşan bir kurul. Kurul Cumhurbaşkanı Yardımcısının başkanlığında toplanıyor. Kurulda TOBB, TÜSİAD, MÜSİAD, TİM ve YASED gibi işveren örgütleri yer alıyor. Kurulda emek örgütleri yer almıyor. İlginç olan, çalışma ilişkilerinde sendikaların muhatap örgütü TİSK de kurulda yer almıyor.

YOİKK’nin amacı “yatırım ortamının iyileştirmesi” için kamu ve özel sektör kuruluşları arasında koordinasyonu sağlamak ve bu yönde kararlar almak. Kurulun görevleri arasında çalışma hayatına ilişkin çalışmalar yapmak bulunmuyor. Kaldı ki halen kanunlarla düzenlenmiş yukarıda değişiklik önerilen konularda görev TBMM’ye ve onun ilgili komisyonlarına aittir. Yasalarla düzenlenmiş ve Anayasa’da yasalarca düzenleneceği hükme bağlanmış konuların Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmesi, Anayasa’nın 104’üncü maddesine göre mümkün değil.