İskoçya'daki Hunterston B nükleer enerji santrali 46 yıl sonra kapanıyor

Reaktörlerinin iç kısmında çok sayıda çatlak olan bir nükleer santral 46 yıllık elektrik üretiminden sonra kapanıyor.

İskoçya'nın Kuzey Ayrshire bölgesindeki Hunterston B enerji santralinin hala çalışan son birimi olan 4 numaralı reaktörü de Cuma günü öğle saatlerinde şalteri indirdi.

EDF Energy şirketine ait santral kapanıştan sonra üç yıllık bir yakıt boşaltma süreci yaşayacak.

Bu tamamlanınca tesis, Nükleer İşletmelerin Kapatılması Kurumu'na devredilecek.

Yakıt boşaltma sürecinde, Hunterston B santralinin 480 kişilik personeli dörtte bir oranında azaltılacak.

Fakat şirket bu 125 personelin emekli olmayı ya da başka tesislerden birinde çalışmayı seçebileceklerini söyledi.

Santralin müdürü Paul Forrest "Başlangıçta Hunterston B'nin 25 yıl çalıştırılacağı öngörülmüştü fakat tesise yapılan yatırımlar ve burada çalışanlar sayesinde bu süreyi güvenli bir şekilde 46 yıla kadar uzattık. Bu inanılmaz bir başarıdır ve burada çalışan herkes santralin başarısından gurur duyuyor" dedi.

Kılcal çatlaklar ne kadar tehlikeli?

Hunterston nükleer santralinin 2023 yılında kapatılması öngörülmüştü ama reaktörün iç duvarındaki kılcal çatlaklar nedeniyle ömrünü daha önce tamamlamasına karar verildi.

Çatlaklar ilk olarak 2014 yılında reaktörün ısıya dayanıklı iki grafitli tuğlasında görüldü.

2018 yılına gelindiğinde 350 adet grafitli tuğlada çatlaklar vardı ama Nükleer İşletme Kuralları Dairesi daha sonra çok daha fazla sayıda tuğlada çatlakla üretimi sürdürme izni verdi.

Santralin iki reaktörünün her birinin çekirdekleri 3 bini aşkın grafitli tuğladan oluşuyor. Bunlar nükleer yakıt için dikey kanallar oluşturuyorlar ve yakıt çubuklarının içeri ve dışarı girip çıkışını kontrol ediyorlar.

Kaygılandırıcı olan çok sayıda kılcal çatlağın, bölgede nadir görülse de bir yer sarsıntısı ihtimalinde reaktörün çekirdeğinin yapılan bütünlüğünü etkilemesi ve acil bir durumda reaktörün kapatılmasını engellemesi ihtimaliydi.

• Avrupa Komisyonu, yeni nükleer enerji ve doğalgaz santrallerinin 'yeşil yatırım' olarak sınıflandırılmasını önerdi
• Fukuşima felaketi: Nükleer santralde 10 yıl önce neler oldu?
• Enerji krizi: 1970'lerde görülenden farkı ne?

İskoçya ve İngiltere'deki diğer nükleer santraller ne kadar güvenli?

Öte yandan santralin son reaktörünün de kapatılması kısa vadede fosil yakıtlara veya enerji ithalatına ihtiyacı artırabilir ama İskoçya sularında rüzgar enerjisi kapasitesini artırmak için başlatılan ihale süreci halen devam ediyor.

İskoçya hükümeti uzun süredir yeni nükleer enerji santralleri inşasına karşı çıkıyor.

Hunterston kapatıldıktan sonra İskoçya'da kalan son nükleer santral Doğu Lothian bölgesindeki Torness tesisleri olacak.

Burada ve İngiltere'deki benzer tesislerin reaktörlerinde de benzer güvenlik sorunlarının büyümesi beklenebilir.

Aralık ayında EDF Enerji Torness'deki santralin de bu sorun yüzünden 2028'de, planlanandan iki yıl önce kapatılacağını açıkladı.

Nükleer enerjinin geleceği konusunda işçi, işveren ve çevreciler, İskoçya hükümeti ne diyor?

Santrallerde çalışanların örgütlü olduğu GMB sendikası (Genel İş) sözcüsü Louise Gilmour, bunun İskoçya'daki nükleer enerji sektöründe sonun başlangıcı olmaması gerektiğini savundu. Nükleer santrallerin karbon salımı çok düşük sürdürülebilir bir enerji sektörü olduğunu ve birçok insana iş imkanı açığını söyledi.

Nükleer Enerji İşveren Birliği başkanı Tom Greatrex de "Son enerji krizinin de gösterdiği gibi nükleer enerji olmadan ihtiyacımız olan elekriğin fiyatı daha yüksek, çevreye saldığı kirlilik daha fazla ve bizi ithal fosil yakıtlara muhtaç bırakıyor. İşte bu yüzden yeniden güvenilir, güvenli ve temiz eneri için yeni nükleer tesislere ihtiyacımız var" dedi.

Doğayı koruma amaçlı uluslararası kuruluş Dünya Doğa Fonu'nun İskoçya masasından Lang Banks ise gelişmeyi sevinçle karşıladı ve "Şükür ki İskoçya yenilenebilir enerji kapasitesini dev boyutlarda artırdı. Bu da giderek daha güvenilmez hale gelen nükleer santrallerden gelecek enerjiye artık ihtiyacımız olmadığı anlamına geliyor" diye konuştu.

Banks "Hunterston santralinin radyoaktif mirasını temizlemeye yönelik pahalı ve tehlikeli süreç artık başlarken, İskoçya da daha çok temiz ve yenilenebilir enerji planlarını devreye sokmalıdır" diye sürdürdü.

İskoçya hükümetinin bir sözcüsü de Hunterston santralinin 40'ı aşkın yıl İskoçya'nın enerji ihtiyacını karşılamakta önemli rol oynadığını kaydettikten sonra "Ne var ki (İskoçya hükümeti olarak) İskoçya'da mevcut teknolojilerle yeni nükleer santraller inşasına açık ve net bir şekilde karşı çıkmayı sürdürüyoruz" dedi.

Sözcü "yenilenebilir enerji, depolama, hidrojen ve karbon yakalama 2045 yılında karbon salımlarını sıfırlama hedefine ulaşmak için en etkili yol ve sanayi, ısınma ve ulaştırmada karbonsuzlaştırma hedefimize ulaşacağız. Bu dönüştürme sürecinin ekonomik ve sosyal fırsatlarını kaçırmamak için planlamanın kritik önem taşıdığını biliyoruz" dedi.

Hunterston nükleer santralinin tarihi

Daha önce kapatılan Hunterston A nükleer tesisi iki adet 180MW kapasiteli Magnox reaktörden oluşuyordu.

Bu tesis 1964 yılında üretime başlamıştı. 2 numaralı reaktör 1989 Aralık ayında, 1 numaralı reaktör ise 1990 Mart ayında kapatıldı.

Hunterston B santralinin yapımına ise 1968 yılında başlandı ve Hunterston 3 ve 4 numaralı reaktörler 1976 Şubat ve 1977 Mart aylarında üretime başladı.

Bu iki reaktör üretimi sürdürdükleri dönemde 1,8 milyon evin elektriğini sağladı.

490 MW kapasiteli ileri doğal gaz soğutmalı (AGR) 3. reaktör 26 Kasım 2021 günü kapandı.

Aynı kapatisedeki Hunterston 4. reaktörü ise Cuma günü şalterlerini indiridi.

Türkiye'nin 2050'ye kadar 'karbonsuz ekonomiye' geçmesi mümkün