İslam sanatının en büyük koleksiyonu bir Musevi'ye ait

İran asıllı milyarder işadamı Nasser David Khalili'nin, dünyanın enbüyük İslam sanatları koleksiyonu Paris'te sergiye çıktı. Paris'in öndegelen kültür-sanat merkezlerinden Arap Dünyası Enstitüsü'nde (Institutdu Monde Arabe) açılan sergide, yirmi bin eserden oluşan Khalilikoleksiyonundan seçilmiş 471 eser yer alıyor.

"Sanat ve Kutsal" temasıyla başlayan serginin ilk etabındageçmişe yolculuk, 18. ve 19. asırdan saklanan çok değişik Kâbe örtülerive panolarla başlıyor. İki-üç asırlık Mekke ve Medine resimlerinin debulunduğu bu bölümde hac temasına özel bir yer ayrılmış. Hindistan,Mısır, Yemen ve Mağrip'ten yola çıkan hacı gemilerinin, kampların vehac mekanlarının resmedildiği tablolar, hac kültürünün tarih içindekigeçirdiği seyri anlatıyor.

Ve ardından Müslümanların en kutsalı, Kur'an-ı Kerim geliyor.Serginin en büyüleyici ve en ilgi çeken alanı... Ziyaretçilerdenbazıları, sekizinci asrın başında yazılan Kur'an sayfalarının önündedakikalarca durarak, hat sanatının bu ilk örneklerini inceliyor. Buasrın başında Hicaz'da yazılan, Hud Suresi'nin bulunduğu bir sayfadakiyazım farklılıkları, o dönemde Kur'an kaligrafisinin henüz daha net birbiçim kazanmadığının göstergesi. Kullanılan renkli parşömenler, bugünkügibi dikey değil de yatay boy Kur'an'lar, farklı boyutlar, süslemelerve yazı denemeleri... Sergi, kaligrafi ve hat sanatının ilkörneklerinden itibaren gelişimine kapı aralıyor. Tulut, Naksi, Kufi veEndülüs gibi hatların bin yıl önceki denemelerinin sergilendiği seçmekoleksiyonda, 982-983 yılında Sicilya'da yazılan, Fatımilerden kalantek Kur'an da bulunuyor.

Sergide, asırlık Kur'an-ı Kerim'lerin dışında, İbn-i Arabi'nin1237 tarihli Divan'ı ve Erzurumlu Mustafa Darir'in 1594-5 yıllarındayazdığı Siyer-i Nebi'si gibi çok sayıda tarihi kitap da yer alıyor.Seçilen eserler arasında insan ve hayvan figürlerinin sık kullanıldığıhikâye kitaplarının varlığı dikkat çekiyor. Sergi için hazırlanantanıtım broşürlerinde bu konuyu özel olarak gündeme getirenorganizatörler, İslam'daki insan resmi yasağının genel olmadığını vesadece dinî metinleri kapsadığını ifade ediyor.

Serginin diğer ana bölümü ise İslam toplumlarının tarih boyuncaoluşturdukları günlük yaşam kültürüne ayrılmış. Tüm İslamcoğrafyasından toplanan halılar, süs eşyaları, mutfak araç gereçleri,takılar, dekorasyon figürleri, çiniler, mezar taşları Müslümanlarıntarih boyunca gündelik hayatlarında estetiğe ve zevke verdikleri önemigözler önüne seriyor. Günlük eşyalar bir sanat eseri gibi ilmik ilmikişlenmiş. Renkler çok çarpıcı... Kutsal ve dünyevinin birbirine geçtiğigünlük eşyalarda kullanılan renkler, biçimler ve öğelerin farklılığı,aynı kaynaktan beslenen Müslümanların, bunu nasıl farklı yaşadıkları veifade ettikleri görülüyor. Aynı şey kutsallar için de söz konusu.Afrika'da kırmızı, sarı, kahverengi ve siyah süslenen ve yazılanKur'an, Hindistan'da bambaşka renklere bürünüyor. Fakat, herkesin kendirengini verdiği günlük eşyalarda bile o tek kaynağın izi hep gözüküyor.Sergi Moğol hazineleriyle de göz dolduruyor.

Para için toplamadım

İsfahan'da eski eser ticareti yapan Yahudi bir ailenin çocuğuolan Nasser David Khalili, 1970 yılından bu yana İslam sanatlarıeserlerini topluyor. Khalili'nin yirmi bin parçadan oluşankoleksiyonunun değerinin beş milyar Euro civarında olduğu ifadeediliyor. Fakat, milyarder işadamı, koleksiyonu spekülasyon ya da parakazanmak için yapmadığını bildirerek eserlerin değişik müzelerdesergilenmesini istediğini dile getiriyor. Dünyanın en büyük İslamsanatları koleksiyonunun şu an sürekli sergilenecek bir müzesi yok.İngiltere'de yaşayan Khalili'nin Yahudi-Müslüman diyaloğu için çalışanMaimonide isimli bir vakfı bulunuyor. Paris'teki sergi 14 Mart'a kadaraçık kalacak.