İsmet İnönü’nün torunundan Numan Kurtulmuş'a: İftirayı bırakın, hiçbir dönemde cami kapatılmadı
İsmet İnönü’nün torunu CHP milletvekili Gülsün Bilgehan, Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş’un “Osmanlı’dan sonra Türkiye’de zulüm tarihi oldu. Öyle oldu ki camilerimiz ahır oldu, yıkıldı, tahrip oldu” iddiasına, 1945 tarihli TBMM raporuyla yanıt verirken, “Artık kurucularımıza kutsal değerler üzerinden iftira atmayı bırakmalarını diliyorum” dedi. Bilgehan, İnönü’nün 11 Ekim 1966’da “Acaba Cumhuriyet’in hangi devrinde camiler kapalı ve ibadet yasak olmuştur? Hiçbir zaman olmamıştır” dediğini aktardı.
CHP Ankara Milletvekili Gülsün Bilgehan, Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş’un tartışma yaratan sözlerine 1945 tarihli TBMM Vakıflar Bütçesi Komisyon Raporu’yla verilerle karşılık verdi. Hürriyet'ten Bülent Sarıoğlu'nun haberine göre, raporda 2. Dünya Savaşı’nın zor koşullarında Türkiye, abide ve cami onarımı için 1936-1944 arasında 2 milyon 521 bin lira harcadığı belirtiliyor.
Cumhurbaşkanlığı'na 883 bin lira, camilere 2.5 milyon lira bütçe
TBMM arşivinden çıkan 1/397 sayılı Vakıflar Genel Müdürlüğü 1945 Yılı Yedi Aylık Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu’nda şu bilgiler yer alıyor:
“1936’dan 1944 yılına kadar 9 sene içinde abide ve cami tamiri için bütçeye konulmuş ve istikraz (borçlanma) suretiyle elde edilmiş olan para yekunu 2 milyon 521 bin 583 liradır. Bunun 1 milyon 543 bin 22 lirası restorasyon kaidelerine dikkat edilerek abidatın temelli tamirlerine, 978 bin 561 lirası da abidatın ufak tamirleriyle başka hayratın onarılmasına sarf edilmiştir. 47 abidenin tamiri ikbal edilmiş ve 37 abide de kısmen onarılmıştır.
"Abidelerimizin Cumhuriyet’ten evvelki yüzüstü bırakılmış halleri, eski eser tamirinin ehemmiyeti göz önüne getirilirse yapılan işin küçümsenemeyeceği meydanda olmakla beraber, türlü türlü afetlerle bitkin ve harap duruma gelmiş yüzlerce abideyi kurtarmanın da Vakıflar bütçesinin takati ve hatta ödevi dışında görülmesine imkân yoktur.”
"Acaba Cumhuriyet’in hangi devrinde ibadet yasak olmuştur?"
CHP’li Bilgehan, TBMM’nin raporunun, tartışmalara ve iftiralara son vermesi gereken nitelikte olduğunu vurguladı. 2. Dünya Savaşı’nın zorlu ekonomik koşullarında bile camilerin korunması için olağanüstü çabalar sarf edildiğine işaret eden Bilgehan, “1944’te Cumhurbaşkanlığı’na ayrılan bütçeye de baktım. Toplam bütçesi 883 bin lira. Bugün Cumhurbaşkanlığı’na ayrılan bütçe 434 milyon lira. O yıllarda bütçenin büyük bölümü savunmaya gidiyor. Artık kurucularımıza kutsal değerler üzerinden iftira atmayı bırakıp onlara teşekkür etmeyi öğrenmelerini diliyorum” dedi.
Bilgehan, İnönü’nün 11 Ekim 1966’da “Acaba Cumhuriyet’in hangi devrinde camiler kapalı ve ibadet yasak olmuştur? Hiçbir zaman olmamıştır, ama her zaman bu iddialar istismar konusu olarak Atatürk rejimi ve CHP aleyhinde kullanılmıştır” dediğini hatırlattı.
Raporlu yanıt
1945 tarihli TBMM Komisyon Raporu’nda cami ve abidelerin onarımıyla ilgili dönemin Başbakanı Şükrü Saracoğlu’nun talimat verdiği anlatıldı. Raporda, “İş gerçekten zorludur. Güçlük yalnız parasızlıktan çıkmıyor; kudretli ellere, iyi elemanlara, malzemeye ve zamana ihtiyaç gösteriyor” denildi. Raporda, “hayrat hademelerinin (cami çalışanları) aylıkları ve ayni yardımlarında neden artışa ihtiyaç duyulduğu” da sıralandı.