İsrail'de kriz nasıl başladı, tartışmalı yargı düzenlemesinin destekçileri ve karşıtları ne diyor?
Raffi BergUnvan,BBC News Online Orta Doğu Editörü
İsrail, tarihinin en ciddi iç krizlerinden biriyle karşı karşıya. On binlerce kişi hükümetin yargı sisteminde yapılması planlanan değişiklikleri ve Başbakan Binyamin Netanyahu'nun bu değişikliklere karşı çıkan Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı görevden alınmasını protesto ediyor, sendikalar genel grev çağrısı yapıyor.
Peki ülkede neden böyle bir kriz yaşanıyor?
İsrail'de ne oluyor?
İsrail'de 1 Kasım'da yapılan genel seçimde ilk sırada yer alan Likud Partisi'nin lideri Binyamin Netanyahu, çetin koalisyon pazarlıkları sonrası yeni hükümeti kurdu.
Koalisyon, "İsrail'in tarihindeki en sağcı hükümet" olarak nitelendirildi.
İsrail Başsavcısı ve muhalefet partileri, yeni hükümetin planladığı reformların ülkede demokrasiyi tehdit ettiğini öne sürdü.
Ocak'tan bu yana da hükümetin planlarına karşı çıkan insanlar haftalık protestolar düzenlemeye başladı.
Ancak bu sefer protestoların ölçeği bambaşka ve Tel Aviv'deki eylemlere yüz binlerce kişi katılıyor.
Protestocular söz konusu yasa değişikliklerin iptal edilmesini ve Başbakan Netanyahu'nun istifasını talep ediyor.
Protestolara Netanyahu'nun siyasi rakipleri öncülük etse de, hareketin muhalefet çizgisini aştığı görülüyor.
Çok sayıda yedek asker de son günlerde göreve gitmeyi reddederek protestolara katılıyor.
Yaşanan krizin İsrail'in güvenliğini tehdit ettiği yönünde endişeler dile getiriliyor.
Halk neden kızgın?
Muhalifler teklif edilen yasal değişikliklerin, geçmişte hükümetin gücünü kontrol eden yargı sistemini zayıflatarak ülkede demokrasiyi ciddi şekilde baltalayacağını düşünüyor.
Bu düşüncenin temelinde ise İsrail tarihinin "en sağcı hükümetine" ve Netanyahu'ya karşıtlık söz konusu.
Yolsuzlukla yargılanan Netanyahu'nun kendini korumayaca çalıştığı ve hükümetin istediği yasaları herhangi bir engel olmadan uygulamak istediği belirtiliyor.
Peki teklif edilen değişiklikler neler?
Haftalardır protesto edilen yeni yasal düzenleme, hükümet gücü ile mahkemelerin hükümeti inceleme ve hatta hükümsüz kılma yetkisiyle ilgili.
Düzenleme yasalaşırsa;
- Yargıtay'ın kanunları gözden geçirme veya reddetme yetkisi, Parlamento'da salt çoğunluğun mahkeme kararlarını geçersiz kılabilmesiyle zayıflatılacak
- Yargıçları atayan komisyonun tamamen hükümetin kontrolünde olacak
- Bakanların, başsavcı tarafından yönlendirilen hukuk danışmanlarının tavsiyelerine uymaları zorunlu olmayacak
- Görev için uygun olmadığı düşünülen makam sahiplerinin görevden alınması zorlaşacak
Hükümet "böylesine bir reformun" zamanının çoktan gelip geçtiğini savunuyor.
Hükümet geri adım atar mı?
Başbakan Netanyahu, protestoları düzenleyenleri "hükümeti devirmeye çalışmakla suçladı" ve onlara meydan okudu.
Muhalefet, hükümetin reform paketinin bazı kısımlarını değiştirme önerilerini reddetti ve müzakerelere başlamadan önce geri adım atılmasını istedi.
Hükümet ise İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog tarafından teklif edilen uzlaşmayı reddetti.
Herzog, Twitter üzerinden yaptığı bir paylaşımda, "İsrail halkının birliği için sizi derhal, yeni düzenlemeyle ilgili yasama sürecini durdurmaya çağırıyorum. Tüm İsrail halkının gözleri sizin üzerinizde" dedi.
Netanyahu ise yasal düzenlemelerin "mahkemelerin yetkilerini aşmasını engellemek için yapıldığını" ve hükümetin halk tarafından seçildiğini söylüyor.
Hükümet ayrıca, yargının fazla liberal olduğunu ve yeni yargıçları atama sürecinin demokratik olmadığını öne sürüyor.
Netanyahu, yasa tasarısına karşı çıkan İsrail Savunma Bakanı ve emekli asker Yoav Gallant'ı görevden almıştı.