TBMM Anayasa Komisyonu, AKP ve MHP’nin TBMM Başkanlık Divanı’na sunduğu siyasi partilerin seçim ittifakına dair teklifi alt komisyona sevketti. Komisyon, perşembe günü toplanacak.
AKP ve MHP’nin TBMM Başkanlık Divanı’na sunduğu ittifak teklifi, Anayasa Komisyonu’nda görüşüldü. CHP ve HDP’nin de katıldığı toplantının açılışında konuşan Anayasa Komisyonu Başanı AKP’li Mustafa Şentop'un tam tutanak tutulması teklifi oylamada kabul edildi. HDP’li komisyon üyesi Adana Milletvekili Meral Danış Beştaş'ın, 80 milyonu yakından ilgilendiren teklif görüşmelerinin kameralar tarafından kayıt altına alınmasını önerisi ise böyle bir uygulama olmadığı için reddedildi.
HDP'li milletvekilleri Ahmet Yıldırım ve İbrahim Ayhan'ın vekilliklerinin düşürülmesini de komisyonda gündeme getiren Beştaş, "Mağdurdunuz zalim oldunuz" dedi. Toplamda 11 milletvekilinin vekilliğinin düşürüldüğünü hatırlatan Beştaş'tan sonra konuşan CHP Parti Sözcüsü Bülent Tezcan da, "Bu, toplumu, siyaseti kimliksizlestirme projesidir. Bu proje milleti tek tipleştirme projesidir" ifadelerini kullandı.
İttifak yasa teklifiyle iki partili parlamento sisteminin dayataıldığını savunan Tezcan, "Yüzde 10 barajını darbeciler getirdi. Niye kaldırmıyorsunuz" diye konuştu. CHP sözcüsü, şunları ekledi: "Buraya yazıyorum. İttifak yasası AK Parti’yi ve onunla beraber mesut, bahtiyar olacağını sanan siyaset anlayışını iktidardan düşürecek."
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Siyasi Partiler Kanunu, Mahalli İdareler Kanunu ve Milletvekilliği Kanunu’nda değişiklik yapılmasını öngören teklifin değerlendirileceği görüşmeler boyunca, komisyon üyesi milletvekilleri Meclis Genel Kurulu’nda yok sayılmayacak.
Kanun teklifinde neler var?
26 maddelik kanun teklifiyle ilgili hazırlanan bilgi notunda, aynı binada oturan seçmenlerin hane bütünlüklerinin korunması ve aynı seçim bölgesinde kalmaları şartıyla farklı sandık bölgelerine kaydedilebileceği belirtilmişti. Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) sandık bölgesi, seçmen sayısının belirlenmesi; seçim güvenliğinin sağlanması amacıyla sandıkların taşınması, sandık veya seçim bölgelerinin birleştirilmesi; hastalık veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı seçmenlerin oy kullanabilmesi amacıyla seyyar sandık kurulları oluşturma konularında yetkili olacağı kaydedilmişti. Bilgi notunda, teklifle ilgili yer alan bilgiler şöyleydi:
-Sandık kurulu başkanları, ilçede ikamet eden kamu görevlileri arasından ad çekme suretiyle ilçe seçim kurulu başkanlarınca belirlenecek, sandık kurulu başkanının göreve gelmemesi halinde kamu görevlileri arasından belirlenen üye, bu üyenin de bulunmaması durumunda en yaşlı üye kurula başkanlık edecek.
-Sandık kurulunun siyasi partilerce bildirilenler dışındaki üyesi, kamu görevlileri arasından ad çekme suretiyle ilçe seçim kurulu başkanlarınca belirlenecek. Birlikte yapılan Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde oy pusulaları aynı zarfa konacak; seçimlerde kullanılacak kabinler, oy vermenin gizliliğini sağlayacak şekilde yaptırılacak, ölçü ve standartları YSK'ca belirlenecek; filigranlı kağıttan basılan oy pusulaları ile oy zarflarının ebatlarını da YSK belirleyecek.
-Seçim kurulları ile kolluk güçleri arasında ihtilaflara sebep olan "sandık alanı-sandık çevresi" ayrımına dayanan uygulamadan vazgeçilerek, tek bir kavram olarak sandık çevresi yeniden tanımlanacak. "Sandık alanı" kavramından vazgeçilmesi sebebiyle, buna ilişkin yasakları düzenleyen, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’da yer alan ilgili madde kaldırılacak, bu maddedeki seçim güvenliğiyle alakalı bazı fıkralar eklenmek suretiyle, sandık çevresi düzenine ilişkin madde yeniden tanzim ediliecek.
-Sandık çevresi düzenini bozmaya yönelik eylemlere karşı kolluk güçlerinin harekete geçmesi için seçim görevlilerinin "çağrı" yapma konusunda ihmali olma ihtimaline binaen, seçmenlerce "şahsen ihbar" imkanı getirilecek.
-Sayım ve döküm cetvellerine ittifakların ortak oyları için ayrı bir sütun eklenecek. Aynı zarf içinde birden fazla oy kullanılan seçimlerde, zarfın içinden çıkan oy pusulaları okunmadan önce seçim türüne göre tasnif edilecek. Birlikte yapılan seçimlerde önce Cumhurbaşkanı seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak. Üzerinde, "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan, ancak sandık kurullarının ihmali sonucu mühürlenmemiş zarflar, 1984'ten bu yana istikrar bulmuş YSK uygulamalarında olduğu gibi geçerli sayılacak.
-İlçe seçim kurulu birleştirme tutanaklarında, ittifakların ortak oyları ve bu oyların dağıtılmasından sonra partilerin toplam oyları gösterilecek. Siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi desteklemesini yasaklayan hüküm kaldırılacak.
"Siyasi partiler, YSK’ya verecekleri protokolle ittifakın ana çerçevesini belirleyecek"
Teklifle, siyasi partilerin ittifak yapmalarına dair esaslar ve usuller düzenleniyor, siyasi partilerin anlaşarak ayrı ayrı, kendi aday listesiyle milletvekili seçimlerine katılmalarına imkan tanınıyor. Siyasi partilerin birlikte hazırlayıp YSK’ya vereceği protokolle ittifakın ana çerçevesi belirlenecek. İttifaktan vazgeçme halinde uygulanacak usul de düzenleniyor. Seçime katılma yeterliliğine sahip bir siyasi parti üyesinin, partisi seçime katılmadığı takdirde, kendi partisinden istifa etmeksizin, başka partiden aday olması mümkün kılınıyor.
Siyasi partiler, oy pusulasındaki yerleri belirlenirken kuraya ittifak olarak dahil edilecek ve tek sıra numarası alacak, bu partilerin ittifak içindeki yerleri ise ayrıca çekilecek kura ile belirlenecek. Teklifle, ittifakın adının oy pusulasında yer alma şekli de düzenleniyor. İttifak yapan siyasi partilerin o seçim çevresinde almış oldukları "geçerli oy", her birinin aldığı oylara ittifakın ortak oylarının, aldıkları oy oranında ilave edilmesiyle belirlenecek. İl seçim kurulu birleştirme tutanaklarında, ittifakların ortak oyları ve bu oyların dağıtılmasından sonra partilerin toplam oyları gösterilecek. Yüzde 10'luk barajın uygulamasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı dikkate alınacak.
İttifak içi milletvekili dağılımı, geçerli oy sayısı esas alınarak hesaplanacak
İttifak yapan siyasi partilerin milletvekili sayısının hesaplanmasında, önce ittifakın toplam oyu esas alınacak, böylece ittifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı belirlenecek, sonra siyasi partiler arasında aldıkları geçerli oy sayısı esas alınarak ittifak içi milletvekili dağılımı tespit edilecek. Belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimlerinde oy pusulaları aynı zarfa konulacak, ancak seçim bölgelerinin birleştirilmesine karar verilmesi halinde muhtarlık seçiminde oy pusulası ayrı zarfa konulacak. Seçmen kütüğü, yurt dışı seçmen kütüğü ve seçmen listeleri "yerleşim yeri adresi" bilgileri esas alınarak düzenlenecek. Teklifle, "sandık alanı" ifadesi kaldırılarak "ilçe seçim kurulunca belirlenen bina, yapı ve benzeri yerler" şeklinde sandık çevresi tanımı yapılıyor.
Bağımsız aday müşahitleri üçten fazla olursa, sandık kurulu başkanının ad çekmesi sonucu adları ilk çıkan üç müşahit dışındakiler sandık çevresinde bulunamayacak. Sandık kurul üyeleri üçten aşağı düşerse eksikler, "sandık alanında" bulunanlar yerine "o seçim bölgesinde" seçme yeterliğini haiz ve okur-yazar olanlar arasından, sandık başkanının seçeceği kimselerle doldurulacak. Anayasaya uyum kapsamında; milletvekili seçilebilmek için aranan "yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmış olma" şartı, "askerlikle ilişiği olmama" şeklinde değiştiriliyor. İttifakların ortak oy sayısıyla bu oyların ittifak içerisindeki partilere paylaştırılması, ilçe birleştirme tutanağında yer alacak.
Belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği; köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde seçilme yaşı 25'ten 18'e düşürülecek. Teklifle, anayasaya uyum kapsamında milletvekili genel veya ara eçiminde önceki veya sonraki bir yıl içinde yapılması gereken mahalli idareler organlarına veya bu organların üyelerine ilişkin genel veya ara seçimlerin milletvekili genel veya ara seçimleri ile birlikte yapılmasını öngören hüküm yürürlükten kaldırılıyor.