Jeff Bezos: Amazon'un CEO'luğunu bırakan Bezos'un iş felsefesi nedir?
2004'te Jeff Bezos ve teknik danışmanı Colin Bryar, Washington eyaletinin Seattle kentine bir saat sürüş mesafesindeki Tacoma kentine birlikte gittiler.
Amazon o zaman da multi-milyar dolarlık bir şirketti. Ancak onlar, iki gün müşteri hizmetleri temsilcisi olarak çalışacakları Amazon'un müşteri hizmetleri merkezine gidiyorlardı.
Bryar "Jeff telefonlara kendi bakıyordu" diyor. Bir ürünle ilgili aynı şikayetin sürekli geldiğini hatırlıyor ve "Jeff'in gözleri büyümüştü" diye anlatıyor.
Bezos öfkelenmişti. Üründe bir sorun olduğu netti ama kimse bir şey söylememişti. Daha sonra bir e-posta yollayıp, hatalı ürünleri tespit etmenin daha etkin yöntemlerini sordu.
Bezos bugün, şirketi kurduktan tam 27 yıl sonra Amazon'un yönetim kurulu başkanlığından ayrılıyor.
Bezos bu sırada bir dizi alışılmadık liderlik prensipleri geliştirdi. Bazıları bunun başarısının temeli olduğunu söylerken, diğerleri bütün bunların Büyük Teknoloji şirketlerinde yanlış giden her şeyin göstergesi olduğuna inanıyor.
Amazon'da çalışmış kiminle konuşursanız konuşun, "müşteri saplantısı" sözünü duymanız uzun sürmez.
Bezos için kâr etmek uzun vadeli bir arzuydu. Bir şirketin başarılı olabilmesi için müşterilerinin mutlu olması lazımdı, bedeli neredeyse ne olursa olsun.
Nadia Shouraboura 2004'te Amazon'da çalışmaya başladı. Amazon müdürlerinden oluşan seçkin "S takımına" davet edilmişti. Ancak ilk başladığında hemen işten kovulacağını düşündü.
"Noel yoğunluğunda hayatımın en büyük hatasını yapmıştım" diyor.
Shouraboura, önemli ürünleri çok yüksek olan depo raflarına koydurmuştu. Raflardan doğru ürünleri almak daha fazla zaman ve para gerektirecekti.
"Bize mümkün olduğunca az para kaybettirecek ve sorunu halledecek, akıllıca bir çözüm bulmuştum. Ama Jeff'e bunu anlattığımda 'bunu çok yanlış düşünüyorsun' dedi"
"Burada nasıl optimum para kazanılacağını düşünüyorsun. Müşteriler için sorunu hallet ve birkaç hafta sonra bana gelip, maliyeti söyle"
'Vergi ödemediği' iddiaları
Bezos'un bir çok karşıtı da var. Geçen ay ProPublica'da yayımlanan bir makalede Bezos'un vergi beyannamelerinin görüldüğü ve 2007-2011 arasında hiç vergi ödemediği iddia edildi. Dünyanın en zengin adamı için müthiş bir iddiaydı bu.
Amazon ile ilgili diğer hikayeler, acımasızlığı ve monopol olma eğilimleri de Bezos'un şöhretine pek yardımcı olmadı.
Ancak yakın çalışma arkadaşları, Bezos'un pek aldırış etmeyen, bencil bir patron olduğu yönündeki söylemlere pek katılmıyor.
Onlar için Bezos bir vizyoner ve efsanevi bir iş felsefesiyle 1,8 trilyon dolarlık bir şirket yaratmış bir isim.
İki pizza kuralı
Bezos küçük ekipleri seviyor. Toplantıları üretken yapma kuralı var ve toplantıya katılan herkesin iki pizzayla doyurabileceğinden emin olmak istiyor.
PowerPoint sunumlarından nefret ediyor ve bunun yerine yöneticilerine ele almaları için yazılı notlar vermeyi tercih diyor.
Dominant karakterlerin fazla ikna gücü elde etmesini önlemek için, bir toplantıda tek tek insanlara gidip bir sorun hakkında ne düşündüklerini soruyor.
Ve Bezos'u tanıyanlar, kendisine karşı çıkılmasını da sevdiğini anlatıyor.
Shouraboura "Tartışır ve birbirimize bağırırdık. Her şey çok açık ve masada olurdu ve konuşmalar bazen çok ateşlenirdi. Ancak hep konuyla ilgiliydi, insanla değil" diyor.
Amazon'un belirlenmiş 14 "liderlik ilkeleri" var. Bunlardan birinde "karşı çıkacak omurgaya" sahip olmaktan bahsediliyor.
Bezos hakikaten bu kültürü üst düzeyde besleyip, büyütmek istiyor. İlkelerden birinde liderlerin "sosyal ahenk için ödün vermemeleri gerektiği" söyleniyor.
Ancak bu felsefenin, Amazon'un daha alt birimlerinde doğru yorumlanıp yorumlanmadığı soruları var.
2015'te New York Times'da yayımlanan bir makalede konuşan eski Amazon çalışanları "yıpratıcı" bir iş kültüründen bahsediyordu.
Bezos, mühendislik, icatlar ve makineler hayranı. Ölçü bilime saplantılı, ki lojistik dünyasında bu çok da kötü bir özellik değil. Ancak karşıtları, bu saplantının özellikle Amazon'un sayısız deposunda insani bedelleri olduğunu söylüyor.
Amazon çalışanlarının Bessemer, Alabama'da bir sendika kurmak için başarısız girişimleri sırasında kendilerini "makinede bir parça" gibi hisseden çok sayıda çalışanla konuştum. Diğerleri ise "sürekli gözlemlenme" duygusundan bahsediyordu.
Ancak daha üst düzeylerde, Bezos'un yönetim tarzı farklı görünüyor. Ekiplerinin özerk olmasını seviyor ve bunun inovasyonu beslediğine inanıyor.
Amazon İnternet Hizmetleri AWS), çok başarılı bir bulut hizmeti sundu. Amazon'un asıl işi e-ticaretle görünürde fazla bir ilgisi de yoktu.
Ancak Bezos fikri destekledi ve güvendiği çalışanı Andy Jassy'ye bir şirket içinde şirket yaratması için özgürlük ve sermaye verdi.
Bezos Jassy'yi sadece bir müdür olarak değil, bir girişimci olarak görüyor. Bezos'un halefi olmasının da nedeni kısmen bu.
Shouraboura "İşe ilk başlarken cesur olmak kolay. Büyüdükçe cesur olmak daha da zorlaşır, çünkü çok fazla şeyi riske atarsınız. O hep çok cesurdu" diyor.
Tanıyanlar, Bezos'un sorunlara "geri geri" yaklaşmayı sevdiğini söylüyor. Bryar "Bu Amazon'da çok kendine özgü bir süreç" diyor.
Planlama aşamasında ekipler geriye doğru bir takvim işletiyor. Önce lansmanın nasıl yapılacağıyla başlayıp, geriye doğru çalışıyorlar.
"Ekibin yaptığı ilk şey basın açıklaması yazmak, normalde şirketler bunu en son yapar"
Bezos hep işe uzun vadeli yaklaştı. Ona yakın olanlar, kısa vadeli kar yerine müşteriye saplantılı olmasını tarif ederken "metodik" sıfatını kullanıyor.
Daima uzaya seyahatine tutkulu olan Bezos bu ay şirketi Blue Origin tarafından yapılacak ilk insanlı uçuşta uzaya gitmeyi planlıyor.
Dünyaya geri dönmesine izin verilmemesini isteyen dilekçe yaklaşık 150 bin imza topladı.
Ancak Bezos'u sevseniz de nefret etseniz de, çok parlak ve kabiliyetli bir lider olduğunu, dünya genelinde şirketlerin işleyişini değiştiren bir isim olduğunu kanıtladı.