Kanun kanuna karşı; TOBB Kanunu'nda değişiklik Ek 7. Madde ve Anayasa'ya aykırı mı?
AKP, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) kanununda değişiklik için teklif verdi. Teklife göre birlik başkanları, birlik yönetim kurulu üyeleriyle oda ve borsa yönetim kurulu başkan ve üyeleri genel ya da yerel seçimlerde aday olup listeye giremez ya da seçilemezse eski görevlerine geri dönebilecek. TBMM Sanayi Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda tartışılan düzenlemenin sadece TOBB Kanununda değişiklikle yapılamayacağı belirtiliyor. Seçimlerde adaylık için görevinden ayrılan ve sonrasında seçilemeyen kamu görevlilerinin tekrar görevlerine dönmelerine ilişkin hükmün 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un ek 7'nci maddesinde düzenlendiğine dikkat çekilerek, bu teklifin düzenleme yerinin Ek 7’de yapılması gerektiğine dikkat çekiliyor. Bu nedenle, kanun kanuna karşı yorumları yapılıyor.
“Bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz”
Muhalefet milletvekilleri, TOBB değişikliğinin 31 Mart seçimlerinde uygulanmayacağını belirtiyor. Teklifin, Anayasa’nın 67. maddesinde yer alan “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” hükmüne aykırı olmayacağı ifade ediliyor.
“Niye Anayasa Komisyonu değil”
Seçim mevzuatına ilişkin bir kanun teklifinin Anayasa Komisyonu yerine Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar Komisyonu’nda görüşülmesi de tartışma konularından.
TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, kabul edildi. TOBB için yapılan değişikliğin TESK için de geçerli olmasını öngören önerge kabul edildi. İYİ Parti’nin dışında CHP ve MHP teklife şerh koymadı.
Komisyonda kabul edilen teklife göre, milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde adaylık için görevinden ayrılan esnaf ve sanatkarlar meslek kuruluşları genel başkan ve başkan ile yönetim ve denetim kurulu üyeleri, aday olamadıkları veya seçilemedikleri takdirde en geç Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde eski görevlerine dönebilecek.
Bu süreçte, genel başkan ve başkanların yerine seçim yapılmayacak, yönetim ve denetim kurulu üyelerinin yerine ise yedek üyeler çağrılacak.
Genel başkan ve başkanların eski görevlerine dönmeleri için öngörülen sürenin sonuna kadar başkan vekilleri, yoksa en yaşlı yönetim kurulu üyesi başkanlık görevini yürütecek.
Milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde adaylık için görevinden ayrılan birlik başkanı ve birlik yönetim kurulu üyeleri ile oda ve borsa yönetim kurulu başkan ve üyeleri, aday olamadıkları veya seçilemedikleri takdirde eski görevlerine dönebilecek.
Bu süreçte, birlik başkanı ile oda ve borsa yönetim kurulu başkanının yerine seçim yapılmayacak, yönetim kurulu üyelerinin yerine ise yedek üye çağrılacak.
Birlik başkanı ile oda veya borsa yönetim kurulu başkanının eski görevlerine dönmeleri için öngörülen sürenin sonuna kadar en yaşlı başkan yardımcısı, bunun yokluğunda en yaşlı üye geçici olarak başkanlık görevini yürütecek.
Teklifin genel gerekçesi şöyle:
GENEL GEREKÇE
Kanun Teklifiyle Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununda düzenleme yapılarak milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde adaylık için görevinden ayrılan Birlik Başkanı ve Birlik Yönetim Kurulu üyeleri ile oda ve borsa yönetim kurulu başkan ve üyelerine, aday olamamaları veya seçilememeleri halinde eski görevlerine dönme imkânı tanınmaktadır.
Ek Madde 7 – (Ek: 15/3/1990-3617/1 md.)
Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilirler.(1)
II. Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette bulunma hakları
MADDE 67- Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasî parti içinde siyasî faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.
(Değişik: 23/7/1995-4121/5 md.) Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Ancak, yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının oy hakkını kullanabilmeleri amacıyla kanun, uygulanabilir tedbirleri belirler.
(Ek fıkra: 23/7/1995-4121/5 md.) Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.
(Ek fıkra: 3/10/2001-4709/24 md.) Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz.
MADDE 76- (Değişik: 13/10/2006-5551/1 md.; 16/4/2017-6771/3 md.) Onsekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.
(Değişik: 27/12/2002-4777/1 md.; 16/4/2017-6771/3 md.) En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, askerlikle ilişiği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.
Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.
Sanayi Komisyonu’ndan geçen teklif üzerinde teklif sahibi AKP’li Recep Özel ile teklife şerh düşen İyi Parti Denizli Milletvekili Yasin Öztürk’ün konuşmaları şöyle:
RECEP ÖZEL (Isparta) -Vermiş olduğumuz teklifle aslında seçim dönemi geldiği zaman kimlerin istifa edeceği, kimlerin etmeyeceği, hangi konularda... Aslında çok büyük bir karmaşa oluyor. Bunu seçim kanunlarında çok daha böyle açık, şeffaf, tadadi bir şekilde sayarak düzenlenmesi gerektiğini biz bu çalışmaları yaptıktan sonra görmüş bulunmaktayız.
Tabii, bu istifayla ilgili bu oda başkanlarının milletvekili ve mahallî idareler, yerel ve ara seçimlerde ne şekilde düzenleme olacağı 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nda düzenlenmiş.
Bu değiştirmesini teklif ettiğimiz Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Kanunu'nun 81'inci maddesinin son fıkrasında ilk çıktığında şöyle bir ibare var: "Milletvekili, belediye başkanı, belediye meclis üyesi ve il genel meclisi üyesi seçilenler ile siyasi parti organlarında görevli olanların oda, borsa ve birlik organlarındaki görevleri kendiliğinden sona erer." "Kendiliğinden" diyor, 2005 yılında bu daraltılmış, şu hüküm konmuş: "Milletvekili veya belediye başkanı olarak seçilenlerin oda, borsa ve birlik organlarındaki görevleri kendiliğinden sona erer." 81'inci maddenin son fıkrası şu anda yürürlükte. Şimdi, seçim döneminde oda başkanı istifa ediyor, milletvekili seçiliyor; istifa etmiş kişinin oda başkanlığı görevinin sona ereceğine dair hüküm açıkta kalıyor yürürlükte olmasına rağmen. Bu hükmün aslında 1983 yılında istifaları saydıktan sonra tabii kimi kamuya geri dönüşlerde problemler yaşanmış.
298 sayılı yasa ve geçici 7'nci madde ilave edilmiş 1990 yılında bu geri dönüşleri sağlama anlamında. Müsaade ederseniz o maddeyi size okumak istiyorum: "Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere; milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimlerinde aday ve aday adayı olan Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde, Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilirler." Böyle bir hüküm var, 1990 yılında çıkmış.
Tabii, bu çıktığında istifa edecekler tadadi olarak sayılmış, daha sonra genişletildiği için bu ek 7'nci maddeye bir düzenleme olmadığı için istifa etmesi gerekenler bu sendika başkanları, oda başkanları, diğer kamu görevlileriyle ilgili bir düzenleme olmadığı için bu açıkta kalmış. 2013 yılında Yüksek Seçim Kuruluna Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu müracaat ediyor, Yüksek Seçim Kurulunun aldığı kararı sizinle paylaşayım. Yüksek Seçim Kurulu 9/10/2013 tarihinde vermiş olduğu bir kararda "Seçimlerde adaylık için görevinden ayrılan ve sonrasında seçilemeyen kamu görevlilerinin tekrar görevlerine dönmelerine ilişkin hüküm 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un ek 7'nci maddesinde düzenlenmiş olup madde hükmünden de anlaşılacağı üzere konunun kurumlarınca değerlendirilmesi gerektiği ve kurumumuzu ilgilendiren bir husus olmadığından görüşülmesine yer olmadığına, karar örneğini Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonuna gönderilmesi..." Yani burada kurumlara diyor ki: "Aslında bu 298 sayılı Yasa'nın ek 7'ye göre aslında geri döndürülme imkânı var, bunu siz kendiniz yorumlayın."
YASİN ÖZTÜRK (Denizli) - Biraz önce bahsetmiştik, aslında 4'üncü maddede odalar ve borsaların ve birliklerin amaçlarından, kapsamından bahsederken tarafsızlık ilkesinden bahsetmiştik. Yine aynı kanunun 81'inci maddesinin 2008'de yapılan bir değişiklikle 13'üncü fıkrasında özellikle bir cümlenin yine üzerine düşmek lazım. O da "Borsa ve birlik organlarının seçimlerinde siyasi partiler, sendikalar ve sendika üst kuruluşları aday gösteremezler ve belirli adayların leh ve aleyhlerinde faaliyette bulunamazlar ve propaganda yapamazlar. Bu hükme aykırı davrananlar altı aya kadar hapis ve adli para cezasıyla cezalandırılır." Dolayısıyla bu şekilde olan bir maddede bu anlamda baktığımızda aday olduktan sonra artık başkan veya yönetim kurulu üyeleri siyasi bir kimlik kazanmıştır. Dolayısıyla dönüşleri de artık bu anlamdaki maddeye de ters düşmektedir.
Bu, ticaret odası, borsa başkanları, diğer bütün bu saymış olduğunuz birlik başkanlarına 2010 yılındaki düzenlemeyle getirildi. 2010 yılından önceki seçimlerde ticaret odası başkanı, esnaf odası başkanı, herhangi bir siyasi partiden aday olup seçilebiliyordu. Şimdi o zamanlar siyaset ve ticaret odaları tam keskin bir çizgi olmayacak, o zaman işler düzgün gidecek bir de oradaki siyaset yasağı herhangi bir siyasi partinin bir odanın içine müdahil olmaması, orada aday göstermemesi anlamında. Yoksa bir oda üyesinin siyaset yapması anlamını taşımaz yani tam tersi çıkmaz. Biz bu dönemde, bu devirde artık devlet memurlarının da siyaset yapması gerektiği, siyaset yasağının ortadan kalkmasını düşünürken biz esnafımızı, sanayicimizi daha çok siyasetin içerisine davet ediyoruz ki bu düzenlemeyi getiriyoruz. Ondan dolayı tam tersinden okumayalım derim.
YASİN ÖZTÜRK (Denizli) - Sayın Vekilim, 2010'da bu iktidar sizdiniz, şimdi de iktidar sizsiniz, sonuçta 2010'da düzelttiğinize göre bunu şimdi niye değiştirmek istediğinizi tam olarak kavrayamadık hâlâ.
YASİN ÖZTÜRK (Denizli) - Açıkçası, Sayın Komisyonuma ben bir önceki toplantıda bunu ifade etmiştim. Dört aydır bekleyen 56 tane karar varken Komisyonda, ayın 13'ünde, iki gün önce gelen bu kanun teklifi alelacele önümüze getiriliyor ama 7'nci ayda özellikle Türkiye için çok önemli olan nükleer enerjiyle ilgili Nükleer Düzenleme Kurumunun Komisyona hâlâ havale edilmemesini de özellikle dikkatinizi çekmek istiyorum. Yani dört aydır Türkiye'de enerji kurumuyla ilgili çok önemli bir kurum kuruluyor. Bu konuyla ilgili Komisyonumuz toplanmadı ama iki gün önce Meclise havale edilen bu konuyu alelacele seçim öncesinde getirilmeye çalışılıyor. Bu da abesle iştigaldir.