Kanuni döneminde bir seyyah ressam: Melchior Lorck
CENGİZ ÖZDEMİR / T24Kanuni döneminde Danimarka diplomatik heyetiyle birlikte İstanbul'a gelmiş ve Osmanlı topraklarında dört sene geçirmiş Melchior Lorck, hem ressam hem de seyyah kimliğiyle sıradışı eserler vermiştir. 16. yüzyıl İstanbul'unu 12 metrelik dev bir panoramik desenle belgelemiş olan bu ressam, bizlere paha biçilmez bir miras bırakmıştır. Sadece Fatih Camii'sinin 1776 depreminde yok olup giden orijinal halini göstermesi bakımından bile paha biçilemez belgelerdir.
(Melchior Lorck panoramasındaki Atik Sinan'ın eseri olan Fatih Camii)
Kimdir bu tuhaf isimli Danimarkalı? Kuşkusuz Shakespeare'in kafasında Hamlet senaryoları dolaşırken o daha hayattaydı. 1527 doğumlu Flensburg'lu soylu bir aileden geliyordu. Çocuk yaşlarda resim, gravür ve heykel çalışmış ve ailesi tarafından o dönemin modasına uyarak bu maharetli çocuk bir kuyumcunun yanına çırak verilmişti. Ancak ustasının teşvikiyle Hollanda, İtalya gibi ülkeleri gezerek çeşitli atölyelerde eğitim aldı. Danimarka'ya geri döndüğünde Kral tarafından Saray Ressamı ünvanını aldı.1555 yılının ocak ayında Şarlken'in kardeşi Ferdinand'ın diplomatik delegasyonuyla İstanbul'a geldi. Görevi gördüğü herşeyin resmini yapmaktı. Buna benzer bir görevin dönemin padişahı Kanuni tarafından Matrakçı Nasuh'a verildiğini daha önceki yazımda belirtmiştim. Melchior Lorck ile Matrakçı Nasuh hiç karşılaştılar mı? Büyük olasılıkla evet. Çünkü her ikisi de hükümdarlarının emrinde gidip gördükleri yerleri belgelemekle görevliydiler ve birbirlerinden öğrenecekleri vardı.
(Melchior Lorck tarafından yapılan Kanuni Portresi. Geride Süleymaniye Camii)
Melchior Lorck İstanbul'da kaldığı süre içinde paftalar halinde 12 metre uzunluğunda efsanevi bir panorama çizmişti. Panorama adet olduğu üzere Pera'daki bir elçilik binasının balkonundan çizilmiştir. (Tüm İstanbul panoramaları aşağı yukarı bu bölgeden çizilmiştir) Bu panoramada neler yoktur ki? Günümüzde tamamen yok olan Bizans ve Osmanlı eserleri büyük bir titizlikle kağıda aktarılmıştır. Örneğin yukarıda da değindiğim Atik Sinan'ın eseri olan Fatih Camii ya da bugün çatısı bulunmayan Ayvansaray'daki Tekfur sarayı ya da Topkapı sarayından Sarayburnu'na dek sıralanmış onlarca köşk ve saray. Bu köşklerin bir-iki tanesi dışında hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. En büyük yıkım bizzat sultan Abdülaziz'in emriyle sarayın ortasından geçirilen demiryolu inşaatı sırasında gerçekleştirilmiştir.
