Madendeki kömür neden yanar?
Soma’daki kömür madeni faciasının nedenleri ve sorumluları belirginleşmeye başlarken, bölgedeki kömür ocaklarının taşıdığı yangın riskine, 28 yıl önce 2 maden mühendisinin yaptığı araştırmayla dikkat çekilmiş. Şu ana kadar elde edilen bilgilere göre, ocaktaki bir yangının en önemli göstergesi olan karbonmonoksit gazındaki yükseliş. Bu da ancak sıkı takip ile anlaşılabiliyor.
Türkiye’yi yasa boğan, tarihinin en büyük kömür madeni kazalarından biri olan Soma Kömür Madeni kazasına ilişkin ilk bilirkişi raporları ve gözaltına alınanların ifadeleri ile kazanın nedeni belirginleşmeye başladı.
Hülya Güler’in Hürriyet’teki haberine göre, Akhisar Cumhuriyet Başsavcılığı’nca yürütülen soruşturma kapsamında geriye dönük bir yıllık işlemleri dâhil tüm bilgi ve belgelerine el konulan madende yer alan bilgisayar kayıtlarından elde edilen ilk belirlemelere göre, kazadan iki önce gaz sensörleri uyarı vermeye başladı. Madendeki karbonmonoksit gazının seviyesinin yüzde 50’nin üzerine çıktığı, bu nedenle üretime ara verilmesi gerektiği halde, hiçbir işlem yapılmadığı iddia ediliyor. Madendeki gaz seviyesinin yükselmesinde çeşitli etkenler rol alabiliyor ancak akla gelen ilk olasılık ve bu olayda da işçilerin ‘kömür sıcaktı’ ifadelerinin işaret ettiği etken ise, kömürün yanması.
28 yıl önce araştırılmıştı
Peki ocaktaki kömür nasıl yanar? Araştırmalar, ocaktaki kömürün yanması sorunun sık rastlanan bir durum olduğunu, madende iş güvenliğinin sağlanmasında en çok üzerinde durulması gereken konulardan biri olduğunu gösteriyor. Üstelik Soma bölgesi için ocak yangınları yeni bir konu değil. Bundan 28 yıl önce Maden Yüksek Mühendisi Cemal Özbirsel ve Maden Yüksek Mühendisi Ali Derin’in yaptığı ‘ELİ Soma Bölgesi Yeraltı Ocaklarında Kalın Kömür Damarı Üretiminde Karşılaşılan Güçlükler ve Ocak Yangınları ile Mücadele Yöntemleri’ başlıklı araştırmasında ocaktaki kömürün nasıl yandığı ve mücadele yöntemleri şöyle anlatılıyor:
İşletme planlamasında hata
*Ocak yangınlarının meydana gelişinde, yanıcı bir madde, yeterli oksijen ve ist kaynağının bir arada bulunması gerekiyor.
*Meydana geliş cinsine göre ocak yangınları eksojen ve endojen yangınlar olmak üzere ikiye ayrılır.
*Eksojen yangınlar yüksek sıcaklık sonucu meydana gelir, ısı kaynağı yanan ortamın dışındaki başka bir kaynaktır.
*Endojen ocak yangınları kömürün kendi kendine kızışması sonucu meydana gelir ve dış ısı kaynağının rolü yoktur.
*İşletme plânlamasında yapılan hatalar, diğer faktörler ne kadar olumlu olsada mutlak surette küçük ya da büyük ocak yangınına sebep olmaktadır.
Kömür için için yanıyormuş
Maden Mühendisleri Odası’nca (TMMOB) verilen kömür madenleri konusunda uzman İş Güvenliği A Sertifikası sahibi ve Manisa’da bu alanda 2006’dan bu yana serbest olarak faaliyet yürüten bir İş Güvenliği Uzmanı, “Şu ana kadar elde edilen veriler ve özellikle işçilerin ‘kömür sıcaktı’ ifadeleri, bu madendeki kömürün bir şekilde bir çatlaktan ya da başka yolla oksijen ile temas edip yanmaya başladığını gösteriyor. Oksijen yetersiz olduğu için de belki de alevli bir yanma değil ama halk arasındaki tabiriyle kömür ‘için için’ yanıyormuş. Bu yanma sonucunda ortaya çıkan gaz, belli bir süre sonra ortama yayılmış. Eğer yanan yer önlem alınarak betonlanmışsa bile bir süre sonra artık o betonu da yıkmış hatta patlamış diyebiliriz” dedi.