Mahfi Eğilmez: Enflasyon nasıl oldu da düştü?
*Mahfi Eğilmez
TÜİK, Aralık ayı enflasyonunu (TÜFE) yüzde 1,18 olarak açıkladı. Buna göre 12 aylık enflasyon yüzde 84,39’dan yüzde 64,27’ye geriledi. Aralık ayı için açıklanan yüzde 1,18’lik enflasyon oranı konusunda çok tartışma var. Mesela bu oran ENAG’a göre yüzde 5,18. Aralık ayında enflasyon oranının düşük çıkmasının nedeni konusunda şunları sıralayabiliriz: (1) Benzin fiyatlarında indirimler yapıldı. (2) Piyasaya döviz satışıyla müdahale dışında bankalar ve tasarruf sahipleri üzerinde pek çok baskı yaratan uygulama yürürlüğe kondu ve Dolar / TL kurunun Aralık ayı boyunca sabit kalması sağlandı. (3) Kira artışlarında yüzde 25’lik sınır devam etti. (4) Piyasada fiyatlara müdahaleler yapılarak fiyat artışlarının daha fazla olması önlendi. (5) Bankalara yüzde 8 – 10 dolayında faizle Devlet Tahvili satılarak bütçe açığının bir bölümü bankalara finanse ettirildi. (6) Enflasyon muhasebesi uygulaması yürürlüğe konmayarak şirket kârlarının yükselmesi sonucu kurumlar vergisinin artması ve böylece vergi gelirlerinin olması gereken den fazla gerçekleşmesi sağlandı.
Bütün bunların sonucunda enflasyon aylık olarak Aralık ayında yüzde 1,18 çıktı. 2022 yılının Aralık ayı enflasyonu yüzde 13,59 idi. Açıklanan oranın doğruluğu ya da yanlışlığı üzerindeki tartışmaları şimdilik bir kenara bırakarak bu hesaplamanın nasıl yapıldığını açıklamaya çalışacağım.
Ekte TÜİK’in yayınladığı TÜFE endeks sayılarını paylaşıyorum. Şimdi enflasyonun aylık ve 12 aylık olarak hesaplanışını bu endeks sayıları üzerinden birlikte yapalım. Öncelikle ekteki TÜİK TÜFE endeks sayılarından 2022 yılına ait olanları bir tablo halinde gösterelim:
Şimdi 2023 yılı için önce her ayın enflasyon (TÜFE) oranının yüzde 2, sonra da yüzde 3 arttığını varsayarak tablomuzu oluşturalım. Tabloyu oluştururken TÜİK TÜFE Aralık ayı endeks sayısını alıp buna ilk versiyon için yüzde 2 ekleme yaparak Ocak 2023 aylık enflasyonunu buluyoruz daha sonra bu sayıdan Ocak 2022 endeks sayısını çıkarıp Ocak 2023 endeks sayısına bölüp 100 ile çarparak Ocak ayında beklenen 12 aylık enflasyon oranını hesaplıyoruz. Bu hesabı bütün aylar için yapıyoruz. Bu hesaplamalar tablonun açık gri bölümünde yer alıyor. Aynı hesaplamayı aylık yüzde 3 enflasyon için yaparak ulaştığımız sonuçlar da tablonun koyu gri bölümünde yer alıyor.
Hiç kuşkusuz burada yaptığımız ilk basitleştirici varsayım her ayın ya yüzde 2 ya da yüzde 3 gibi yuvarlak oranlarda çıkması gibi bir basitleştirmeye dayanıyor. Siz aynı hesabı geçen yıllar ortalamalarına bakarak alacağınız aylık artış oranlarıyla yapabilirsiniz.
Burada yaptığımız ikinci basitleştirici varsayım arada gelebilecek etkileri göz ardı etmiş olmamızdır. Dolar kurunda ortaya çıkabilecek artışlar ya da düşüşler, petrol fiyatlarında ve dolayısıyla benzin fiyatlarında yaşanacak artışlar ya da düşüşler, ihracatta yaşanabilecek artış ya da düşüler gibi bir takım gelişmeler aylık oranları aşağı ya da yukarı yönde etkileyebilecektir.
Hiç kuşkusuz burada yaptığımız ilk basitleştirici varsayım her ayın ya yüzde 2 ya da yüzde 3 gibi yuvarlak oranlarda çıkması gibi bir basitleştirmeye dayanıyor. Siz aynı hesabı geçen yıllar ortalamalarına bakarak alacağınız aylık artış oranlarıyla yapabilirsiniz.
Burada yaptığımız ikinci basitleştirici varsayım arada gelebilecek etkileri göz ardı etmiş olmamızdır. Dolar kurunda ortaya çıkabilecek artışlar ya da düşüşler, petrol fiyatlarında ve dolayısıyla benzin fiyatlarında yaşanacak artışlar ya da düşüşler, ihracatta yaşanabilecek artış ya da düşüler gibi bir takım gelişmeler aylık oranları aşağı ya da yukarı yönde etkileyebilecektir.
Ek: TÜİK’in TÜFE Endeks Sayıları (Kaynak: TÜİK, Tüketici Fiyat Endeksi Haber Bülteni, Aralık 2022)
