Medyada 2015: Gazetecilik tehlikeli ve sakıncalı; 1 yılda tutuklu ve işsiz gazeteci sayısı tırmanışa geçti
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Örgütü’nün Türkiye Temsilcisi Erol Önderoğlu’nun BİA Medya Gözlem 2015 Raporu'na göre Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaretten hapis/para cezası veya tazminata mahkum gazeteci sayısı 2014'e göre 10 kat arttı; gözaltılar 72’den 120’ye, tutuklu gazeteciler 22’den 31’e fırladı. İşsizler 348 oldu.
Hükümetin 2015’te toplumsal barış ve özgürlükleri perçinlemek yerine otoriterliğe odaklanması, temel özgürlükleri her yönden zayıflattığı gibi gazeteciliği de “tehlikeli ve sakıncalı bir meslek” haline getirdi.
2015’te yayımlanan dört adet BİA Medya Gözlem Raporu, medya özgürlüğü şartlarının 2014’e göre dahi gittikçe zorlaştığını gösteriyordu. Yıl sonundaysa, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaretten mahkum olan gazeteci sayısının 10 kat arttığı, gözaltı sayısının 72’den 120’ye, tutuklu gazetecilerin 22’den 31’e, işten çıkarma veya çıkmaya zorlamaların 339’dan 348’e çıktığı anlaşıldı.
Başta Cumhurbaşkanı, hükümet yetkilileri, iktidar yanlısı medya, farklı görüşlere tahammülsüzlüğün, eleştirel gazeteci ve görüş sahiplerinin medyadan dışlandığı ve hedef gösterildiği bir yıl oldu. 2015 yılında, 6 yayın yasağı, 5 gizlilik kararı, 10 akreditasyon ayrımcılığı yaşandı; 118 site, 353 Twitter hesabı, 399 haber ve köşe yazısı, 21 TV kuruluşu ve 2 gazeteci sansürle karşılaştı.
2015 yılında 19 gazeteci ve 2 karikatürist olmak üzere 28 kişiye, siyasi yetkililere sert eleştiri ve hicvi hoşgörüyle karşılamalarını tavsiye eden Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tavsiye kararlarına aykırı şekilde Recep Tayyip Erdoğan’a hakaretten (TCK’nın 125/3 ve 299) toplam 21 yıl 6 ay 19 gün hapis cezası verildi. Oysa, 2014 yılında 2 gazeteci, 2013’te 3, 2012 yılında 1 ceza söz konusuydu.
Mahpus sayısı 4 yıl sonra tırmanışta!
31 gazeteci ve 8 dağıtımcı 2016’ya hapiste girdi. Gazetecilerin 28’i ve dağıtımcıların tamamı Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor; 3’ü “örgüt propagandası” suçlamasıyla hapiste tutuluyor.
2014'te 22 gazeteci ve 10 dağıtımcı, 2013’te 59 gazeteci ve 23 gazete dağıtımcısı, 2012’de 68 gazeteci ve 27 dağıtımcı hapiste girmişti.
31 gazeteciden 17’si Kürt medyasından
Hapisteki 31 gazeteciden 17’si 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG', ikisi 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP), ikisi 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C), biri 'Direniş Hareketi', biri ‘Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist’ (TKEP/L) örgütlerine üyelik suçlamasıyla yargılanma konusu oldu.
Gazetecilerden biri “FETÖ/Paralel Devlet Yapılanması” örgütü yöneticiliğinden, biri “Devletin gizli belgelerini tahrip/kullanma” ve “hükümeti yıkmaya teşebbüs” iddiasıyla yargılanırken, biri “FETÖ/PDY örgüt yöneticiliği”nden soruşturmaya konu edildi; ikisi de “FETÖ/PDY” örgütüne 'yardım' ve “gizli belge temin etmek”ten soruşturma geçiriyor.
Gazetecilerden biri üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) yargılandı; bir diğeri Suriye’deki Demokratik Birlik Partisi (PYD) örgütü “propagandası” yapmaktan, biri de bilinmeyen bir “örgüte yardım”dan soruşturma geçiriyor.
2014'e hapiste giren 59 gazeteciden 34’ü 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG', 9’u 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C), altısı 'Ergenekon'; dördü 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP), biri 'Direniş Hareketi', biri ise İBDA-C davalarındandı. İki gazetecinin örgütü bilinmiyordu. İki gazeteci Gezi Direnişi operasyonları ile bir gazeteci de 'casusluk' iddiasıyla hapisteydi.
2013'e hapiste giren 68 gazeteciden de 49'u 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG', altısı 'Ergenekon', dördü 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP), dördü 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C), biri OdaTV, biri 'Direniş Hareketi', biri Devrimci Karargah, biri ise İBDA-C davalarından hapiste. Bir gazetecinin ise örgütü bilinmiyor.
Hapisteki hukuki durumlar
2016’ya hapiste giren 31 gazeteciden 19’u hükümlü, 3’ü halen yargılanıyor; 9’u soruşturma geçiriyor. Soruşturma geçirenlerden ikisi “örgüt propagandası”, ikisi “örgüt üyeliği”, ikisi hem “örgüte yardım” hem “gizli belge kullanmak”, ikisi sadece “örgüte yardım”, biri “örgüt yöneticiliği” şüphesiyle soruşturuluyor.
2015 yılına hapiste giren 22 gazeteciden 18'i hükümlü, 3'ünün davası sürüyor; 1'i soruşturma geçiriyordu.
2014'e hapiste giren 59 gazeteciden 25'i hükümlü, 24'ünün ise yargılanması sürüyordu. 10'u ise 31 Aralık 2013 itibarıyla henüz iddianameleri açıklanmadığı için, ne tür iddialarla hapiste tutulduklarını net olarak bilmeden ilk duruşma gününü bekliyordu.
2013'e hapiste giren 68 gazeteciden 18'i hükümlüydü, 43'ünün yargılanması sürüyordu. Yedisi ise 31 Aralık 2012 itibarıyla iddianameleri açıklanmadığı için, ne tür iddialarla tutulduklarını net bilmeden ilk duruşma gününü bekliyordu.
Hapis gazeteciler hangi medyadan
31 Aralık 2015 itibariyle cezaevlerinde bulunan 31 gazeteci, çalıştıkları medya kuruluşlarına göre şu şeklinde dağılım gösteriyordu: Azadiya Welat gazetesinden (6), Özgür Halk (3), DİHA (3), Cumhuriyet (2), Taraf (1), Bugün (1), Samanyolu Yayın Grubu (1), Radyo Dünya (1), Hevi Jine (1), Özgür Gündem (1), Vice News (1), Yeni Evrede Mücadele Birliği (1), Yürüyüş (1), Ekmek ve Adalet (1), Atılım (1), Odak dergisi (1) ve Eylül Hapishane dergisi (1), Mezitli FM (1), Jinha (1), Nibebim.com sitesi (1), Ötekilerin Postası (1).
2014'teki hapis 22 gazeteci çalıştıkları yayınlara göre Azadiya Welat (5), DİHA (3), Özgür Halk (4), Radyo Dünya (1), Havi jin (1), Emek ve Adalet Dergisi (1), Eylül Hapishane dergisi (1), Atılım (1), Yeni Evrede Mücadele Birliği (1), Samanyolu Yayın Grubu (1), Milat gazetesi (1), Odak dergisi (1) ve Mezitli FM (1) şeklinde dağılıyor.
2013'e hapiste giren 59 gazeteci DİHA (10), Azadiya Welat (9), Özgür Gündem (8), Özgür Halk (2), Demokratik Modernite (1), Evrensel gazetesi (1), Gün TV (1), Radyo Dünya (1), Ulusal Kanal (2), Aydınlık Dergisi (1), Kanal Biz TV (1), Yurt gazetesi (1), Oda TV (1), Emek ve Adalet dergisi (1), Halkın Günlüğü (1), Tavır Dergisi (2), Artı İvme Dergisi (1), Yürüyüş Dergisi (4), Özgür Radyo (1), Atılım dergisi (2), Eylül Hapishane dergisi (1), Odak dergisi (1), Mezitli FM (1), Akıncı Yol dergisi (1), Hatay Asi gazetesi (1), Özgür Gelecek gazetesi (2), Yeni Evrede Mücadele Birliği Dergisi (1) şeklinde dağılıyor.
2012'ye hapiste giren 68 gazeteci çalıştıkları yayınlara göre DİHA (19), Azadiya Welat (9), Özgür Gündem (9), Özgür Halk (3), Demokratik Modernite (3), Dersim gazetesi (1), Evrensel gazetesi (1), Birgün gazetesi (1), Radyo Dünya (1), Gün TV (1), Heviye Jin (1), Ulusal Kanal (2), Aydınlık Dergisi (1), Kanal B imtiyaz sahibi (1), Cumhuriyet gazetesi (1), Kanal Biz (1), OdaTV (1), Devrimci Karargâh (1), Emek ve Adalet dergisi (1), Tavır Dergisi (1), Halkın Günlüğü (1), Yürüyüş Dergisi (1), Eylül Hapishane dergisi (1), Atılım Dergisi (2), Özgür Radyo (1), Odak dergisi (1), Mezitli Fm (1) ve Akıncı Yol (1) olarak dağılıyor.
Erdoğan'a hakaretten 28 kişiye 21 yıl 6 ay 19 gün hapis cezası
2015 yılında 19 gazeteci ve 2 karikatürist olmak üzere 28 kişiye, siyasi yetkililere sert eleştiri ve hiciv karşısından hoşgörülü olmalarını tavsiye eden Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tavsiye kararlarına aykırı şekilde Recep Tayyip Erdoğan’a hakaretten (TCK’nın 125/3 ve 299) toplam 21 yıl 6 ay 19 gün hapis cezası verildi.
Söz konusu cezalardan 10 yıl 8 ay 22 günü TCK’nın 299. Maddesine dayanarak 5’i gazeteci toplam 9 kişiye; 10 yıl 9 ay 27 günüyse TCK’nın 125/3 maddesine başvurularak 14’ü gazeteci, 2’si karikatürist toplam 19 kişiye verildi. Ayrıca, 3 gazeteci, 3 gazete, 2 milletvekili ve 1 hukukçu da Erdoğan’a 108 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.
Oysa, 2014 yılında 2 gazeteci, 2013’te 3, 2012 yılında 1 ceza söz konusuydu. 2014 yılında, Erdoğan’a TCK’nın 125/3 maddesi kapsamında hakaret ettikleri iddiasıyla 2 gazeteci toplam 11 ay 20 gün ertelemeli hapse ve 7 bin TL para cezasına; 61 kişi de, toplam 31 yıl 2 ay 15 gün hapis ve 332 bin 660 TL para cezasına mahkum edilmişti.
2014’te eski Başbakan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret veya kişilik haklarına saldırı suçlamasıyla 20’si gazeteci, 2’si karikatüriste toplam 18 ceza veya tazminat davası görüldü. Bunun dışında 167 kişi hakkında aynı suçlamayla 46 dava açıldı.
2013’te, “kişilik haklarına saldırı” veya “hakaret” iddiasıyla 8’i gazeteci toplam 11 kişiye 3 yıl 7 ay 7 gün hapis ve 59 bin 700 TL para cezası verildi. Başbakanın şikayetiyle veya savcılıkların resen hakarete geçmeleri sonucu; 3’ü gazeteci toplam 6 kişi ve bir gazete toplam 11 ay 20 gün hapis 43 bin 500 TL para cezasına çarptırıldı; 3 gazeteciyle ilgili yeni suç duyurusu yapıldı.
2012’de 12'si gazeteci 33 kişi “hakaret” gerekçesiyle 10 yıl 7 ay 16 gün hapis ve 197 bin 180 TL, bir gazete de 4 bin TL para cezasıyla karşılaşmıştı. Başbakan Erdoğan'a hakaret ettiği ve kişilik haklarına saldırdığı gerekçesiyle biri gazeteci 10 kişiye toplam 3 yıl 8 ay 7 gün hapis ve 89 bin 80 TL para cezası verilmişti.
4 gazeteci cinayeti, 69 saldırı, 59 tehdit...
2015 yılında 3 Suriyeli gazeteci ve bir gazete yazarı öldürüldü, 64 gazeteci, 4 medya organı, 1 yazar saldırıya uğradı. Bu dönemde, 38 gazeteci, 21 medya organı tehdit edildi. 3 de sözlü saldırı vakası yaşandı.
2014'te toplam 142 gazeteci, 2 gazete, 1 gazete matbaası, 6 internet sitesi, 1 Twitter hesabı saldırının hedefi oldu; gazeteci ve medyaya karşı 23 sözlü saldırı veya tehdit yaşanmış, 72 medya temsilcisi gözaltına alınmıştı.
2013'teyse, 186 gazeteci, bir yayın kuruluşu ve iki İnternet sitesi saldırının hedefi olmuş; gazeteciler ve medyaya karşı 15 sözlü saldırı veya tehdit gelişmişti. Gezi eylemlerinin etkili olduğu 27 Mayıs-30 Eylül 2013 döneminde ise polis 153 gazeteciyi darp etmiş, 39'unu da gözaltına almıştı.
2012'de gazetecilere ve medya çalışanlarına yönelik en az 46 fiili, sözlü, sosyal medya üzerinden yazılı saldırı vakası yaşanmıştı. Bir konser, iki panel engellenmiş, 4 gazete, 3 ajans bürosu da basılmıştı. 2011 yılında da gazetecilere yönelik 33 saldırı, tehdit ve darp vakası meydana gelmişti.
Net sansürü, yayın yasağı ve akreditasyon yaygın...
2015 yılında, 6 yayın yasağı, 5 gizlilik kararı, 10 akreditasyon ayrımcılığı yaşandı; 118 site, 353 Twitter hesabı, 399 haber ve köşe yazısı, 21 TV kurulu ve 2 gazeteci sansürle karşılaştı; 12 video, 7 kitap, 5 mizah dergisi, 4 film, 2 dergi, 2 gazeteci, 1 belgesel, 1 broşür, 1 panel, 1 anma, 1 seçim filmi, 1 afiş, 1 resim sansür edildi.
2014’te 30 İnternet sitesi veya haberi, 17 gazeteci, 2 gazete, 3 Facebook sayfası, 3 film, 2 afiş, 1 resim sergisi, 1 piyano eseri, 1 konser, 1 kitap sansür edildi. Toplam 7 yayın yasağı, 4 akreditasyon ayrımcılığı, cezaevinde 2 haberleşme yasağı yaşandı.
2013’te 12 İnternet sitesi, 6 film, 5 Facebook sayfası, 3 gazete, 1 kartpostal, 1 konser, 1 klip sansür edilmişti.
TMK: 3 gazeteci mahkum, 26’sı yargılanıyor
Geçen yıl 3 gazeteci TMK uyarınca 6 yıl 3 ay 22 gün hapis (1 yıl 6 ay 22 günü ertelemeli olmak üzere) ve 24 bin TL de para cezasına mahkum edildi. 26’si 337 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanmaya devam ediyor. 2’sine yeni dava açılırken 2’si beraat etti. 135 yıl hapis istemiyle yargılanan 18 gazetecinin davası zamanaşımından düştü.
2014 yılında 1 gazeteciye bu kanun uyarınca 16 yıl 3 ay hapis cezası verilmiş; 4’ü de 268 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanıyordu.
TCK: 17 gazeteci mahkum, 67’si sanık
Geçen yıl 15 gazeteci ve 1 siteye “hakaret” suçlamasıyla 1740 TL’si ertelemeli olmak üzere toplam 5 yıl 8 ay 17 gün hapse ve 48 bin 940 TL adli para cezası verildi; 3 gazeteci de kişilik haklarına saldırı gerekçesiyle toplam 14 bin TL tazminat ödemeye mahkum edildi. 1 gazeteci “güvenlik kuvvetlerini aşağılamak” iddiasıyla 10 ay hapse, bir diğeri de “iftira”dan 1 yıl 15 gün hapse mahkum edildi.
58 gazeteci “örgüt üyeliği veya yöneticiliği” veya “örgüte yardım” iddiasıyla toplam 877 yıl 6 ay hapis istemiyle, ayrıca 4’ü “silahlı isyana teşvik” ve “darbe teşebbüsü” gerekçesiyle 2 kez ağırlaştırılmış müebbet ve 40 yıl hapis istemiyle yargılanıyordu. 3 gazeteci “soruşturmanın gizliliğini ihlal”, 2’si “casusluk” suçlamalarından beraat etti. 1 yazar, “Atatürk’ün anısına hakaret”ten 1 yıl 9 ay hapse mahkum oldu.
2014’te 10 gazeteciye, TCK’nın “düşmanlığa tahrik”, “dini değerleri aşağılamak” ve “hakaret” suçlamalarıyla 3 yıl 5 ay 9 gün hapis ve 14 bin 280 TL para cezası verilmişti.
2013’te, “kişilik haklarına saldırı” veya “hakaret” iddiasıyla 8’i gazeteci toplam 11 kişiye 3 yıl 7 ay 7 gün hapis ve 59 bin 700 TL para cezası verilmişti. 2012’de 12'si gazeteci 33 kişi “hakaret” gerekçesiyle 10 yıl 7 ay 16 gün hapis ve 197 bin 180 TL, bir gazete de 4 bin TL para cezasıyla karşılaşmıştı. 2013’te Özel yetkili Ağır Ceza Mahkemeleri, 38’i gazeteci ve medya çalışanı olmak üzere toplam 56 kişiyi TMK ve TCK’nın “terör” veya “yasadışı örgüt üyeliği veya yöneticiliği”ne dair hükümlerine dayanarak 1 ağırlaştırılmış müebbet, 2 müebbet hapis, 2 bin 21 yıl, 6 ay 7 gün hapis ve 2 milyon 626 bin 600 TL para cezasıyla cezalandırdı.
2012 yılında 18 hükümlü gazeteciden dört gazeteci müebbet, 13 gazeteci de toplam 147 yıl 7 ay hapse mahkum olmuştu.
AİHM Türkiye'yi, ifade özgürlüğünü ihlal etmekten toplam 42 bin avro'ya mahkum etti
2015 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 5 gazeteci, 3 hukukçu, 1 siyasetçi, 1 emekli askerin de aralarında olduğu 26 kişinin açtığı davada Türkiye’yi ifade özgürlüğünü ihlal etmekten toplam 42 bin 043 Avro (134 bin 166 TL) tazminat ödemeye mahkum etti.
2014 yılında AİHM, 9 gazeteci ve 1 medya organının da içlerinde bulunduğu başvuruculara toplam 135 bin 612 Avro (394 bin 320 TL) tazminat ödenmesine hükmetmişti. 2013’te, 2’si gazeteci 29 kişinin ve 11 yayın kuruluşunun açtığı davalarda mahkumiyet toplamı 198 bin 935 Avro (507 bin 417 TL) olmuştu.
2012 yılında Türkiye, 6’sı gazeteci dokuz kişiye ve bir kuruma 78 bin 581 Avro (yaklaşık 184 bin TL) ödemeye mahkum edilmişti.
2011'de AİHM, Türkiye aleyhine verdiği altı tazminat kararında yaklaşık 105 bin TL ödenmesine karar veriyordu. Üç kararda ise tazminat bedeli tutarı belirtilmediğinden, herhangi bir tazminat ödenmesine gerek bulunmadığına karar verilmişti.
Ancak AİHM öncesi bireysel başvuru hakkı kapsamında başvuru mercii haline getirilen Anayasa Mahkemesi (AYM) 2015 yılında, 6 gazeteci, 4 siyasetçi veya yerel yetkili, 1 yazar, 1 radyo ve 1 sitenin başvurusuyla verdiği 12 karar kapsamında mahkeme gideri dahil toplam 42 bin 990 TL tazminat ve mahkeme gideri ödenmesini kararlaştırdı.
Ayrıca, “gözaltında işkence”den 1 gazeteciye 55 bin TL tazminat ödenmesine, 1 diğerinin de adil yargılanmadığı gerekçesiyle yeniden yargılanmasına hükmetti.
İşten çıkarmalar artışta
2015 yılında en az 348 gazeteci, gazete yazarı veya çalışanı işten çıkarıldı ya da istifaya zorlandı.
2014 yılında 339 gazeteci, yazar ve medya çalışanının işine son verilmesi ya da istifaya zorlanması söz konusuydu. 2013’te bu sayı 143’tü.
RTÜK cezaları yarıya indi
7 Ocak-18 Kasım 2015 döneminde RTÜK sitesinde yer alan verilere bakılırsa, Kurul 2015 yılında televizyonlara 69 uyarı, 168 para cezası, radyolara da 4 uyarı 4 de para cezası verdi. 2015’te yayın kuruluşlarına 9 milyon 905 bin 674 TL para cezası verildi.
2014 yılında RTÜK, televizyonlara 78 uyarı, 254 para cezası, radyolara da 12 uyarı ve 7 para cezası vermişti. Para cezalarının toplamı da 18 milyon 616 bin 966 TL idi.
2013’te TV’lere 324 uyarı, 1.208 para cezası, radyolara da 124 uyarı ve 92 de para cezası verilmişti. RTÜK, 2012'de radyo ve TV kuruluşları 603 uyarı 290 para cezası ve üç program durdurma cezasıyla cezalandırmıştı. 2011'de de 20'si radyo, 480'i TV kanalı için, 89 para cezası, 383 uyarı ve 27 de program durdurma cezası söz konusuydu.