Merkez Bankası ekonomistleri sordu: Yolların kalitesi gıda fiyatlarını etkiliyor mu?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) blogunda yayınlanan bir yazıda ilginç bir soruyu gündeme getiren ekonomistler, karayollarının altyapı kalitesinin gelişimiyle, gıda fiyatlarının korelasyonunu (doğrusal ilişki yönü) inceledi.

"Karayollarının altyapı kalitesi gıda fiyatlarını etkiliyor mu?" diye soran banka ekonomistleri Hülya Saygılı ve Semih Türman, Merkez Bankası'nın blog sayfasında kaleme aldıkları yazıda bu soruya "Evet" cevabını verdi.

Yazıya göre, karayolları altyapı kalitesindeki iyileştirmelerin ticaret maliyetlerini azalttığı, bölgeler arası ticaret hacmini arttırdığı ve rekabet koşullarını iyileştirmek suretiyle piyasa ekonomisinin işleyişini desteklediği söylenebilir.

Etkinin özellikle dayanıklı gıda ürünlerinde görülmesi de karayolları altyapı kalitesinin artması ile stoklanabilir ürünlerde dolaşımın artmasına ve daha sağlıklı fiyat oluşumuna işaret ediyor.

Karayolları Genel Müdürlüğü ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri kullanılarak karayolları altyapısındaki iyileştirmelerin bölgeler arası ticaret kanalı üzerinden gıda (taze meyve-sebze) fiyatları üzerindeki etkisi inceleyen analistler 2005-2015 dönemleri arasında 35 gıda ürününün fiyatlarını mercek altına almış.

Doğu ve Güneydoğu'da etki daha yüksek

2005 yılı itibarıyla ortalamada yüzde 14,4 olan bölünmüş yol oranının 2015 yılında yüzde 33,9 seviyesine kadar yükseldi. 

Yapılan analizlerde elde edilen bulgular, bölgesel bölünmüş yol oranında örneklem ortalamasının üzerinde gerçekleşen 10 yüzde puanlık bir artışın taze meyve sebze fiyatlarında yaklaşık yüzde 1,5’lik kalıcı bir gerilemeye neden olduğunu gösteriyor.

Çilek, kiraz, domates gibi hızlı bozulabilen ürünler ve elma, armut, kavun gibi nispeten daha dayanıklı ürünleri iki grup altında toplulaştırıldığında ise; sonuçlar hızlı bozulabilen taze meyve-sebze ürünlerinde istatistiksel olarak anlamsız çıkarken, nispeten dayanıklı ve stoklanabilen ürünler için ise yüksek derecede anlamlı.

Ayrıca, etkinin Doğu ve Güneydoğu bölgelerimizde çok daha yüksek, batı bölgelerimizde ise görece düşük olduğu raporlanıyor.

Yazıda genel olarak dikkat çekilen nokta, ulaştırma altyapısının bölgesel kalkınma performansını önemli ölçüde güçlendirdiği.

Bu kapsamda ekonomistler ayrıca, "Kalkınmada öncelikli bölgelerde etkinin yüksek olması da altyapı yatırımlarının büyüme ve refah etkisinin bu katkıya en çok ihtiyaç duyan bölgelerde gerçekleşmesi nedeniyle umut verici" diyor.