Mültecilerin gönüllü geri dönüşü
Barışın ve güvenin yeniden tesisi, mültecilerin evlerine onurlu ve güvenli geri dönüşlerini sağlamak için BM Mülteciler Yüksek Komiserliği olarak, Mahmur kampı ile ilgili ülkelere yardım etmeye, bu alandaki teknik uzmanlığı paylaşmaya hazırız.
Mülteciler, yaşamları ve özgürlükleri ciddi bir tehlike altında olduğu için ülkelerini terk etmek zorunda kalan kişilerdir. Ülkeleri onların can güvenliklerini, temel insan haklarını koruyamadığı ya da korumak istemediği için başka ülkelere sığınmak zorunda kalıyorlar.
Dolayısıyla sığındıkları ülkenin koruması altına girmeleri gerekiyor. Sığındıkları ülke açısından, mültecileri korumak hukuki, tarihî ve kültürel bir sorumluluktur.
Uluslararası koruma, canları tehlike altında olduğu için ülkelerinden kaçan insanlara sınırların açık tutulması, onları ülke topraklarına kabul edilmeleri ile başlar.
Bu kişilerin hakkında mülteci olmadıklarına dair bir kesin kanaat oluşmadıkça da onları risk altında olacakları ülkelerine geri göndermemekle devam eder. Mültecilere insan onuruna yakışır, temel insan haklarını gözeten yeni bir yaşam sunmak, sığınılan ülkenin görevidir. Uzun vadede de onlara kalıcı çözümler bulunmalıdır.
Güvenli dönüş önemli
Yeni, güvenli bir hayata başlamalarına yardımcı olunmalıdır. Bir insanın tüm yaşamını mülteci olarak geçirmesi istenmeyecek bir durumdur. Mültecilerin mümkün olduğunca kısa bir sürede bir ülkenin tam koruması altına girmeleri hedeflenir. İdeal olan, mültecilerin terk ettikleri ülkelerindeki koşulların değişmesi sonucu evlerine kendi istekleri ile geri dönmeleridir.
Buna gönüllü geri dönüş denir. BM’nin mültecilerin korunması ve onlara kalıcı çözümler bulunmasında ülkelere yardım sağlamak, bu alandaki uluslararası hukukun gelişimine katkıda bulunmak üzere kurduğu Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), tamamen siyaset dışı, insani amaçlı bir örgüttür.
En zor çözüm
Gönüllü geri dönüş ideal bir çözüm olmakla beraber gerçekleşmesi en zor çözümdür de. İnsanları evlerini, yurtlarını terk etmeye zorlayan sebeplerin ortadan kalkması, yani savaşın, şiddetin, zulmün sona ermesi, genelde siyasi çözümleri gerektirir. Bu da ancak çok yoğun çalışmalar sonucu elde edilir genellikle.
Dönüş koşulları ortaya çıkarsa, mülteciler kendi arzuları ile evlerine geri dönebilirler.
Gönüllü geri dönüş, uluslararası hukuka uygun olmalıdır. Bir hukuk ihlalinden kaçınmanın yolu da, mültecilerin geri dönmek istedikleri menşe ülke, sığındıkları ve halen yaşadıkları ülke ve UNHCR’nin arasında üçlü anlaşmalar imzalamaktır.
Bu anlaşmalarda, dönüş yapılacak ülkenin, dönenlere hangi hukuki, ekonomik ve sosyal garantiler sağlayacağı hükme bağlanır.
Mültecilerin sığınmış bulundukları ülkenin, gönüllü olarak geri dönmek istemeyenlere, kendi topraklarında nasıl imkânlar tanıyacağı da bu anlaşmalarla teminat altına alınır.
Siyaset dışı ve insani bir örgüt olan UNHCR tüm bu garantilerin işleyişini denetlemek, izlemekle kendini bağlar.
Örgüt, gönüllü geri dönmekle, sığındıkları ülkede yaşamlarını sürdürmek arasında zor bir seçim yapmak durumunda kalan mültecilere, hür iradeleriyle ve bilgiye dayalı bir karara varabilmeleri için, tarafsız ve objektif bilgi sağlar. Bu bilgi sağlanması işlemi çok önemlidir.
Yıllarca ülkesinden ayrı yaşamak zorunda kalan kişilerin evlerinin, tarlalarının yerinde bulunup bulunmadığını, sınırdan içeri girer girmez nelerle karşılaşacaklarını ne tür destekler alacaklarını bilmek haklarıdır. Bu bilgi sağlama işlerini, UNHCR, üçlü anlaşma çerçevesinde sağlar. Mülteci kamplarının kapatılacağı, mültecilerin geri dönecekleri yolundaki söylemlerin, uluslararası kuralları dikkate almaları gerekir.
Yardıma hazırız
Barışın ve güvenin yeniden tesisi, mültecilerin evlerine onurlu ve güvenli geri dönüşleri, geri dönmek istemeyenlerin sığındıkları ülkede yaşamlarını devam ettirebilmeleri ancak uluslararası kurallara uygun anlaşmalarla sağlanırsa hedefine ulaşır.
Bir BM örgütü olarak UNHCR’nin, mültecilerin sığındıkları ülkeden kendi menşe ülkelerine gönüllü geri dönüşlerini organize etme ve ülkelerine yeniden uyum sağlamaları konusunda, kendisine verilmiş bir görevi, bu konuda tecrübesi ve uzmanlığı vardır.
Bu açıdan UNHCR, Mahmur kampı ile ilgili tüm ülkelere yardım yapmaya, bu alandaki teknik uzmanlığını paylaşmaya hazırdır.