Müslüman Kardeşler’de İstanbul-Londra ‘bölünmesi’
Mahmut HamsiciBBC Türkçe | İstanbul
Müslüman Kardeşler örgütünün liderlik yapısında, İstanbul ve Londra ekipleri arasında son yıllarda ortaya çıkan gerilim derinleşiyor.
Mısır’da 2013’te ordunun yönetime el koymasını takip eden süreçte, örgütün liderlik kademesinde yaşanan sorunlar, biri Türkiye diğeri İngiltere’de olmak üzere iki ayrı kanadın ortaya çıkmasına neden oldu.
Örgütün liderlerinden İbrahim Münir’in geçen günlerde Londra’da yaşamını yitirmesi ardından bu iki kanat arasındaki rekabet daha da görünür hale geldi.
Bu görüntü, dünyanın en büyük siyasal İslamcı hareketlerinden Müslüman Kardeşler’in bölündüğü yorumlarına neden oluyor.
Peki örgütteki bu kriz hakkında neler biliniyor?
Müslüman Kardeşler kimdir?
Müslüman Kardeşler, 94 yıllık geçmişe sahip bir örgüt.
1928 yılında ilkokul öğretmeni Hasan El Benna tarafından kurulan Müslüman Kardeşler, yıllar içinde Mısır’da, yoksullar arasındaki yardım faaliyetlerinin de etkisiyle önemli bir güce ulaştı.
Örgüt, dünyadaki birçok siyasal İslamcı hareketi etkilerken Orta Doğu ve Kuzey Afrika başta olmak üzere çeşitli ülkelerde örgütle doğrudan veya dolaylı olarak bağlantılı hareketler oluştu.
Mısır’da farklı dönemlerde farklı siyasi ittifaklara giren, şiddet eylemleri gerekçesiyle dönem dönem üzerindeki baskılar artan örgüt, 'Arap Baharı' ile ilk kez iktidara gelme şansını elde etti.
2010 yılının son aylarında Tunus’ta başlayıp çeşitli ülkelere yayılan ve 'Arap Baharı' olarak adlandırılan eylemler dalgası Mısır’ı da etkiledi.
Şubat 2011’de günler süren sokak eylemlerinin ardından dönemin Mısır lideri Hüsnü Mübarek’in 29 yıllık iktidarı sona erdi.
Haziran 2012’de düzenlenen seçimleri, Müslüman Kardeşler çizgisindeki Özgürlük ve Adalet Partisi’nin öncülüğündeki ittifak kazandı.
Yeni cumhurbaşkanı, Muhammed Mursi oldu.
2013 yılında, Temerrüd (İsyan) adı altında örgütlenen gruplar, Mursi karşıtı kitlesel protestolar düzenledi. Bu süreçte karşıt gruplar arasında şiddet olayları yaşandı.
3 Temmuz 2013’te dönemin Genelkurmay Başkanı Abdülfettah es-Sisi liderliğindeki Mısır ordusu, yönetime el koydu.
Buna karşı sokak protestoları düzenleyen Müslüman Kardeşler destekçilerine güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu birçok kişi öldü.
Mısır’da yönetim, aynı yıl Müslüman Kardeşler’i "terör örgütleri" listesine aldı.
2014’te ise Özgürlük ve Adalet Partisi kapatıldı.
İngiltere ve Türkiye ekipleri kimlerden oluşuyor?
Bu süreçte örgütün birçok yöneticisi ve üyesi hapse atıldı. Bir bölümü yurtdışına çıktı.
Tutuklamalar, Mısır’daki örgüt liderliğini de sarstı.
Süreç içinde biri İngiltere’nin başkenti Londra diğeri ise İstanbul’da olmak üzere iki ayrı lider kadrosu öne çıkmaya başladı.
Bu iki grup arasında örgüte kimin hakim olacağına dair kavga derinleşti ve bu kanatlar kamuoyuna açık bir şekilde karşılıklı hamleler yaptı.
BBC Arapça Servisi’nin Kahire Muhabiri Muhammed Hemeda, örgütteki bölünmenin ideolojik veya politik nedenlerle yaşanmadığını, bunun grubu kimin yöneteceğiyle ilgili olduğunu belirtiyor.
Gruplardan birinin lideri, yıllardır İngiltere’de yaşayan İbrahim Münir diğeri ise Mustafa Tolba’ydı.
Münir, örgütün geçici lideri Mahmud İzzet'in Mısır'da yakalanmasından sonra liderliği vekaleten almıştı.
İbrahim Münir 4 Kasım’da hayatını kaybetti.
BBC İzleme Servisi’ne göre Londra grubu, Mohie El Zayet’i grubun geçici lideri ilan etti.
İstanbul grubu ise “Genel Şura Konseyi’nin, cemaatin tüzüğüne uygun olarak Rehberlik Bürosu üyesi Mahmud Hüseyin’i Genel Başkan Vekili olarak atadığını” duyurdu.
BBC İzleme Servisi, Hüseyin'in 2013’te Mursi’nin devrilmesi ardından Türkiye’ye gittiğini ve Adalet ve Kalkınma Partisi hükümeti ile iyi ilişkiler kurduğunu aktarıyor.
Gerilim medya üzerinden de devam ediyor
Bu iki kanat arasındaki gerilim, Müslüman Kardeşler çizgisindeki medya ve sosyal medya kanalları üzerinden de devam ediyor.
BBC İzleme Servisi’nin incelemesine göre örgütün ana internet sitesi Ikhwan Online, bu siteyle bağlantılı olan Facebook ve Twitter sayfaları Hüseyin’i destekliyor.
Özgürlük ve Adalet Partisi’nin internet sayfası da yine Hüseyin’e destek veriyor.
Mısır'da hükümeti yanlısı internet haber sitesi Youm7, Türkiye merkezli Watan TV’nin Hüseyin tarafından kurulduğunu öne sürüyor.
Youm7, Hüseyin’in örgütün mali operasyonları arkasındaki isim olduğunu, birçok ekonomik aktiviteyi onun yönettiğini öne sürüyor.
Yeni kurulan medya ağı Rassd News Network ise Londra kanadının yanında yer alıyor.
BBC İzleme Servisi’ne göre, daha önce İstanbul’dan yayın yapan ancak Haziran ayında İstanbul’dan ayrılan Mekameleen TV de Londra kanadını destekliyor gibi görünüyor.
‘Gençler grubu’
BBC Arapça Servisi’nin Kahire Muhabiri Hemeda, örgütte son dönemde bu iki grup dışında bir de Mısır merkezli başka bir grubun ortaya çıktığını söylüyor.
Bu grubun gençlerden oluştuğunu ve çalışmalarını gizlice yürüttüğünü belirten Hemeda, bu ekibin gençlerden meydana gelen bir liderlik oluşumunu savunduğunu aktarıyor.
Hemeda, bu gruptakilerin yeni liderliğin Mısır’da veya yurtdışına olabileceğini ama önemli olanın gençlerden oluşması gerektiği üzerinde durduklarını söylüyor.
Bundan sonra ne olabilir?
Hemeda, İbrahim Münir’in on yıllardır örgüt içinde önemli bir isim olduğunu, bunun İngiltere kanadı için büyük bir kayıp anlamına geldiğini, dolayısıyla bu kanadın daha az güçlü bir duruma düştüğünü düşündüğünü belirtiyor.
Mısır’da Müslüman Kardeşler’e yönelik şiddet eylemleriyle ilgili suçlamaların yer aldığı kapsamlı davaların devam ettiğini belirten Hemeda, örgütün önümüzdeki dönemde Mısır siyasetinde bir etkisinin olmayacağı görüşünde.
Örgüt liderlerinin büyük bir bölümünün 70 yaş üstünde olduğunu söyleyen Hemeda ancak genç örgüt üyelerinin ileride bir değişime neden olması ihtimalinin bulunduğunu söylüyor.