Nadir toprak elementleri: Çin ile ticaret savaşında ABD'nin 'yumuşak karnı'
ABD ile Çin arasında ticaret savaşı gerilimi tırmanmaya devam ederken taraflar dünyanın en büyük iki ekonomisinin nasıl ticaret yapacağı konusunda bir uzlaşıya hâlâ varabilmiş değil.
Son olarak Çin'den yapılan açıklamalarda ABD'nin ticaret savaşlarını tırmandırmaya devam etmesi durumunda daha önce çok da dile getirilmeyen bazı emtia türlerinin koz olarak kullanılabileceği ifade edildi: Nadir toprak elementleri.
Çin Komünist Partisi'nin resmi yayın organı olan 'Halkın Günlüğü' gazetesi Mayıs ayında nadir toprak elementlerinin ticaret savaşında ABD'ye karşı bir koz olarak kullanılabileceğinin sinyalini vermiş ve "ABD Çin'i hafife almasın" demişti.
ABD Ticaret Bakanlığı ise bugün yayımladığı bir raporda ABD içindeki nadir toprak elementi üretiminin artırılması ve dışa bağımlılığın azaltılması için acil tedbirler alınması gerektiğini vurguladı ve "Rusya'nın ya da Çin'in nadir toprak elementi ihracını durdurması ekonomi üzerinde ciddi bir şok etkisi yaratabilir" uyarısını yaptı.
Nadir toprak elementlerinin önemini ve ticaret savaşları gölgesinde ABD ile Çin için önemini derledik.
Nadir toprak elementi olarak adlandırılan toplam 17 adet element bulunuyor.
Genelde toprak altında düşük küçük rezervler halinde bulunuyorlar. Ancak nadir toprak elementlerini 'nadir' yapan şey, rezervlerin azlığı değil bu elementleri işlemenin maliyetinin yüksek olması.
Bu elementler, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, elektrikli arabalardan yüksek teknolojili savaş uçaklarına ve uydulara kadar çok geniş bir alanda imalat süreçlerinin önemli bir parçası haline gelmiş durumda.
ABD Çin'e ne kadar bağımlı?
Küresel nadir toprak elementi rezervlerinin yüzde 36'sı 22 milyon ton ile Çin'de bulunuyor. ABD'nin küresel rezervler içerisindeki payı ise yüzde 1,2 ile sınırlı.
Çin'in ardından en büyük rezerve sahip ülkeler Brezilya ve Vietnam.
Ülkelerin nadir toprak elementi rezervle
Her ne kadar Çin en büyük rezerve sahip olan ülke konumunda bulunsa da, piyasanın uzak ara en büyük oyuncusu olduğu alan üretim.
ABD'de sadece bir tesiste nadir toprak elementi işleniyor. Çin ise bu alanda en gelişmiş ülke konumunda. ABD'de çıkarılan nadir toprak elementlerinin dahi önemli bölümü işlenmek üzere Çin'e gönderiliyor.
Çin küresel nadir toprak elementi üretiminin yüzde 80'inden fazlasını yapıyor
Çin'in işlenmiş element ihracatını durdurması durumunda ABD'de birçok sektörün üretim yapamaz hale gelmesi riskinin olduğunu vurgulayan Reuters haber ajansı, bu nedenle nadir toprak elementlerini ticaret savaşlarında ABD'nin 'yumuşak karnı' olarak niteliyor.
ABD 2018'de gerçekleştirdiği işlenmiş nadir toprak elementi ithalatı yıllık bazda yüzde 17'lik artışla 160 milyon dolara çıkmıştı. Bu ithalatın yüzde 60'ı petrol rafinerilerinde katalizör ya da otomotiv imalatında kullanılmıştı.
Hangi ABD şirketler etkilenebilir?
ABD'ninb en büyük savunma sanayii firmaları nadir toprak elementlerini üretim süreçlerinde yoğun miktarda kullanıyor.
Patriot füzelerinin imalatçısı olan Rytheon ile F-35 gibi savaş uçaklarını üreten Lockheed Martin nadir toprak elementlerine füze güdüm sistemlerinin ve sensörlerin üretiminde ihtiyaç duyuyor.
Dünyanın en değerli şirketlerinden Apple ise bu elementleri iPhoneların kameralarında ve hoparlörlerinde kullanıyor.
Çin nadir toprak elementi kozunu nasıl kullanabilir?
Çin daha önce de bu elementlerin ihracatını bir koz olarak kullanmıştı.
2010 yılında Çinli bir balıkçı gemisinin kaptanının Japonya tarafından gözaltına alınmasıyla iki ülke arasındaki ilişkiler gerilmiş, Pekin yönetimi Japonya'ya nadir toprak elementi satışını tamamen durdurmuştu.
Japonya gözaltına alınan Çin'li gemi kaptanını kısa bir süre içerisinde serbest bırakmış ve nadir toprak elementi ihracatı da yeniden başlamıştı.
Eski bir ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi olan Eugene Gholz, Reuters'a yaptığı açıklamalarda 2010'da yaşanan gelişmelerin ardından ABD'de hem şirketlerin hem de devletin nadir toprak elementleri stoklarını artırdığını ve olası ambargolara karşı tampon oluşturmaya çalıştığını ifade ediyor.
Gholz, bazı şirketlerin ise bu elementlere bağımlılıklarını azaltarak üretim süreçlerine başka metalleri dahil ettiğini söylüyor.
ABD ne gibi önlemler alıyor?
Her ne kadar bağımlılığı azaltma yönünde çalışmalar yapılsa da, ABD'de kullanılan nadir toprak metallerinin önemli bir kısmı hâlâ Çin'den alınıyor.
ABD Ticaret Bakanlığı'nın hazırladığı raporda, ticaret savaşlarıyla birlikte nadir toprak elementi ithalatının sekteye uğraması riskine karşılık toplam 61 önlem niteliğinde tavsiye sıralanıyor.
Tavsiyeler arasında ABD'nin nadir toprak elementi işleme kapasitesinin artırılması gibi uzun vadeli tedbirler de var, Japonya, Avustralya ve Avrupa Birliği gibi müttefik ülkelerle daha yakın işbirliği önerileri de.
Ancak Ticaret Bakanlığı raporunda konunun aciliyeti "ABD kritik mineraller konusunda dış kaynaklara fazlasıyla bağımlı durumda. Bu da hem ekonomimiz için hem de ordumuz için stratejik bir zafiyete yol açıyor" uyarısıyla dile getiriliyor.