Nereden buldun yasası geri geliyor

Bakan Şimşek'in IMF ile görüşmelerde yaşanan sıkıntılardan saydığı kayıtdışının önlenmesi ile ilgili olarak yeni bir adım atmaya hazırlanan hükümet bir yılla sınırlı olmak kaydıyla gelir-gider arasındaki farkı vergilendirecek. Hükümet bir taraftan Varlık Barışı uygulamasını hayata geçirmeye çalışırken diğer yandan IMF'nin kayıtdışı ekonomi ile mücadele edilmesi talepleri karşısında ekonomi bürokrasisi "kısmi nereden buldun" formülüne sarıldı. Zekeriya Temizel'in bakanlığı döneminde getirilen ve piyasaları olumsuz etkilediği gerekçesiyle 2003 yılında vazgeçilen "nereden buldun" uygulamasında bu sefer bir yıllık sınırlama getirilecek. Bu bir yılda belli kriterlere göre gelir-gider arasındaki bağlantı kurulmaya çalışılacak. Daha sonra da yapılan beyan, Gelir Vergisi'nin kendi grubuyla bağlantılandırılacak. Yani "kaynağı ne olursa olsun gelir ile gider arasındaki açıklanamayan fark vergilendirilir" uygulaması daraltılmış olacak. Devlet Bakanı Mehmet Şimşek geçen haftalarda IMF ile görüşmelerde yaşanan pürüzleri sıralarken kayıtdışı ekonominin kayıt altına alınmasına yönelik önlemler, Gelir İdaresi'nin güçlendirilmesi ve Gelir Vergisi reformundan bahsetmişti. Aslında Gelir Vergisi reformuna ilişkin çalışmalar yaklaşık üç yıldır devam ediyordu. Vergi Konseyi ve Maliye Bakanlığı'nda devam eden çalışmalarda kayıtdışı ekonominin nasıl kayıt altına alınacağına dair çalışmalar yapılıyordu. Gelir Vergisi reformuna ilişkin çıkan ilk raporlarda "kazanç karinesi/gider bildirimi" başlığı altında, bu müessese ile vergi idaresine hayat tarzına ve sahip olduğu kaynaklara nazaran açıkça düşük sayılacak bir gelir beyan eden mükellefler için "asgari matrah tayin" etme yetkisi verilmesi öngörülüyordu. Halen, getirilecek bu güvenlik müessesesinin çerçevesinin iyi çizilmesi üzerinde duruluyor. Daraltılmış formül Temizel dönemindeki düzenlemede gelirin ne zaman elde edildiğinin hiçbir önemi yoktu. Şimdi yürütülen çalışmalarda ise kaynağı belli kriterlere (kazanç karinesi/gider bildirimi) göre sorulacak olan gelir, bir yıl ile sınırlandırılacak. Yani 2009'da elde edilecek gelirler 2010 döneminde beyan edilecek. Belli kriterlere göre sorulacak "nereden buldun" sorusu sadece bir yıl ile sınırlı olacak. Yani 2010 yılında Gelir Vergisi beyan edildiği zaman Maliye, bunun hesabını geçmişe dönük olarak sadece bir yıllık süreç içinde sorabilecek. Vergi Konseyi'nin çalışmasında, vergilemede "ikamet edilen konutun ve ikinci konutun (yazlık vb) kira değeri, temizlikçi hariç evde eleman çalıştırılması, sahip olunan binek araçları, sahip olunan 450 cm3'ten büyük motosiklet, deniz araçları, uçak, hava taşıtı, binek atı, yarış atı, özel kulüp üyelikleri, turistik amaçlı yurtdışı seyahatleri" gibi ölçütlere bakılacaktı. 10 ölçütten 7'sine sahipse gösterge tutarlarının belli oranda artırılması mümkün olabilecekti. Yapılan çalışmalarda tatil masrafları, özel okul taksitleri veya kredi kartı harcamalarının da vergi matrahı tespitinde kullanılabileceği üzerinde duruluyor. Daha sonra bulunacak fark Gelir Vergisi'nde bulunan 7 kazanç ile ilişkilendirilecek. Bunlar, "ticari, zirai, ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iratları, menkul sermaye iratları, diğer kazanç ve iratlar". Yani bulunan fark da yasada yazılı olan türlerden birisi ile ilişkilendirilerek burada kapsam belirlenmiş olacak. Sistem nasıl uygulanacak? Geriye dönük bir yıllık incelemede Maliye, beyan edilen vergiden yola çıkarak, mükellefin hayat tarzıyla ilgili bazı kazanç karinelerine bakacak. Bu karinelere göre yapılacak incelemede, beyan edilen ile harcanan arasında fark oluşursa, bu fark vergilendirilecek.