Orhan Pamuk’un “Lise edebiyat derslerinin yazarlığıma katkısı sıfır” sözleri eğitimciler ve yazarlar içinde tartışma başlattı

Ortaokul ve liseyi Türkiye’nin en iyi eğitim kurumlarından Robert Kolej’de okuyan Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk’un “Bir ezberdir gidiyor. Altı yıl lisede edebiyat okudum. Diyelim dünya çapında bir yazarıyım Türkiye’nin. Okulda öğrendiklerim neye yaradı? Sıfır, sıfır...” dediği video kaydı, edebiyat eğitiminin yeterliliğiyle ilgili tartışmaları alevlendirdi.

Orhan Pamuk’a bir yanıt da 40 yıldır Robert Koleji'nde edebiyat öüğretmenliği yapan Mehmet Uysal’dan geldi. Mehmet Hoca, “Elbette bir şey öğrenmemiş olması mümkün değil. Yoksa başka türlü böyle bir yazarın çıkması mümkün değil. Ancak bekledikleri ya da istedikleri değildi ya da yeniliklere açık bulmadı onları. O yüzden söylemiştir diye tahmin ediyorum” dedi. Öğretmen Uysal, Pamuk’un bu konunun tartışılmasını istediği için böyle iddialı bir cümle kullandığı düşüncesini paylaştı.

Eğitimciler ve ünlü yazarlar ise Hürriyet’e şunları söyledi:

Selim İleri: Galatasaray’da başladığım lise eğitimini Atatürk Erkek Lisesi’nde bitirdim. Yazar olmamda lise iki ve son sınıftaki Türk Dili ve Edebiyatı derslerinin büyük tesiri oldu. Okuduğum ders kitabı sayesinde hem Halit Ziya Uşaklıgil gibi 19’uncu yüzyıl sonu edebiyatçılarını hem de Sait Faik, Oktay Akbal gibi o zamana göre günümüz edebiyatçılarını tanıdım. Şanslıydım çünkü edebiyat öğretmenlerimden biri Rauf Mutluay, diğeri Bakiye Ramazanoğlu’ydu, ikisinin de büyük katkısı oldu. Hayatımda en sevdiğim hikâyelerden olan Necati Cumalı’nın ‘Yalnız Kadın’ hikâyesini o ders kitabı sayesinde tanıdım.

Doğan Hızlan: Müfredatı aşmak gerek

Doğan Hızlan: Ben ortaokuldan başlayacağım. Türkçe hocamız Baha Kahyaoğlu bize edebiyatın muhalif yanını da tanıttı. Bize Mithat Cemal Kuntay’ın kitaplarını, günlük gazete yazılarını okuturdu. Cemal Gültekin, cumhuriyet kültür devrimini, onların yazarlarını okuttu. İstanbul’un Fethi’nin yıldönümünde seçkin bir kitaplık yaptırdı. Beni etkileyenler lise öğretmenlerim dışındaydı. Mehmet Kaplan’ın akşam kurslarına, Tanpınar’ın derslerine katıldım. Hiç kuşkusuz Behçet Necatigil’le tanıştıktan sonra ondan ayrılmadım. Lisede müfredata göre eğitim yapılır, onu özel okumalarla siz aşacaksınız. İyi lise edebiyat kitapları da vardı; örnek Cevdet Kudret’in müstear isimle (A. Nisari) yazdığı lise edebiyat kitapları...

Ahmet Ümit: Bana onlar sevdirdi

Ahmet Ümit: Ben şanslı bir öğrenciydim, edebiyat tutkunu öğretmenlerim vardı. Okumayı ve yazmayı sevmeme ön ayak oldular. Ne yazık ki onlardan Mehmet Savaş İslam’ı faşistlerin silahlı saldırısında kaybettik. Üzerimde büyük emeği vardır. Sevgiyle, saygıyla anıyorum.

Yavuz Ekinci: Yazarlığıma etkisi yok

Yavuz Ekinci: Ben Endüstri Meslek Lisesi’nde okudum. Derslerimizin çoğu meslek dersleriydi. Edebiyat derslerininse yazarlığıma bir etkisi olduğunu sanmıyorum. Edebiyat derslerine özel bir düşkünlüğüm yoktu o zaman.

İnci Aral: Hiç katkısı olmadı

İnci Aral: Ben Öğretmen Okulu’nda okudum. Lisedeki edebiyat, çok ağır eski bir edebiyattı. Bana bir katkısı olmadı. Ama 12-13 yaşlarımdayken, o zaman lisede olan ağabeyimin bütün edebiyat kitaplarını kendim okumuştum. Sait Faik, Victor Hugo, dönemin şairlerinin tümünü bitirmiştim. Fakat daha sonra lisedeki edebiyat öğretmenlerimin bana bir katkısı olmadı. Divan Edebiyatı gösteriliyordu. O dönem için çok ağır geliyordu. Ama arada bazı ilgi çekici yazarlar da vardı. Öğretmenlerin tutumu da etkiliydi belki. Günümüzde de ‘100 Temel Eser’ diye bir şey çıkardılar, onların da bir faydası olduğunu düşünmüyorum.

Buket Uzuner: Ben sana yetemiyorum

Buket Uzuner: Lisede ben fen okudum. Bu yüzden haftalık edebiyat ders saatimiz edebiyatçılara (sözelci) göre çok daha azdı. Fakat ben okumaya meraklı bir çocuktum, edebiyat öğretmenimden kitap listeleri alır, iyi bir edebiyat okuru olan annemin de katkısıyla dersleri ihmal edecek kadar çok kitap okurdum. Hatta lise sondayken, edebiyat öğretmenim beni öğretmenler odasına çağırıp, “Bana sınıfta soru sorma Buket, ben sana yetemiyorum!” demişti. O anı hiç unutamam; kendimi yapayalnız, berbat hissetmiştim. Bu nedenle lise edebiyat müfredatının bana da yetmediğini rahatlıkla söyleyebilirim.

Robert Koleji’nde 40 yıldır edebiyat öğretmeni olan Mehmet Uysal: O zamanki edebiyat eğitimiyle bugün arasında büyük fark var

Mehmet Uysal (Robert Kolej’in edebiyat öğretmeni): 1981’den bu yana Robert Koleji’nde edebiyat öğretmeniyim. Orhan Pamuk bizim 1973 mezunumuz. Bir dönem okulumuza bir sempozyuma da gelmişti. Buna benzer bir ifade yine kullanmıştı. Onun öğrencisi olduğu hocaların bir kısmını da ben mesleğimin ilk yıllarında tanıma imkânı buldum. Hepsi çok kıymetli edebiyat öğretmenleri aslında. Ancak bahsettiği yıllar 70’li yıllar. O zamanki edebiyat eğitimiyle bugün arasında büyük fark var. Biz öğrencilerimizle bugünden başlayıp geriye doğru gidiyoruz. Mesela 11’inci sınıflarda seneye başlarken batılılaşma süreci konuşuyoruz. Bu bağlamda Orhan Pamuk’un ‘Sessiz Ev’ romanını okuyoruz mesela. Onlara birtakım yazılar yazdırıyoruz. Çocuklarla bunları tartışıyoruz. Tahminime göre Orhan Pamuk’un bu ifadeleri kullanmasının sebebi o dönemin sistemine bir serzeniş olabilir.

“Bence bu konunun tartışılmasını istiyor”

Modern edebiyat, çağdaş edebiyat diyebileceğimiz türleri inceleme imkânı biz de bulamadık. Orhan Pamuk roman anlayışında köklü değişiklik yapmış yazarlardan biri. Bu iddialı bir cümle. Bunu böyle kullanmasının sebebi de bu konunun tartışılmasını istemesi bence. “

“Elbette bir şey öğrenmemiş olması mümkün değil. Yoksa başka türlü böyle bir yazarın çıkması mümkün değil. Elbette hocalarından bir şeyler öğrendi. Ancak bekledikleri ya da istedikleri değildi ya da yeniliklere açık bulmadı onları. O yüzden söylemiştir diye tahmin ediyorum.”