Pakistan'da iktidar savaşı sandığa taşınıyor

Pakistan’da bugün (25 Temmuz) düzenlenen genel seçimlerin iki favorisi var: Hapisteki Navaz Şerif ve eski kriket yıldızı İmran Han. 105 milyondan fazla seçmenin bulunduğu ülkede oy verme işlemi yerel saatle 18.00'de sona erecek.

TIKLAYINIZ - Pakistan sandık başında

Navaz Şerif kimdir?

Navaz Şerif şimdiye kadar üç kez Pakistan başbakanlığı görevinde bulundu. 1980 ve 90'lı yıllarda iktidarda olmasını ordunun desteğine borçluydu. 1999 yılında dönemin Genelkurmay Başkanı Pervez Müşerref tarafından kansız bir darbeyle devrildi. On yıl boyunca Pakistan topraklarına ayak basmaması şartıyla Suudi Arabistan'a gitmesine izin verildi.

Ancak Şerif 8 yıl sonra ülkesine dönerek eski Başbakan Benazir Butto ile güç birliği yaptı. Butto ile birlikte ordunun yönetim üzerindeki ağırlığının azaltılmasını öngören bir eylem programı hazırladı. Benazir Butto kısa süre sonra, 2007 yılındaki seçim kampanyası sırasında öldürüldü.

Şerif'in ordu ile mücadelesi

Navaz Şerif Pakistan hükümetinin bir sivil kadrodan diğerine geçtiği ilk seçim olan 2013 yılındaki milletvekili genel seçimlerinden sonra ordunun çıkarlarına ters düşen daha katı bir tutum sergiledi. Hindistan ve Başbakanı Narendra Modi ile iyi ilişkiler kurmaya çabaladı. Amacı Pakistan'ın dış politikasını tek elde toplamaktı.

Gözlemcilere göre ordu Şerif'i iktidardan uzaklaştırarak öcünü aldı. Geçen yıl Yüksek Mahkeme tarafından azledilen Şerif, Temmuz ayı başında da yolsuzlukla mücadele özel mahkemesince 10 yıl hapse mahkum etti. Şerif ve ailesi Panama belgeleriyle ilgili yolsuzluk skandalına karışmakla suçlanıyordu. Geçen hafta kızıyla birlikte Londra'dan Pakistan'a dönen Navaz Şerif derhal tutuklandı ve Ravalpindi cezaevine kapatıldı. Tutuklanmasının, Şerif'in partisinin yaklaşan genel seçimlerdeki şansını arttıracağı ve Pakistan Müslüman Birliği (PML-N) seçimi kazandığı takdirde Şerif'in kısa zamanda tahliye edileceği belirtiliyor.

TIKLAYIN - "Pakistan'a dönüp hapse gireceğim" demişti; ülkeye döner dönmez tutuklandı

İmran Han'ın önlenemez yükselişi mi?

Eski kriket yıldızı İmran Han'ın partisi de favoriler arasında gösteriliyor. 1990'lı yıllarda hayır işlerine odaklanan İmran Han ülkesinin ilk kanser kliniğini kurmuştu. Adalet Hareketi (PTI) adlı siyasi partiyi kurarak siyasete atılan İmran Han'ın en büyük vaadi yolsuzluğu ortadan kaldırmak. Karizmatik siyasetçi Pakistan'ın bir türlü belini doğrultamamasından, elektrik kesintilerinden, işsizlikten ve enflasyondan Butto'nun Pakistan Halk Partisi (PPP) ve Şerif'in lideri olduğu Pakistan Müslüman Birliği'ni (PML-N) sorumlu tutuyor.

2000'li yılların başlarında Pakistan'ın iç siyasetine ABD ile birlikte yürütülen komşu Afganistan'daki terör ile mücadele damgasını vurduğundan, PTI kendini ülke çapında tanıtma olanağını bulamamıştı. 2007 yılında Pervez Müşerref'in dikta yönetimi sona erip Pakistan'a yeniden demokrasinin gelmesinden sonra daha aktif çalışmaya başlayan PTI çoğunluk sistemine göre yapılan 2013 genel seçimlerinde en fazla ikinci oyu toplamış ve Afganistan sınırındaki Hayber Paktunkva eyaletinde iktidara gelmişti.

Seçimin galibini Pencap'taki sonuç tayin edecek

PTI aktivisti Khawar Sotail, Han'ın yolsuzluk ve kayırmacılık karşısındaki pozisyonunun iktidardaki elitlerden bıkan halktan destek gördüğünü, parti liderinin yolsuzlukla suçlanmadığını ve yurt dışında da parası olmadığını belirtiyor.

Navaz Şerif hakkındaki yolsuzluk davasına PTI önayak olmuştu. İmran Han'ın Şerif'i iktidardan uzaklaştırma çabaları sonuçsuz kalmadı. Çoğu Pakistanlı, Han'a ülkenin yeni başbakanı gözüyle bakıyor. Ancak bunun için PTI'nin 110 milyonluk nüfusuyla en çok milletvekilini çıkaran Pencap eyaletinde oylamayı kazanması gerekiyor. Pakistan nüfusunun yarıdan fazlası bu eyalette yaşıyor. Hindistan sınırındaki Pencap, Şerif'in kalesi sayılıyor. Oylamada Han'ın işine yarayacak usulsüzlüklerin ortaya çıkmasının yoğun protesto eylemlerine yol açabileceği belirtiliyor.

Büyük isim, ağır miras

Pakistan'ın seküler liberal zümresi ise umudunu ne popülist İmran Han'a, ne de siyasetçi eskisi Navaz Şerif'e bağlamış. Liberal kanat, Benazir Butto'nun oğlu Bilaval Butto Zavari'ye destek veriyor. 30 yaşındaki Bilaval genç yaşında suikasta kurban giden annesinin yerine Halk Partisi'nin genel başkanlığına getirilmişti. Ancak bir zamanlar Pakistan'ın en güçlü partisi olan Pakistan Halk Partisi'ne bu seçimde şans tanınmıyor. Bilaval yine de yeni fikir ve programlarıyla puanını arttırmaya çalışıyor.

Ancak ailesinin geçmişi Bilaval açısından dezavantaj oluşturuyor. Devlet başkanlığı yapmış olan babası Asif Ali Zardari'nin adı yolsuzluğu yüzünden ‘Bay yüzde 10'a çıkmıştı. Oğlu, sevilmesini karizmasına borçlu olan annesi Benazir'den de oldukça farklı. New York'ta gazetecilik yapan Hasan Mujtaba "Bilaval zeki ama siyasi kariyeri şimdiye kadar babasının ve danışmanlarının çizdiği yolun dışına çıkmadı. Bilaval babasının etkisinden kendini kurtarıp, Halk Partisi'nin yönünü bizzat tayin edebilirse partisini yenileyebilir” görüşünü dile getiriyor.

Para, radikalizm ve jeopolitik

Genel seçimlerden sonra hükümeti kim kuracak olursa olsun, ekonomideki süregelen sorunların yanı sıra çetin bölgesel ve uluslararası konulara da el atmak zorunda kalacak. Pakistan daha birkaç hafta önce, OECD'nin kara paraya karşı mali önlemleri belirleyen çalışma grubu FATF'nin gri listesine yeniden dahil edildi. Pakistan'a, terör finansmanının kaynağını kurutacak önlemler aldığını kanıtlaması için 15 ay süre tanındı. Aksi takdirde Pakistan kara listeye alınacak ve döviz sıkıntısını finans piyasasından alacağı kredilerle hafifletme imkânını kaybedecek.

Pakistan'ın radikalizm karşısındaki tutumu iç politikada da tartışmalara neden oluyor. Yasaklanmış olan İslamcı grupların seçime katılmasına ve miting yapmasına izin verildi. Büyük siyasi partiler kendilerine yarar sağlaması umuduyla bu gruplarla bölgesel seçim ittifakları kuruyor.

İmran Han'ın seçimi kazanması durumunda Washington ile ilişkiler gerilecek

ABD Başkanı Donald Trump Afganistan'ın barışa kavuşturulabilmesi için Pakistan'dan daha faal olmasını talep ediyor. ABD'nin Taliban ile doğrudan görüşmelere başlanması önerisi de, Taliban üzerinden Afganistan'ı dolaylı olarak kontrol altına alma şeklindeki geleneksel Pakistan siyasetine ters düşüyor. ABD'nin Afganistan politikasını eleştiren İmran Han'ın seçimi kazanması durumunda Washington ile arasında gerginlik çıkması kaçınılmaz olacak. Şerif'in liderliğindeki Müslüman Birliği'nin kazanması durumunda ise ilişkilerde ideolojinin yeri daha az olacak. Navaz Şerif ve 2008 – 2018 yılları arasında Pencap Eyalet Başbakanı olan ve geleceğin parti lideri olarak görülen kardeşi Şehbaz Şerif jeopolitik konulara tıpkı Trump gibi ticari açıdan bakıyor.