Parti ve ittifakların oy oranına göre sandalye dağılımı nasıl yapılacak?
24 Haziran seçimleriyle birlikte siyasi partilerin seçimlere ittifak yaparak girmesine izin verilmesi oyların ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki (TBMM) sandalyelerin dağılımıyla ilgili hesaplamalarda da önemli değişiklikler yapıldı.
BBC Türkçe ve BBC'nin Görselleştirme ekipleri, Yüksek Seçim Kurulu'nun oy hesaplaması ve TBMM sandalye dağılımına dair matematiksel formüllerle ilgili 136 sayılı genelgesi baz alınarak bir simülasyon geliştirdi. Bu simülasyonda önce Türkiye geneli için ya da mevcut 86 seçim bölgesinden birini tercih edebilirsiniz.
Seçiminizi yaptıktan sonra altındaki kaydırma alanlarını kullanarak partilerin alacağı oy miktarını belirleyebilir ve yan tarafında da bu oy sayısına göre oy oranını görebilirsiniz..
Onun alt kısmında da ittifak ve partilerin oy oranına göre alacağı sandalye miktarını ve ittifak içindeki partilerin tek tek sandalye dağılımı yer alıyor.
Ortak oy ne demek?
YSK genelgeleri ve yapılan yasal düzenlemelere göre, mührün, oy pusulasında bir ittifak altında yer alan partilerin birden fazlasına vurulması ya da ittifakın adının yazdığı kısma vurulması veya aynı ittifak içindeki iki partiye ayrılan bölümlerin ortasına vurulması halinde bu oy geçerli kabul ediliyor ve ittifakın ortak oyu olarak kaydediliyor.
Böylece bir ittifakın aldığı toplam oy sayısı da ittifakın ortak oyu ile ittifak içerisindeki partilerin tek tek aldıkları oyların toplamıyla belirleniyor.
Milletvekili dağılımı da ilk etapta ittifaklar ve seçime ittifak dışında katılan partiler arasında dağıtılıyor. Bu bölümde ittifaklara ve partilere göre oy dağılımı gösteriliyor.
Artık oy ne demek ve nasıl dağıtılıyor?
Ayrıntıları yukarıda da yer alan formülde ortak ve artık oyların dağıtımı gösteriliyor.
Ortak oyların dağılımı da her partinin kendi oyunun, ittifak içindeki partilerin tamamının aldığı toplam oya bölünmesiyle elde edilen sayının ittifakın ortak oy miktarıyla çarpılması sonucu bulunan "katsayıya" göre yapılıyor.
Ortak oylar her partinin kendi katsayısına göre partiler arasında dağıtılıyor. Oyların tam sayı olarak dağıtılması gerektiğinden dolayı dışarıda kalan ve hiçbir partiye gitmeyen oylara da 'artık oy' adı veriliyor.
Artık oy da partilerin katsayılarının küsuratının, yani ondalık kısımları büyükten küçüğe dizilerek, en yüksekten en düşüğe doğru sıfırlanana kadar partiler arasında dağıtılıyor. Böylece ittifaka gelen ortak oyların tamamı bir şekilde dağıtılmış oluyor.
D'Hondt sistemi nasıl uygulanıyor?
Dünyanın birçok ülkesinde parlamento sandalye dağılımının belirlenmesinde D'Hondt Sistem kullanılıyor. Bu sistemde bir seçim bölgesinde her partinin ya da ittifakın aldığı oy oranı o seçim bölgesine ait milletvekili sayısına sırayla bölünüyor.
Örneğin, bir seçim bölgesinde beş milletvekili varsa, parti ve ittifakların o bölgede aldıkları oylar önce 1'e sonra 2'ye sonra 3, 4 ve 5'e bölünüyor. Bölünmeyle elde edilen sayılar büyükten küçüğe dizilerek en yüksek 5 sayıya denk gelen partiye göre dağılım yapılıyor.
24 Haziran seçimlerinde iki kez D'Hondt sistemi kullanılacak. İlkinde Türkiye genelinde ve yurtdışında kullanılan oylara göre, her seçim bölgesinde ittifak ve partilerin kazandığı vekil sayısı tespit edilecek.
Daha sonra her seçim bölgesinde ittifakların aldığı milletvekili sayısı da ittifak içindeki partilerin aldığı oy miktarına göre D'Hondt Sistemi uygulanarak dağıtılacak. Böylece ilk etapta ittifakların aldığı sandalye sayısı, ardından da ittifak içindeki partilerin sandalye sayısı ortaya çıkacak.