'Perihan Balcı Korumanın Kraliçesiydi'

Oktay Ekinci

Cumhuriyet

Geçen cumartesi Levent Camii avlusunu kaplayan çelenklerden biri herkesin dikkatini çekiyordu... Cumhurbaşkanlığı Korosu elemanlarından İstanbul Kız Lisesi Derneği’ne, Türk Musikisi Vakfı’ndan Mimarlar Odası’na dek sayısız kişi ve kuruluşun isimlerinin arasında “Hammamizade İsmail Dede Efendi”nin de (1778-1846) bulunması ne kadar anlamlıydı...

“Mimarlık mirasımızın korunması”nda tartışmasız öncü kadınlarımızdan Perihan Balcı’nın cenaze törenine bu düşündürücü katkıyı yapanın Mehmet Güntekin olduğunu öğrendim… Dede Efendi’nin yaşadığı Cankurtaran semtindeki 200 yıllık evin yenilemesini (restorasyon) sağlayan Perihan Hanım’a bu tarihsel vefa borcu başka nasıl ödenebilirdi?

Türk evleri haftaları

“Korumanın Kraliçesi” Perihan Balcı’nın “yaşarken efsaneleşen” yaşam öyküsünü, Deniz Banoğlu’nun kaleme aldığı “Yok Olan Bir Mirasın Tanığı” adlı kitaptan okuyabilirsiniz. (Gürer Yayınları-2011)

Yaşı 20’lerdeki genç bir fotoğraf sanatçısı olarak hep hüzünle izlediği ve belgelediği eski evlerimizin yaşatılmaları için 1976’da kurduğu “Tarihi Türk Evleri Koruma Derneği” (TÜRKEV), Bakanlar Kurulu tarafından 1979’da “Kamu Yararına Kuruluş” ilan edilmiş; aynı amaçlı uluslararası STK’lerden Avrupa Nostra’ya da üye kabul edilmişti.

Bu heyecan verici başlangıcın unutulmaz övgüsünü ise Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel 1997’de şöyle söylemişti: “Perihan Balcı Hanımefendi’nin hizmetleri ödeşilmez. Dileklerini karşılamak görevimizdir.”

Balcı’nın girişimleriyle bugüne dek 30’a yakın kentimizde TÜRKEV ve yerel yönetimler işbirliği içinde düzenlenen “Türk Evleri Haftası” etkinlikleri, mimarlık mirasımızı koruma bilincinin yurt düzeyinde yükselmesine eşsiz katkılarda bulunmuştur.

Çok sayıda vali ve belediye başkanı illerindeki sivil mimarlık örneklerini sahiplenerek yok olmaktan kurtarmanın onurunu Balcı sayesinde yaşarlar...

Dede Efendi Evi

Hem dernek merkezi, hem de sayısız kültür ve sanat etkinlikleriyle çağdaş bir kültür mekânı olarak hizmet veren Dede Efendi Evi ise bulunduğu eski İstanbul semtinin tarihsel kimliğini güçlendiriyor.

Evin yenilemesini de gerçekleştiren mimar Prof. Dr. Cengiz Eruzun, sağlık sorunları nedeniyle yakın geçmişte dernek başkanlığını bırakmak zorunda kalan Perihan Hanım’ın yerine bu görevi üstlendiğinde demişti ki: “Öylesine kutsal bir ricaydı ki karşı çıkmak mümkün değildi. Şimdi kurucu ve şeref başkanımızın talimatlarını yerine getireceğiz.”

Bu talimatları belki artık duymayacağız ama anıları, üstün duyarlılığı ve birikimleriyle sadece TÜRKEV’in değil, kültür mirasımızın yaşatılmasını önemseyen herkesin yol göstericisi olacak.

Korumanın kraliçesi o gün Edirnekapı Şehitliği’ne uğurlanırken ÇEKÜL Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen de vardı. “Mutluydu” dedi ve ekledi: “Toplum artık eski evlerimize değer veriyorsa, buna eşsiz katkısını günbegün yaşayarak veda etti..”