Peşmerge Kerkük ve Şengal'den neden çekildi?
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) bağlı Peşmerge güçleri Kerkük’ün ardından Şengal'dan da çekildi. Peşmerge güçlerinin çekildiği yerlere Irak ordusu ve Haşdi Şabi yerleşti. IKBY içindeki iki ana güç olan Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği ise (KYB) birbirini suçluyor.
KDP ve KYB’ye bağlı Peşmerge güçlerinin neden çekildiğine dair çok sayıda spekülasyon ve senaryo ortaya atıldı.
“Peşmerge güçleri neden çekildi?” tartışmalarını değerlendiren siyasi analist ve araştırmacı Kemal Çomani, IKBY’de ikili bir yapının hakim olduğunu ve bu durumun Peşmerge’nin tek çatı altında birleşememesinden ticarete kadar bütün alanlara yansıdığını söyledi.
Amerika'nın Sesi'nin haberine göre, IKBY’nin KDP ve KYB idaresinde olduğunu hatırlatan Çomani, “Kürdistan bölgesi hiçbir zaman bütünleşmiş bir yapıda olmadı. Kürdistan yönetiminin birleştirilmesi için çabalar oldu ancak başarılamadı” dedi.
Merkezi Washington'daki Tahrir Ortadoğu Politika Merkezi uzmanı olan ve Süleymaniye'de yaşayan Kemal Çomani, KDP ve KYB’nin kendi Peşmerge güçleri olduğunu hatırlatarak, “Peşmerge güçlerinin KDP ve KYB’nin milis güçleri şeklinde kaldığını ve tek çatı altında birleşemediğini” söyledi.
KDP ve KYB’nin iç ve dış politikaları kadar müttefiklik ilişkileri de zaman zaman birbirine zıt şekilde gelişebiliyor. IKBY’de KDP, Türkiye ve ABD’ye daha yakın bir çizgide politika gütmekle, KYB ise Bağdat’a ve İran’a yakın durmakla suçlanıyor. Bu ikili yapı bağımsızlık referandumu öncesi daha da belirginleşmiş KDP referanduma gidilmesini savunurken KYB’den bazı isimler ertelenmesi gerektiğini öne sürmüşlerdi.
“KDP’nin yanlış hesap yaptığını” savunan Çomani şunları söyledi: “Şimdiye kadar Peşmerge hep bölgesel veya uluslararası müttefiklerince desteklendi. Eğer çekilmeselerdi yenileceklerini biliyorlardı ve savaşsalardı Kürdistan bölgesi olarak daha fazla kayıpları olabilirdi. KDP Türkiye, İran, bölgesel veya uluslararası toplum tarafından desteklenmediği sürece Irak ordusuna karşı savaşamaz. KDP yanlış hesap yaptı. Haşdi Şabi, Kürdistan bölgesine saldırdığında uluslararası toplumun karşılık vereceğini düşündüler. Çünkü Haşdi Şabi Irak ordusu gibi değil ve İran’ın Kudüs Ordusu tarafından destekleniyor. Ancak gözden kaçan nokta şu; Haşdi Şabi’nin her hareketi Haydar el İbadi’nin idaresinde oluyor ki İbadi de uluslararası toplumun ve özellikle de ABD’nin desteklediği isim. Sonrasında KDP, ABD’nin karşılık vermeyeceğini ve müdahil olmayacağını fark etti ve çekilmek durumunda kaldı.”
Geçmişte çatışmış olan KDP ve KYB bölgeleri arasında fiili bir sınır da bulunuyor. Erbil ve Süleymaniye girişlerindeki sınır kapılarının yanı sıra iki bölgeyi birbirinden ayıran sınır zaman zaman gündeme geliyor.
İki bölge arasındaki bu sınıra atıf yapan Çomani, “Bundan sonra ne olur?” sorusuna iki farklı senaryoyla cevap verdi. Çomani’ye göre, “Mevcut ikili yapı ve anlayış IKBY halkını da bölebilir. Yine KDP ve KYB arasındaki fiili sınır bir kez daha belirginleşir ve IKBY iki farklı bölgeye ayrılabilir.” Ancak bu senaryonun gerçekleşmesine pek olasılık vermeyen Çomani, “İkinci ihtimal de şu; Kürdistan yönetimi tamamen çöktü. Yeni dönemde politikacıların değil, Kürt halkının birliği ile Irak Anayasası ve Irak sınırları çerçevesinde yeni demokratik bir Kürdistan kurulabilir” dedi.
Nitekim, Kerkük başta olmak üzere çeşitli bölgelerden Peşmerge güçlerinin çekilmesinin ardından KDP ve KYB birbirlerini suçlasalar da halkın her ikisine karşı tepkili olduğu söylenebilir.
Diğer taraftan IKBY içindeki siyasi hareketlerden olan ve bağımsızlık referandumunun ertelenmesi gerektiğini savunan Goran (Değişim Hareketi) Peşmerge’nin bir anlaşma çerçevesinde çekildiğini öne sürdü. Bu iddiaya göre, KYB Eski Genel Sekreteri Celal Talabani’nin oğlu Bafel Talabani ve Haşdi Şabi bünyesindeki Bedr Tugayları komutanı Hadi Amiri arasında bir anlaşma yapıldı. Statüsü tartışmalı bölgelerden Peşmerge’nin çekilmesini öngördüğü savunulan anlaşmada “Kerkük-Süleymaniye-Halepçe bölgesinin kurulması ve yeni kurulacak bu bölgede yeni bir hükümetin oluşturulması” şartının da olduğu öne sürüldü.
KYB’ye yakın kaynaklar ise, KDP’nin Bağdat hükümeti ile anlaştığını ve bu anlaşmanın IKBY Başkanı Mesud Barzani’nin bilgisi dahilinde yapıldığını iddia ediyor.
IKBY içinde karşılıklı suçlamalar devam ederken geçtiğimiz haftalarda Irak Parlamentosu’nun gerekli yerlere asker gönderme yetkisi verdiği Irak Başbakanı Haydar el İbadi’nin ofisinden bir açıklama yapıldı. Açıklamada, “bütün tartışmalı bölgelerde Irak bayrağının dalgalandırılması” talimatı verdiği belirtildi.
Irak Anayasası’na göre Kerkük, Sincar, Musul’un bir kısmı ve Mahmur statüsü tartışmalı bölgeler. Peşmerge güçleri, Kerkük ve Sincar’dan sonra diğer statüsü tartışmalı bölgelerden de çekilmesi halinde 2014 yılındaki yani IŞİD öncesi dönemdeki sınırlarına dönmüş olacak.