Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı, ‘defacto' oluşturdu, partisinden itiraz geldi; bağımsız kurul başkanları artık komisyonlarda söz alabilecek mi?
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda başlayan bütçe müzakerelerinde AKP’li Komisyon Başkanı ve Isparta Milletvekili Süreyya Sadi Bilgiç, üst düzey kamu yöneticilerinin komisyonda söz alma ve bu konuda sunum yapmalarını engelleyen İç Tüzük hükmünün dışına çıkarak Sayıştay Başkanı ve Kamu Baş denetçisine yolu açınca partisinden itiraz geldi.
Bütçe kanun teklifinin Cumhurbaşkanlığına ait olduğunu belirten AKP Trabzon Milletvekili Salih Cora, İç Tüzük’te yapılan değişikliklerle komisyonlarda Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve bütçe kanun teklifinde bulunma yetkisi Cumhurbaşkanlığına ait olduğu için yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve bakan yardımcılarının söz alabileceğini söyledi.
Cora’nın İç Tüzük hatırlatması yaptığı komisyonda başkan Bilgiç, kısa bir açıklama yaparak İç tüzük hükmüne göre kurum yöneticilerine söz vermemesi gerektiğini ifade etmesine rağmen İç Tüzüğün 29. maddesinin son cümlesinden hareketle Sayıştay Başkanı Seyit Ahmet Baş’a ve Kamu Baş denetçisi Şeref Malkoç’a bütçe sunumu ve söz alma olanağı tanıdı. Ancak, bu tutum komisyonda uzun bir tartışmayı da bundan sonraki bütçelerde nasıl olacağı konusunu da gündeme taşıdı.
Paylan: AKP’nin istediği kimse konuşmasın, tek bakan, bakan yardımcısı konuşsun
HDP’nin komisyon üyesi, Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, T24’e, iç tüzük hükmüne göre AKP’li Salih Cora’nın dediğinin doğru olduğunu ancak de-facto bir durum yaratıldığını söyledi. Bu defacto durumun sadece Sayıştay için yapıldığını ve bundan sonraki kurum yöneticileri ya da bağımsız kurumlar için yapılmayacağını belirten Paylan, “Aslında AKP bunu istemiyor. Ben bağımsız kurum ve kuruluşların gelip kendi bütçelerini sunmalarını istiyorum. Ama onlar dediğim gibi bunu istemiyor onlar Sayıştay için İç Tüzüğü deldi ancak ombudsman için çok da istemediler ben bastırınca yaptılar. RTÜK için delmeyecekler, BDDK için delmeyecekler bağımlı kuruluş gibi sunacaklar. Hazine görüşmesinde Bakan’ın yanında oturacak ama bütçeyi sunmayacaklar” dedi.
Paylan’ın konuya ilişkin değerlendirmeleri şöyle:
Aslında AKP’nin, Salih Cora’nın istediği kimse konuşmasın, tek bakan, bakan yardımcısı konuşsun. Biz bu saçmalığı, hem yargı kurumları hem de bağımsız kurumlar var, BDDK gibi, Ombudsmanlık, RTÜK gibi bağımsız kurumlar. AKP bu kurumları bağımlı göstermek istiyor.
De-facto yarattık. TBMM Başkanvekili Mustafa Şentop da komisyondaydı ona da bu durumun düzeltilmesi çağrısı yaptık. Hem yargı kurumları hem bağımsız kuruluşlar gelip konuşsun diye. Bunu için İç Tüzük değişikliği lazım. Bu konuyu konuştuk, çağrı yaptık bunun düzeltilmesi ancak İç Tüzük değişikliği ile olur.
Aslında AKP bunu istemiyor. Ben bağımsız kurum ve kuruluşların gelip kendi bütçelerini sunmalarını istiyorum. Ama onlar dediğim gibi bunu istemiyor, onlar Sayıştay için iç tüzüğü deldi ancak ombudsman için çok da istemediler ben bastırınca yaptılar. RTÜK için delmeyecekler, BDDK için delmeyecekler bağımlı kuruluş gibi sunacaklar. Hazine görüşmesinde Bakanın yanında oturacak ama bütçeyi sunmayacaklar. Ben de buna karşı mücadele vereceğim.
“Bu sistemin adı kuvvetler birliği sistemidir”
Anayasa değişikliğinde, kuvvetler ayrılığını esas alacağız demişlerdi, Meclis güçlü olacak, yargı güçlü olacak bağımsız kurumlar güçlü olacak demişlerdi ancak pratikte yalnızca kendilerinin güçlü olmasını istiyorlar. Ama Sayıştay Başkanı’nın da, ombudsmanın da sunum yapamaması yasasına aykırı. Bütçe özerkliği vardır bağımsız kurumların bütçe özerkliği yoksa bağımsızlığı da yoktur. İç tüzüğe bu nedenle yazamadıklarını yalnızca bakan ve bakan yardımcısı yapar diye koyduklarını düşünüyorum. Bu da kuvvetler birliğinin Meclis komisyonlarındaki görüntüsüdür, sonucudur. Bu sistemin adı kuvvetler birliği sistemidir ona uygun iç tüzük yapmışlardır ancak kuvvetler ayrılığına da aykırı bir görüntü var.”
Komisyon Başkanı Bilgiç, kurum başkanlarına sunum yapmanın yolunu İç Tüzüğün “Komisyonlarda söz alma”yı düzenleyen 29. maddesinin son cümlesindeki fıkra sayesinde açmış oldu.
MADDE 29- Komisyonlarda istem sırasına göre söz verilir. Komisyon başkanı ve komisyona katılması halinde Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, bakan yardımcıları ve üst kademe kamu yöneticileri, söz sırasına bağlı değildir. Komisyonca çağrılmış uzmanlara, komisyon başkanı, gerekli gördüğü zaman söz verebilir
İç tüzüğün “Komisyon toplantılarına girebilecek olanlar” başlıklı 31.maddesi şöyle:
MADDE 31- Komisyon toplantıları Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine, Cumhurbaşkanı yardımcılarına, bakanlara, bakan yardımcılarına ve üst kademe kamu yöneticilerine açıktır.
Komisyonlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve bakan yardımcıları söz alabilirler. Ancak, komisyon üyeleri dışında kimse değişiklik önergeleri veremez ve oy kullanamaz. Her milletvekili üyesi olmadığı bir komisyonun belgelerini görüp okuyabilir,
Komisyonda 31 Ekim günü bütçede iç tüzük tartışmaları şöyle:
SALİH CORA (Trabzon) Sayın Başkanım, komisyonlara kimlerin katılacağı, bütçe görüşmelerinde kimlerin söz alacağı İç Tüzük’te çok açık bir şekilde ifade edilir. Anayasa’da yapılan yeni değişikliklerle beraber Anayasa’nın 161’inci maddesi gereği bütçe kanununu teklif etmek Cumhurbaşkanlığına aittir. Bu kapsamda İç Tüzük’te yapılan değişikliklerde de özellikle komisyonlarda Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yine bütçe kanun teklifinde bulunma yetkisi Cumhurbaşkanlığına ait olduğu için yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve bakan yardımcıları söz alabilir. Bu hususta komisyon üyeleri dışında kimse değişiklik önergeleri veremez ve oy kullanamaz şeklinde açık bir hüküm vardır. Bu kapsamda üst düzey kamu yöneticilerinin komisyonda söz alma ve bu konuda sunum yapmalarının İç Tüzük’e aykırı olduğunu ifade etmek istiyorum.
BAŞKAN – Yani yeni İç Tüzük görüşmelerinde 29 ve 31’inci maddenin ikinci fıkrasında çelişme var. Normalde komisyonda toplantılara girebilecek olanları düzenleyen 31’inci maddenin ikinci fıkrasında komisyonlarda söz alabilecekler açıkça sıralanmış vaziyette. Aslında bunun yukarıda, 29’uncu maddenin içerisinde olması lazım çünkü 29’uncu maddede oradaki istem sırasına göre sözün nasıl verilebileceğine ilişkin bir düzenleme var.
Normal şartlarda tabii ki bu bütçe görüşmeleri, tamam, Cumhurbaşkanlığı tarafından teklif edildi ve bütün kurumların bütçeleri de bunun içerisinde yer alıyor. İç Tüzük görüşmeleri yürütülürken de bütün siyasi partilerin burada talep ettikleri ve taraf oldukları yani memurlar tarafından, üst düzey bürokratlar tarafından da bu sunumların yapılmaması, burada muhatap alınması gerekenin siyasi irade olması gerektiği konusundaki -değil mi Sayın Tatlıoğlu- bu itirazlardan dolayı netice itibarıyla siyasi partiler üzerinde anlaşarak böyle bir düzenleme yaptılar. Buna göre, tabii, bizim belki bugün sadece Meclis başkan vekilimize söz vererek bu süreci geçmemiz gerekiyordu, doğrusu buydu. Bunu dikkate alacağız.
BAŞKAN – İç Tüzük’te açık açık yazılı olduğu gibi bundan sonraki görüşmelerde sadece Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve bakan yardımcılarıyla söz sıralarını sınırlayacağız.
Çok teşekkür ediyorum.
TBMM BAŞKAN VEKİLİ MUSTAFA ŞENTOP (Tekirdağ) – Bunun doğru olmadığını, Anayasa Komisyonundaki görüşmelerde Meclisi temsil eden birisi olarak, hazırundan birisi olarak doğru olmadığını söyleyeyim. “Yürütme adına katılacaklar.” yazıyor. Onlar yürütme adına konuşabilir, kendi kurumları adınakatılanların konuşmasında bir mahzur yok.
BAŞKAN – Efendim, buna ilişkin Komisyonda açık olarak söz alabilecekler sıralanmıştır ve biz de buna uygun olarak bundan sonra bu çerçevede görüşmeleri yürüteceğiz.
SALİH CORA (Trabzon) – Hayır, ben böyle bir şey söylemiyorum. İç Tüzük’te Komisyon toplantılarında “Yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcısı, bakan ve bakan yardımcıları söz alabilirler.” diyor.
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Onlar yürütme değil ki.
BAŞKAN – Bütçe yürütmenin teklifi arkadaşlar.
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Sayıştay yürütme midir?
SALİH CORA (Trabzon) – Anayasa’nın 161’inci maddesi: “Bütçe kanun teklifi Cumhurbaşkanlığı tarafından verilir.” “Sayıştay tarafından verilir.” demiyor, “Cumhurbaşkanlığı tarafından verilir.”
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Anladım da, Sayıştay yürütme midir? Ya, Sayıştayın bütçe özerkliği yok mu? Sayıştayın bütçe bağımsızlığı yok mu? Kanununda var.
SALİH CORA (Trabzon) – Sayıştay kendi faaliyetlerini bağımsız olarak yapabilir, onun da anayasal yetkileri vardır.
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Hayır, bütçe bağımsızlığı da vardır Sayıştayın.
SALİH CORA (Trabzon) – Bütçe kanun teklifinin Cumhurbaşkanına ait olduğu Anayasa’nın 161’inci maddesinde açık bir şekilde ifade edilmiştir.
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Hayır, efendim, değildir. Sayıştay’ın bütçe bağımsızlığı vardır. Kanununda vardır, Sayıştay Başkanımız doğrulasın. Eğer bütçe bağımsızlığı yoksa zaten bağımsızlık yoktur. Danıştay’ın bütçe bağımsızlığı vardır. Anayasa Mahkemesinin bütçe bağımsızlığı vard ır. Bu yoksa bağımsızlık yoktur zaten. Bakın, bütçeler bağımsız değilse kurumlar da bağımsız değildir. Meclisimizin bütçe bağımsızlığı yok mu? Meclis bütçesini kim hazırladı Sayın Mustafa Bey? Kim hazırladı? Meclis hazırladı. Meclis hazırlamıyorsa zaten bağımsız değildir, saraya bağımlıdır. Sayın Cora, bütün kuvvetleri saraya toplamışız, Meclisin kuvvetini de bütçe bağımsızlığını da saraya bağlayalım diyoruz. Olur mu böyle bir şey?
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Öyle! Çünkü yalnızca “Bakan ve bakan yardımcısı konuşabilir.” diyorsunuz. Ne diyordunuz? “Koskoca Meclis Başkanı Vekili konuşamaz.” diyorsunuz. Olur mu böyle bir şey? Sayın Başkan, usul tartışmasını açın, Sayın Cora tekrar savunsun, biz de muhalefetimizi yapalım.
SALİH CORA (Trabzon) – Ben Anayasa ve buna bağlı olarak da Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü’ndeki ilgili maddeler çerçevesinde hukukçu kimliğimle 31’inci madde ile 29’uncu maddeyi incelediğimde bir tenakuz olduğunu fark ettim ve 31’inci maddeye göre Cumhurbaşkanlığı bütçe kanun teklifinde konuşma yapabileceklerin, sunum yapabileceklerin çok açık bir şekilde ifade edildiğini, sıralandığını… “Yürütme adına yetkililer” demiyor, “yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve bakan yardımcıları söz alabilirler.” ifadesi yer almaktadır. Bu çok açıktır, belki ileride bu, İç Tüzük değişiklikleriyle beraber daha ayrıntılı bir hâle getirilebilir ama şu anda buradaki çalışmalarımızın, faaliyetlerimizin mevcut İç Tüzük hükü mlerine göre tesis edilmesi gerekmektedir. Bu husustaki talebimde ısrar ediyorum.
BAŞKAN – Değerli arkadaşlar 6’ncı Birleşimin İkinci Oturumunu açıyorum. Görüşmelere kaldığımız yerden devam ediyoruz.
Sayın Cora’nın itirazı ve Sayın Paylan’ın talebiyle usule ilişkin bir tartışma açıldı. Tabii, İç Tüzük 29 ve 31’in çeliştiğini tekrar vurgulamak istiyorum. Aslında, komisyonlara ve toplantılara girebilecek olanları sıralaması gereken 31’inci maddenin ikinci fıkrası, komisyonda söz alabilecekleri açık olarak belirlemiş vaziyette ama tabii kuvvetler ayrılığı ilkesi açısından, yasama, yürütme ve yargı açısından meseleyi değerlendirdiğimizde yargının kendi sunumunu kendisinin yapmasının doğru olacağı, yasamanın kendi sunumunu kendisinin yapmasının doğru olacağı, yürütme ve üst kurulların sunumlarının da ilgili bakanlar tarafından ya da bakan yardımcıları ya da cumhurbaşkanı yardımcıları tarafından yapılmasının doğru olabileceği gibi bir kanaat oluştu ama bunun üzerinde yine çalışacağız.
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Hayır, o zaman bir dakika, söz veremezsiniz ama bu yorumunuza göre. Bu yorumunuzu ya genişleteceksiniz, teamülü geniş yorumlayacağız, teamülü geniş oluşturacağız, Ombudsman da konuşacak, yarın Anayasa Mahkemesi Başkanımız da gelir se konuşacak,
Danıştay da gelirse konuşacak, Yargıtay da gelirse konuşacak. Aynı zamanda, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu da konuşacak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu da konuşacak, İnsan Hakları Kurumu da gelirse konuşacak çünkü onların hepsinin yasasında, aynı Sayıştayın olduğu gibi, bütçe bağımsızlığından bahseder.
BAŞKAN – Şöyle diyorum: “Komisyonca çağrılmış uzmanlara, komisyon başkanı, gerekli gördüğü zaman söz verebilir.” diyor. Yani burada bu hükümden hareketle, İç Tüzük 29’un bu son cümlesinden, ikinci fıkrasından hareketle biz ne yapacağız? Söz vereceğiz.
GARO PAYLAN (Diyarbakır) – Yani bağımsız kurumlara da söz vereceksiniz.
BAŞKAN – Söz vereceğiz ama “Kendileri direkt söz alabilirler.” noktasında sınırlama getirdiği için de sunum yapma yacaklar ama görüş, eleştiri ve sorulara cevap vermelerine imkân verecek bir düzenlemeyle onların da burada kendilerini temsiline imkân verecek bir yola gideceğiz.