Prof. Dr. Akdur: Çiğ et ve ham süt tüketmeyin!
T24- Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Recep Akdur, Almanya'dan başlayarak yayılan ve son olarak toplam 26 kişinin ölümüne neden olan EHEC bakterisinin insan ya da hayvan dışkışına bulaşan yiyeceklerin yenmesiyle bulaştığını belirtti. Akdur, en tehlikeli yiyeceklerin et ürünleri ile ham süt olduğunu söyledi ve baktireye karşı korunmak için 5 altın kural açıkladı.EHEC bir virüs değil bağırsak bakterisidir Sıcak kanlı hayvanların bağırsağında milyarlarca eşerişia koli bakterisi bulunur. Bunların büyük çoğunluğu zararsız bakteriler iken, bazı suşlar insanlarda hastalık yapar. EHEC bunlardan biri olup insanlarda ağır hastalık yapar .
EHEC, Entero Hemorajik Eşerişia Koli,kelimelerin baş harflerinden yararalanılarak üretilmiş bir kısaltmadır. Son salgında rol alan suşu E. coli O104:H4 ‘dür. Mayıs ayında başlayan ve halen devam eden son Almanya salgını nedeniyle güncellik kazandı. Etken bazı basın organlarında virüs olarak adlandırılmış ise de etken virüs değil kesinlikle bir bakteridir
EHEC sıcak kanlıların özellikle de büyük baş ve diğer kesimlik hayvanların bağırsağında bulunan bir bakteri. Hayvanlarda bulunduğu zaman hastalık oluşturmuyor yalnızca insanlarda kalın bağırsak iltihabına neden oluyor. Kalın bağırsakları tutması nedeniyle kişide dizanteriye benzeyen bir tablo ile, yani yüksek ateş, karında kramplar ve ağrı, kanlı ishal ve bazen kusma ile seyreden bir hastalık yapıyor.
Bakteriden salgılanan zehir (toksin) kuvvetli bir kırmızı kan hücresi (eritrosit) parçalayıcı(hemolitik). Bu nedenle hastalık sırsında yalnızca bağırsak iltihabı ve kanaması olmuyor aynı zamanda bakterinin salgıladığı toksin kana karışarak kırmızı hücrelerde yıkıma neden oluyor ve kan yıkım(hemoliz) ürünleri böbreklerden atılıyor. Bazı hastalarda kan yıkımı çok ağır seyrediyor ve yıkım ürünlerinin fazlalığı nedeniyle böbreklerde yetmezliğe ve arkasından da kanda üre seviyesinin yükselmesi (üremiye) durumu ortaya çıkıyor. Tıpta Hemolitik Üremik Sendrome (HUS) denilen bu durumun gelişmesi halinde hastanın yaşamını kaybetme tehlikesi artıyor.
DSÖ Avrupa Bölge Ofisi’nin bildirdiğine gore 8 Haziran 2011 itibarı ile Kuzey Almanya merkezli son salgında Toplam 2909 EHEC enfeksiyonu görülmüş bunun 760’ında Hemolitik Üremik Sendrome (HUS) gelişmiş ve bunlardanda 19’u ölmüştür. Geriye kalan 2149 EHEC vakasından ise 8’i yaşamını kaybetmiştir. Böylece Kuzey Almanya merkezli son salgında toplam ölüm sayısı 27 dir. Hastalık genellikle çocuklarda ve yaşlı hastalarda ağır komplikasyonlu seyrediyor. Son salgın daha çok 18 yaş üstünü ve kadınları tutmuştur.Enfeksiyonun kuluçka süresi yani bakteriyi aldıktan sonra belirtilerin görülmesi için geçen ortalama süre 3-5 gün kadardır.Ağır klinik tablo gelişmeyen hastaların tamamı 10 gün zarfında iyileşir.
Bulaşmada öncelikle et ve ürünleri ile ham süt rol oynar. Sebze ve meyvanın rolü çok düşüktür.
Bakteri bağırsak orijinli olduğu için, insanlara bulaşma özellikle insan ya da hayvan dışkışı ile bulaşan yiyeceklerin yenmesi sureti ile oluyor. Bu bağlamda da en tehlikeli yiyecekler et ve et ürünleri ile ham süttür. Özellikle çiğ etle yapılan yiyecekler ile iyi pişmemiş etlerden yapılan yiyecekler çok tehlikelidir. Ayrıca insan ve hayvan dışkısının gübre olarak kullanıldığı , çiğ sebze ve meyve ile de bulaşma söz konusu olabilir.Hastalık yeni değilBakterinin 1982 yılında Amerika’da ve daha sonrada 1996 yılında Japoya’da salgın yaptığı biliniyor. Yani yeni tanımlanan bir hastalık değil.
Almanya yetkilileri hastalığın İspanya özelliklede İspanya’dan ithal edilen sebzeler olduğunu açıklamıştır. Bu doğrulanmamıştır. Doğrulanmasının ötesinde 8 haziran itibari ile 16 ülkede toplam 2909 vaka görülmüş olup, bunun 2844’ü Almanya’da yalnızca 55’i diğer ülkelerde bunlardan da yalnızca bir tanesi İspanya’dadır. Diğer ülkelerde görülen vakaların büyük çoğunluğunda Almanya özellikle Kuzey Almanya ziyareti vardır. Yani esas merkez Kuzey Almanya iken, Alman makamları İspanyayı suçlaması ve olayı adeta bir haksız rekabet unsuru olarak kullanması düşündürücüdür.Koruma önlemleri -Hastalığa yakalananlar, yani karın ağrısı ve kanlı ishali olanlar, gecikmeden hastanelerin intaniye kliniklerine başvurmalı, kesinlikle kendi kendine tedavi yöntemlerine başvurmamalı, özellikle antibiyotik ve ishal kesici ilaçlar kullanılmamalıdır. Bu ilaçlar hastalığın ağırlaşmasına neden olmaktadır.
-Çiğ et ve ürünleri ile yapılan yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Bakteri 70 derecenin üzerindeki sıcaklıkta tahrip olmaktadır. Bu nedenle de özellikle et ve et ürünleri, özellikle kıymadan hazırlanan köfte türü yiyecekler iyi pişirilmeli ve köfte hamburger ve beneri yiyecekleri pişirme sırasında en ortadaki kısımda sıcaklık 72 deredeyi geçmeldir. Bu nedenle de fastfoot türü beslenme yerlerinde çalışan personelin, el temizliği ve et ürünlerini iyi pişirmesi çok önemlidir.
- Tuvalet kullandıktan sonra eller çok dikkatlice yıkanmalı ve yiyecek hazırlamadan önce eller mutlaka bir kez daha yıkanmaldır.
-Çiğ ham süt tüketilmemeli ve sokak satıcılarından alınan sütler iyici kaynatılmadan kullanılmamaldır.
-Kaynağı belli olmayan sulama suyu olarak kirli sular, gübre olarak ham hayvan veya insan dışkısı kulanılan sebze meyve tüketilmemeleri. Çiğ tüketilen sebze ve meyvalar çok iyi yıkanmalıdır.
- EHEC’den korunmada DSÖ’nün beş altın kural olarak isimlerdidiği,
1) el temizliği, 2) güvenli kaynaklardan gıda malzemesi alma ve güvenli su kullanma , 3) gıdaların buzdolabinda saklaması 4) İyi pişirme, 5) pişmiş ve çiğ yiyeceklerin biribiri ile temas etmemesi ve genelde gıda sağlığı özelde ise EHEC’ten korunma için vazgeçilmez önlemlerdir.