Prof. Dr. Ali Çarkoğlu "Oy pusulası"nı anlattı
T24
Koç Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Çarkoğlu, 31 Mart seçimleri yaklaşırken hangi partiye oy vereceğini ve hangi siyasi görüşü temsil ettiğini bilmeyenler için bir anket hazırladı. Ali Çarkoğlu’nun hazırladığı 23 soruluk "Oy pusulası" isimli anket, verilen cevaplara göre seçmenin hangi partilerin siyasi tercihlerine daha yakın olduklarını gösteriyor. Anket, ekonomi ve piyasa koşulları, hayırseverlik, trafik sorunu, dış politika, etnisite, işçi hakları gibi konularda sorulardan oluşuyor.
Çarkoğlu'nun T24'ün sorularına verdiği yanıtlar şöyle:
Bize biraz “Oy Pusulası”ndan bahsedebilir misiniz?
Oy Pusulası internet kullanımının yaygınlaşmasıyla icat olunmuş bir seçmen bilgilendirme sitesidir. Seçimlere katılan adaylar ya da partilerin farklı konularda nasıl bir duruş sergiledikleri uzmanlar tarafından tespit edilir ve eldeki dokümanlarla niye bu tür bir tespit yapıldığı da belgelenir. Ardından bu konularda web sitesini kullanan kişilerin de aynı şekilde kendi duruşları alınır ve bir basit grafik üzerinde uzman görüşlerine göre aday ya da partiler nerede? Ve kullanan kişinin verdiği cevaplara göre de kendisi nerede aynı grafik üzerinde gösterilir. Bu şekilde kullanıcılar hem özet olarak 20-30 soru temelinde adaylara göre nerede olduklarını gözlemiş olurlar, hem de her soru özelinde niye bir aday ya da parti o konuma yerleştirildi web sitesinde sağlanan belgelerden takip edebilirler.
Neden böyle bir sistem yaratma ihtiyacı duydunuz? İnsanların partileri yeterince tanımadığı, bunun için görüşleri dışında partilere oy verdiğini mi düşünüyorsunuz?
Pek çok yerde seçmenler oldukça karışık bir siyasi tablo karşısında siyasi sosyalleşmelerinin yarattığı ideolojileri temelinde karar verirler. Konular unutulur basit ideolojik sinyaller temelinde oy kullanılmaya başlanır. Hele hele Türkiye gibi son derece kutuplaşmış ortamlarda siyasi konuların bir önemi kalmayabilir. Bu özellikle yerel seçimler gibi halkın günlük yaşamıyla birinci elden ilgili pozisyonlar için yapılan seçimlerde önemli bir kısıttır. Bunu aşabilmek için adayların farklı konulardaki pozisyonlarının ne olduğuna dikkat çekmek doğru olur diye düşündük.
“Oy Pusulası”nın yanılma payı nedir?
Oy Pusulası’nda bir seçim tahmini yapmıyoruz. Seçmene ne yapması gerektiğini de söylemiyoruz. Eldeki veriler ışığında bizim görebildiğimiz kadarıyla İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı için aday olan iki ittifak ve bir siyasi parti adayının iki boyutlu bir siyaset düzleminde yerini gösterip kullanıcının bu düzlemde nerede olduğunu gösteriyoruz. Her kullanıcı bu iki boyutta kendi pozisyonundan memnun olduğu sürece iyi bir iş yapmış olduğumuzu düşünürüm ben. Kendi konumu ya da üç adaydan birinin konumunu beğenmeyenlere de neden böyle bir pozisyonlama yaptığımıza bakmalarını öneririm. Ardından hala tatmin edemediğimiz kullanıcılar elbette olacaktır. Ben bu grubun pek büyük olmayacağını düşünüyorum. Zaten herkes için tatmin edici bir çerçeve oluşturmuş olma gibi bir iddiamız da yok. Konular etrafında bir düşünce egzersizi ve tartışma yaratılabilirse ben amacıma ulaşmış olduğumu düşünürüm.
Anketin sorularını neye göre seçtiniz?
Toplam 20 soru seçildi. 2011 ve sonrasında yaptığımız Oy Pusulası uygulamalarında 30 ar sorumuz vardı. Uzun sürüyordu ve kullanıcılar tüm soruları cevaplamadan bırakabiliyorlardı. O açıdan bu sefer daha kısa tuttuk. Bu seçilen konular hiçbir zaman seçimin tüm konularını kapsamazlar. Örneğin tüm adayların aynı konumda oldukları soruları hiç kullanmayız. Burada önemli olan adayların birbirlerinden anlamlı derecede farklı düşündükleri önemli konuları bulabilmektir ki konumları da farklı çıkabilsin. Bir de yerel seçimlerde soruların yarısı yerel konular iken diğer yarısı da ülke siyasetinin geneline dair sorular oluyor. Bu da yerel seçimlerin kampanya dinamiklerinin getirdiği bir gereklilik. Özellikle bu seçimde ülke genelinin konularının ne kadar öne çıktığını gördüğümde bu kararımızın ne kadar doğru olduğunu da düşündüm doğrusu.
Sağ ve sol skalanız nedir?
Oy Pusulası’nda görülebilen iki boyut vardır. Biri Sol karşısında Sağ iken diğeri Reform/Değişim karşısında Statüko /Değişim karşıtlığı olarak gösterilmiştir. Bu analiz çerçevesinin temelleri için Melvin Hinich ile birlikte kaleme aldığımız “Türkiye'de Parti Tercihlerinin Konumsal Analizi (A Spatial Analysis of Turkish Party Preferences)”, Electoral Studies, vol.25, s.369-392, (2006) makalesine bakılabilir. 2019 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimlerindeki siyasi tartışmanın da bu genel çerçeve içinde şekillendiği varsayımından hareket ediyoruz.
Yatay düzlemde gösterilen Sol karşısında Sağ düzleminde ekonomi politikalarında biraz daha devlet müdahalesi ve sosyal programlar ağırlığı, kentsel dönüşüm ile kadına yönelik şiddet karşıtlığı ve etnik kimlik konusuna hassasiyet gibi bir tutum varken bunun karşısında suçun önlenmesi, kentsel dönüşüm yerine yeni yerleşim yaratılması, dış politikanın ticaret temelinde şekillendirilmesi ve ekonomik sorunların dış kaynaklı olduğu görüşü yer almaktadır. Yatay düzleme dik olarak gösterilen ikinci boyutun üst kısmında reform ve değişim yandaşlığı yer alırken alt kısmında statüko ve değişim karşıtlığı gösterilmektedir. Bu boyutta değişik konularda hem yeni hukuki düzenlemeler hem de farklı piyasa alanlarında politika değişiklikleri ile bunların karşısında yer alan görüşler özetlenmektedir.
Açıktır ki bu iki boyut arasında bir ilişki mevcuttur. Yani hem sol, hem de değişim taraftarlığı ya da karşıtlığı olabileceği gibi hem sağ hem de değişim taraftarlığı da yansıtan konular elbette vardır. Bu analiz çerçevesinde konular tek tek sorgulanmış ve daha sonra iki boyutlu düzleme aktarılmıştır.
Anketinizin sonuçlarının seçmenin oyunu etkilediğini düşünüyor musunuz?
Batı demokrasilerinde yapılan uygulamalarda ne derece etkisi olduğu üzerine yapılan tartışma halen devam ediyor. Özellikle kararsız seçmenin kararını verirken bu tür uygulamalardan bir şeyler öğrenebileceği beklentisi var. Biz daha önceki uygulamalarda bu beklentiyi sınayamamıştık. Bu sefer seçim öncesinde rastsal bir örneklem içinde deneysel bir kurgu içinde örneklemimizin yarısına bu siteyi kullandırıyoruz. Diğer yarısı da kullanmıyor ama sorularımızı yüz yüze görüşmelerde cevaplıyorlar. Fakat ikili düzlemde konumlarını gözleyemiyorlar. Seçim sonrasında da aynı kişilere gidip kendileriyle görüşeceğiz. Uygulamayı kullanıp konumlarını görmüş olanların davranışlarının nasıl değiştiğini sınama olanağı bulmayı umuyoruz. Bu şekilde bir sınama sonucunda Oy Pusulası uygulamasının ne kadar etkisi olduğunu görebilmeyi umuyoruz.
Görüşleri oy verdikleri parti ile uyuşmasa da, çeşitli siyasal koşullardan farklı partilere yönelen seçmen olduğunu düşünüyor musunuz?
Benim kanaatim ideolojik olarak bir büyük dünya görüşü çerçevesinde parti ile hem fikir olduğunu düşünen seçmenlerin bir kısmı bu partilerin tek tek kendi hayatlarını doğrudan ilgilendiren konularda nasıl bir duruş sergilediklerini gördüklerinde şaşırabilirler. Bu şaşkınlık konuların tümünde olmayacaktır elbette. Ama bazı önemli konularda bu şaşkınlık kişilerin oy tercihlerine de etki yapabilir.
Anketinize bu seçim için kaç kişi katıldı?
Web sitesi genel kullanıma 22 Mart da açıldı ve sadece Facebook üzerinden bir duyurum yapabiliyoruz. Yaklaşık yarım milyon seçmenin bu reklamı gördüklerini biliyoruz.
Anketinizde kaç kişinin hangi adaya yakın çıktığını görebiliyor musunuz? Eğer öyleyse anketinizin sonuçlarını bizimle paylaşabilir misiniz?
Başta da söyledim. Bu uygulamanın amacı seçim tahmini yapmak değil. Kendi seçimiyle bu siteye gelen kullanıcılar temelinde işlediğinden zaten İstanbul u temsil yeteneğine de sahip bir örneklem ile de çalışmıyor. Amaç kullanıcıların 20 farklı konuda adayların nerede olduklarını kendi konumlarıyla karşılaştırarak görmelerini sağlamak.
Teşekkürler hocam, eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Elbette, öncelikle okurlarınızın www.oypusulasi.org adresine giderek uygulamayı denemelerini ve buna göre kendi kararlarını vermelerini öneririm. İlginiz için çok teşekkürler