Prof. Yahya Sezai Tezel hayatını kaybetti

6 Haziran 1972: Yahya Sezai Tezel ve Fahrünnisa Tezel'in Ankara Gençlik Parkı'ndaki nikâh töreni

Yahya Sezai Tezel kimdir?

Gençlik yılları ve erken akademisyenlik döneminde savunduğu Marksist yaklaşımları terk ettikten sonra, o dönemden arkadaşı akademisyenlerle sert tartışmalara giren, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından YÖK Başkanlığı’na getirilen Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın da aralarında bulunduğu bazı kesimlerle teması ağır eleştirilere uğrayan Yahya Sezai Tezel, hayatını Marmaris Bozburun ve İstanbul Cihangir’de sürdürüyordu.

Prof. Dr. Yahya Sezai Tezel’in, kişisel web sitesinde yazdığı kısa hayat öyküsünü paylaşıyoruz:

“İktisat profesörü. 2008’de 1969’dan beri hizmet ettiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümünde, Uluslararası İktisat ve İktisadi Gelişme Anabilim Dalının Başkanı iken yaş haddinden ötürü emekli edildi.

1941’de Trabzon’da doğdu. Annesi ev kadını ‘Hafız’ Nuriye Tezel, babası tacir Ahmet Yahya Tezel’dir. İlkokulu Trabzon’da Dumlupınar İlkokulunda, ortaokul ve liseyi Türk Eğitim Derneği Ankara Koleji’nde bitirdi.

1960-1964 arasında Ankara Üniversitesi İktisat ve Maliye bölümünde okudu. 1964-1965’te sonra doktora derecesi aldığı (1976) Cambridge Üniversitesi Siyaset ve İktisat Bölümü’nde iktisat lisans son sınıfını okudu. Bu dönemde Cenevre’de Birleşmiş Milletler Intern programına katıldı.

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) İktisat ve Maliye Bölümü Uluslararası İktisat ve İktisadi Gelişme Kürsüsünde (daha sonra Anabilim Dalı) önce asistan, sonra doktoralı yardımcı profesör olarak çalıştı (1969-1979).

Lisans ve lisansüstü programlarda iktisadi büyüme, iktisadi gelişme ve iktisadi tarih dersleri verdi. Bu dönemde Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde de benzer dersler verdi (1970-1971, 1978-1979). Ankara Üniversitesi’nde İktisadi Gelişme ve Sosyal Araştırmalar Merkezi’nin kurulması girişimine katıldı. Bu amaçla OECD’nin özel araştırma projesi finansmanı ile on Avrupa ülkesinde yüze yakın benzer kuruluşun yapılarını ve çalışmalarını inceledi (1977-1978).

1979’da, Rockefeller Vakfı’nın ‘İktisadi ve sosyal gelişme konularında ileri düzeyde çalışmalar’ yapmak için özel bursunu kazandı. Bu nedenle, misafir bilim adamı olarak, Harvard Üniversitesi Uluslararası Gelişme Enstitüsünde çalıştı (1979-1982).

Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde lisans üstü eğitimden sorumlu Beşeri ve Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün kurucu müdürü olarak çalıştı (1982-1984). Bu dönemde hem Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde hem Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde lisans ve lisansüstü programlarda genel iktisadi tarih, Türkiye’nin iktisadi tarihi, iktisadi büyüme ve gelişme teorileri ve sosyal bilimler ve iktisatçılık felsefesi dersleri vermeye devam etti.

1985’te akademik doçentlik derecesini aldı ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü Uluslararası İktisat ve İktisadi Gelişme Anabilim Dalı’nda doçent kadrosuna atandı.

Ersin Faralyalı’nın Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları ve Borsalar Birliği Başkanı olduğu dönemde, bu kuruluşta baş iktisadi danışman olarak çalıştı. Bu sırada ‘Felsefe ve kamusal alan ilişkisi’ üstünde yapılan Salzburg Semineri’ne katıldı (1986). ‘Orta Doğu medeniyet alanında devlet, toplum ve ekonomi ilişkilerinin tarihi araştırma projesi’ üstünde İngiliz Konseyi (British Council) özel bursu ile Cambridge Üniversitesi Orta Doğu Merkezinde misafir bilim adamı (visiting scholar) olarak çalıştı (1988-1989). Bu sırada Cambridge, Oxford ve Pennsylvania Üniversitelerinde konferanslar verdi.

1990’da ‘üniversite profesörü’ akademik derecesini kazandı ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü Uluslararası İktisat ve İktisadi Gelişme Anabilim Dalı’nda profesör kadrosuna atandı.

1991-1992’de, üniversitedeki görevine devam ederken Adnan Kahveci ve Sümer Oral’ın bakanlıkları sırasında Maliye ve Gümrükler Bakanlığı Avrupa Birliği Bağımsız Dairesi (Genel Müdürlük gibi doğrudan bakana bağlı) başkanı olarak çalıştı. Dışişleri Bakanlığı’nın koordinasyonunda Avrupa Birliği ve EFTA ile yapılan ‘gümrük işbirliği komiteleri’ çalışmalarında Türkiye heyeti başkanlığı yaptı.

1980’ler ve 1990’larda, on yıl kadar Bilkent Üniversitesi İktisat lisansüstü ve doktora programlarında ‘iktisadi analizin tarihi’ (history of economics) ve ‘dünya iktisadi tarihi ve Türkiye’nin iktisadi tarihi’ derslerini okuttu.

2008’de yaş haddinden emekli edilinceye kadar Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde, lisans ve lisansüstü programlarda iktisada giriş, makro iktisat, iktisadi sistemler, iktisadi analizin tarihi, uluslararası iktisadi ilişkiler teorisi, uluslararası iktisadi ilişkiler politikası, iktisadi bütünleşmeler ve Avrupa Bütünleşmesi, Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri, Uluslararası Ticaret Sistemi – GATT – Dünya Ticaret Örgütü dersleri verdi.

Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde Komünist Partisi diktatörlüklerinin çökmesinden sonra yedi yıl Bulgaristan’ın ilk Cumhurbaşkanı olmuş, geçiş sürecini yönetmiş Zhelyu Zhelev’in ön ayak olduğu Balkan Siyasi Kulübü’nün kuruluşundan (2001) Zhelev’in 2015’teki ölümüne kadar kurucu üye ve yönetim kurulu üyelerinden biri olarak çalıştı. Bu kulübün her yıl iki defa değişik Balkan ülkelerinin başkentlerinde yapılan konferanslarına katıldı. İstanbul’daki konferansı organize etti.

Türkiye’de Alman Adenaur ve Naumann vakıfları adına Türkiye ve dünya meseleleri hakkında birçok konferans düzenledi ve yönetti. Bu konferanslardan bazılarının tebliğ ve zabıtlarının kitap olarak yayınlanmasında çalıştı (mesela Türkçesi ‘Dünya, İslamiyet, Demokrasi’ başlığıyla yayınlanan ve hâlâ satışta olan kitap).

1970’de Fahrünnisa Tezel’le evlendi. Kızı Gülbahar 1972, oğlu Ahmet 1975 doğumludur. Gülbahar Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü’nde lisans ve lisansüstü, Rotterdam’daki Erasmus Üniversitesi’nde doktora derecesini aldı. Halen Hollanda’da Price Coper Waterhouse firmasında çalışmaktadır. Gülbahar’dan 2019’da Groningen Üniversitesinde kimya okumakta olan erkek ve orta öğretimde olan kız torunu vardır.

Ahmet Boğaziçi Üniversitesi’nde kimya mühendisliği lisansı ve yüksek lisansı derecesi aldı ve Kaliforniya Üniversitesi Santa Barbara’da doktora yaptı. 2019’da ABD’de Alcon firmasında katarak konusunda yeni ürün geliştirme (R&D) bölümünü yönetmektedir. Ahmet’ten üç kız torunu vardır.

2019’da zaman zaman Bozburun Marmaris’te zaman zaman Cihangir Beyoğlu İstanbul’da yaşamaktadır.”